Rộn ràng lễ hội Sen Đôn Ta của đồng bào Khmer Nam Bộ

6 giờ trướcBài gốc

Đồng bào dân tộc Khmer trong điệu múa Apsara đón mừng lễ hội Sen Đôn Ta. Ảnh: Việt Bắc

Hồn cốt quê hương trong mùa Sen Đôn Ta

Theo phong tục của đồng bào Khmer Nam Bộ, hàng năm, cứ vào ngày 29/8 đến ngày 1/9 âm lịch, khi những thửa ruộng lúa xanh mướt bắt đầu thì con nước cũng rập rình khắp đồng bằng, người Khmer ở Tây Ninh, Đồng Tháp, Vĩnh Long, An Giang, Cà Mau và thành phố Cần Thơ... lại rộn ràng chuẩn bị cho lễ hội Sen Đôn Ta. Lễ hội thường kéo dài 3 ngày, với nhiều nghi thức tín ngưỡng gắn liền chặt chẽ với đời sống nông nghiệp lúa nước và quan niệm hiếu nghĩa của người Khmer.

Người già trong các phum, sóc thường nói: “Sen Đôn Ta không chỉ để cúng ông bà, mà còn để lòng người trở về”. Quả thật, trong những ngày hội, dẫu đi đâu, làm gì, người Khmer cũng gắng thu xếp công việc để về nhà sum họp. Từ tờ mờ sáng, trên con đường làng, ta dễ bắt gặp những chiếc xe chở đầy trái cây, hoa quả, cốm nếp, bánh gói lá chuối... hòa vào tiếng cười giòn giã của con trẻ. Trên bàn cúng, những sản vật của ruộng đồng được người dân bày biện đẹp mắt gồm: dĩa cốm dẹp xanh thơm, trái dừa ngọt mát, nải chuối chín vàng... như lời tri ân gửi đến đấng sinh thành. Người Khmer tin rằng, tổ tiên sẽ về hưởng lộc trong những ngày này, phù hộ cho con cháu mạnh khỏe, làm ăn thuận lợi, lúa đầy bồ, cá đầy ao.

Hòa thượng Tăng Nô, Phó Pháp chủ Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Hội trưởng Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước thành phố Cần Thơ cho biết, lễ Sen Đôn Ta, hay còn gọi là lễ cúng ông bà, lễ truyền thống của đồng bào Khmer, thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, nhắc nhở về lòng hiếu thảo với ông bà, cha mẹ, tri ân những bậc tổ tiên đã đóng góp cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Tuy cuộc sống ngày nay đã có nhiều đổi thay, nhưng lễ Sen Đôn Ta của đồng bào dân tộc Khmer vẫn được gìn giữ, phát huy, mang đậm tính nhân văn và ý nghĩa giáo dục đạo đức sâu sắc.

Nếu phần lễ là sự tri ân và gắn kết tâm linh, thì phần hội trong Sen Đôn Ta lại mở ra một không gian rộn ràng, nơi tiếng trống, tiếng nhạc ngũ âm cùng những điệu múa Apsara uyển chuyển tỏa sáng. Ở mỗi phum sóc, chùa Khmer là trung tâm của lễ hội. Trong sân chùa, tiếng trống Skor Thom dồn dập, vang vọng như nhịp tim của đất trời. Những đôi tay thiếu nữ mềm mại vươn theo điệu múa, dáng hình cong vút như búp sen, như con nước Mekong uốn lượn. Các chàng trai hăng say trong điệu múa trống Chhay-dăm, vừa đánh vừa múa, vừa thổi hồn hào khí vào từng nhịp gõ.

Khắp nơi, những gian hàng bày bánh tét, bánh ít, cốm dẹp, mắm bò hóc thơm nồng... gợi nhớ đời sống ẩm thực phong phú của người Khmer. Trẻ con tụm lại chơi trò “chông chô”, “đánh quay”; thanh niên rủ nhau kéo co, đua ghe ngo... với những tiếng reo hò vang dậy. Cả phum sóc, cả dòng sông trở thành sân khấu của tinh thần đoàn kết.

Giữ bản sắc trong lòng phum sóc

Sen Đôn Ta không chỉ là một lễ hội, mà còn là bảo tàng sống động của văn hóa Khmer. Trong từng nghi thức, từng câu hát, từng món ăn, ta thấy bóng dáng của quá khứ được gìn giữ và trao truyền qua bao thế hệ.

Ở nhiều xã biên giới, các đồn Biên phòng phối hợp với các chùa Khmer tổ chức các chương trình văn nghệ chào mừng lễ hội Sen Đôn Ta. Ảnh: Việt Bắc

Các nghệ nhân, vị Achar trong chùa là những người nắm giữ tri thức dân gian, truyền lại cho lớp trẻ những bài kinh Pali, những điệu múa, điệu hát. Các bà, các mẹ cẩn thận dạy con cháu cách gói bánh, làm cốm dẹp. Đứa trẻ hôm nay, đôi tay dẻo quánh trộn bột nếp, ngày mai sẽ trở thành người gìn giữ hồn lễ hội. Không chỉ vậy, các hoạt động bảo tồn còn được lồng ghép trong phong trào xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, trong trường học, qua các câu lạc bộ nghệ thuật Khmer. Nhiều nghệ nhân cao tuổi được mời truyền dạy múa hát, nhạc cụ ngũ âm cho học sinh. Những đội ghe ngo của thanh niên phum sóc được hỗ trợ kinh phí, duy trì luyện tập để mỗi mùa hội lại lướt như bay trên sóng nước.

Trong nhịp sống hiện đại, Sen Đôn Ta không chỉ bó hẹp trong phum sóc mà đã trở thành ngày hội chung của cả cộng đồng Nam Bộ. Du khách từ nhiều nơi tìm đến, không chỉ để thưởng thức hương vị ẩm thực, chiêm ngưỡng điệu múa, mà còn để cảm nhận sâu sắc tinh thần hiếu nghĩa, đoàn kết, nhân văn mà lễ hội mang lại. Trong ánh mắt trẻ thơ, Sen Đôn Ta là ngày hội lung linh sắc màu. Trong ký ức người già, đó là dịp để gợi nhớ cội nguồn, để dặn dò con cháu gìn giữ đạo lý làm người. Và trong nhịp sống hối hả hôm nay, Sen Đôn Ta chính là lời nhắc nhở: đừng bao giờ quên gốc rễ, bởi từ đó mới nảy nở mầm xanh cho ngày mai.

Nhân dịp lễ Sen Đôn Ta năm nay, chính quyền địa phương và BĐBP tại các tỉnh, thành Tây Nam Bộ cũng luôn đồng hành cùng bà con Khmer trong việc giữ gìn nét đẹp văn hóa. Những dịp lễ hội, cán bộ, chiến sĩ đến thăm hỏi, chúc mừng, cùng bà con tham gia các hoạt động, góp phần tạo không khí đoàn kết, gắn bó quân dân. Ở nhiều xã biên giới, chương trình giao lưu văn hóa, văn nghệ do BĐBP phối hợp tổ chức đã trở thành “sân chơi” bổ ích, giúp thế hệ trẻ thêm yêu, thêm tự hào về văn hóa dân tộc mình.

Mỗi năm, khi mùa lúa bắt đầu trổ đòng, mùa Sen Đôn Ta lại rộn ràng gõ nhịp vào hồn quê. Lễ hội ấy không chỉ dành riêng cho người Khmer, mà còn là món quà văn hóa gửi trao cho cả dân tộc, làm giàu thêm kho tàng văn hóa đa sắc màu của đất nước. Giữa những ngôi chùa cổ kính, giữa tiếng trống, tiếng nhạc ngân vang, giữa hương khói nghi ngút bay lên trời cao, Sen Đôn Ta trở thành biểu tượng của tinh thần gắn bó cộng đồng, sáng đẹp mãi bản sắc văn hóa Khmer Nam Bộ.

Việt Bắc

Nguồn Biên Phòng : https://bienphong.com.vn/ron-rang-le-hoi-sen-don-ta-cua-dong-bao-khmer-nam-bo-post495148.html