Cảng dầu ngoài khơi đảo Waidiao, thành phố Chu San, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc - Ảnh: Reuters
Nguồn tin cho biết các tập đoàn dầu khí quốc doanh của Trung Quốc gồm PetroChina, Sinopec, CNOOC và Zhenhua Oil đã tạm thời dừng giao dịch dầu thô Nga vận chuyển bằng đường biển do lo ngại rủi ro liên quan đến lệnh trừng phạt của Mỹ.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ - hiện là khách hàng lớn nhất mua dầu thô Nga vận chuyển bằng đường biển - dự kiến sẽ cắt giảm mạnh lượng nhập khẩu từ Moscow, nhằm tuân thủ các lệnh trừng phạt của Mỹ và phù hợp với các cam kết trong thỏa thuận thương mại mà New Delhi và Washington đang hướng tới.
Ngày 22/10, Bộ Tài chính Mỹ thông báo áp đặt lệnh trừng phạt đối với Rosneft và Lukoil, với lý do Moscow chưa thể hiện cam kết đầy đủ đối với tiến trình đàm phán nhằm chấm dứt xung đột tại Ukraine. Theo Washington, hai doanh nghiệp này bị cáo buộc có vai trò trong việc tạo nguồn thu hỗ trợ cho hoạt động quân sự của Nga.
Thị trường dầu mỏ toàn cầu phản ứng mạnh với lệnh trừng phạt khi giá dầu tăng gần 5% trong phiên giao dịch ngày 23/10, do lo ngại nguy cơ gián đoạn nguồn cung từ Nga. Đà tăng giá sau đó hạ nhiệt khi Bộ trưởng Dầu mỏ Kuwait cho biết OPEC sẵn sàng điều chỉnh sản lượng để bù đắp bất kỳ sự thiếu hụt nguồn cung nào trên thị trường.
Giới phân tích nhận định tác động dài hạn của biện pháp trừng phạt sẽ phụ thuộc vào mức độ thực thi và phản ứng của các khách hàng lớn như Trung Quốc và Ấn Độ - những nước hiện đang nhập khẩu khối lượng lớn dầu từ Rosneft và Lukoil.
Trung Quốc hiện nhập khẩu khoảng 1,4 triệu thùng dầu Nga mỗi ngày qua đường biển. Phần lớn lượng dầu này do các nhà máy lọc dầu tư nhân, bao gồm cả nhóm doanh nghiệp quy mô nhỏ thường được gọi là “teapot”, thu mua.
Tuy nhiên, các ước tính về lượng nhập khẩu của khối doanh nghiệp nhà nước có sự chênh lệch đáng kể. Theo công ty phân tích dữ liệu năng lượng Vortexa Analytics, trong 9 tháng đầu năm 2025, các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc chỉ mua dưới 250.000 thùng dầu Nga/ngày. Trong khi đó, công ty tư vấn Energy Aspects ước tính con số này vào khoảng 500.000 thùng/ngày.
Theo hai nguồn tin trong ngành, Unipec - đơn vị phụ trách mảng thương mại của Sinopec - đã tạm dừng mua dầu từ Nga từ tuần trước, sau khi Anh áp lệnh trừng phạt đối với Rosneft, Lukoil, cùng một số tàu thuộc “đội tàu bóng đêm” và các thực thể Trung Quốc, gồm một số nhà máy lọc dầu lớn. “Đội tàu bóng đêm” là thuật ngữ chỉ các tàu vận tải biển tìm cách né tránh lệnh trừng phạt nhằm tiếp tục vận chuyển dầu Nga tới nhiều thị trường trên thế giới.
Các nguồn tin cũng cho biết phần lớn lượng dầu mà Rosneft và Lukoil bán cho Trung Quốc được giao dịch thông qua các bên trung gian, thay vì trực tiếp với người mua. Một số thương nhân cho biết các nhà máy lọc dầu tư nhân có thể tạm thời ngừng mua để đánh giá tác động của các lệnh trừng phạt, song vẫn bày tỏ mong muốn tiếp tục nhập dầu từ Nga.
Ngoài lượng dầu nhập khẩu bằng đường biển, Trung Quốc còn nhập khoảng 900.000 thùng dầu Nga mỗi ngày qua hệ thống đường ống, do PetroChina tiếp nhận. Theo giới thương nhân, dòng chảy này nhiều khả năng sẽ không chịu tác động đáng kể bởi các lệnh trừng phạt.
Cả Trung Quốc và Ấn Độ được dự báo sẽ chuyển hướng sang tìm kiếm các nguồn cung thay thế, theo đó có thể đẩy giá dầu từ các khu vực không nằm trong diện trừng phạt như Trung Đông, châu Phi và Mỹ Latinh tăng lên.
Đức Anh