Sa sút trí tuệ, Alzheimer cần được phát hiện, can thiệp sớm

12 giờ trướcBài gốc

Hơn 55 triệu người đang sống chung với sa sút trí tuệ

Các bác sĩ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Bệnh viện TWQĐ 108) cho biết, trong xã hội hiện đại, khi tuổi thọ con người ngày càng tăng, sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer đang trở thành thách thức lớn của y học, cộng đồng. Đây không chỉ là câu chuyện của người cao tuổi, mà còn là vấn đề sức khỏe cộng đồng cần được phát hiện và can thiệp sớm.

Sa sút trí tuệ là hội chứng rối loạn mạn tính của não bộ, khiến người bệnh giảm dần trí nhớ, ngôn ngữ, khả năng tư duy, định hướng và sinh hoạt độc lập. Khác với sự “hay quên tuổi già” thông thường, sa sút trí tuệ diễn tiến chậm, không hồi phục hoàn toàn, gây ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng sống của người bệnh và gia đình.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có hơn 55 triệu người đang sống chung với sa sút trí tuệ, con số này có thể tăng gấp đôi trong 25 năm tới. Trong đó, 70–80% trường hợp do bệnh Alzheimer - căn bệnh được xem là nguyên nhân phổ biến nhất của sa sút trí tuệ.

Tại Việt Nam, quá trình già hóa dân số nhanh nhất châu Á khiến nguy cơ bệnh càng tăng cao. Dự kiến đến năm 2025, cả nước sẽ có hơn 16 triệu người cao tuổi, chiếm trên 16% dân số – một thách thức lớn đối với hệ thống y tế và xã hội.

Thăm khám phát hiện bệnh sớm bệnh sa sút trí tuệ - Ảnh BVCC

Dấu hiệu nhận biết sớm

Biểu hiện đặc trưng và sớm nhất của sa sút trí tuệ là suy giảm trí nhớ – ban đầu chỉ là quên những việc mới xảy ra, nhưng dần dần người bệnh không nhớ cả những việc quen thuộc trong đời sống hàng ngày.

Kèm theo đó là:

- Rối loạn định hướng: Đi lạc, nhầm ngày tháng, không nhớ người thân.

- Rối loạn ngôn ngữ: Khó diễn đạt hoặc hiểu lời người khác.

- Thay đổi tính cách và cảm xúc: Trầm cảm, lo âu, nghi ngờ, dễ cáu gắt hoặc trở nên thu mình.

- Rối loạn hành vi: Kích động về đêm, rối loạn ăn uống, tiểu tiện không kiểm soát…

Khi nhận thấy người thân có những biểu hiện này, việc khám sàng lọc sớm là rất cần thiết để xác định nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp.

Phương pháp hiện đại chẩn đoán sớm bệnh

Tại Bệnh viện TWQĐ 108, các bác sĩ đã và đang triển khai nhiều phương pháp chẩn đoán hiện đại, bao gồm:

- Trắc nghiệm sàng lọc nhận thức như MMSE, MoCA, MiniCog.

- Chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu bằng CT, MRI, PET và FDG-PET.

- Khảo sát dấu ấn sinh học dịch não tủy, giúp phát hiện sớm và xác định thể bệnh chính xác, hỗ trợ theo dõi tiến triển và hiệu quả điều trị. Đây là phương pháp sẽ sớm đưa vào thực hiện tại Việt Nam nói chung và Bệnh viện TWQĐ 108 nói riêng.

Hiện Việt Nam đang sử dụng chủ yếu các thuốc điều trị triệu chứng như nhóm Acetylcholinesterase inhibitors (Donepezil, Rivastigmine, Galantamine), giúp cải thiện trí nhớ và hành vi. Trên thế giới, nhiều loại kháng thể đơn dòng (Aducanumab, Lecanemab, Donanemab) đã được nghiên cứu và được điều trị trong 5 năm trở lại đây, mở ra hy vọng mới trong điều trị theo cơ chế bệnh sinh.

Vận động thể chất, hoạt động trí tuệ, giao tiếp xã hội... giúp hỗ trợ điều trị bệnh - Ảnh BVCC

Phòng bệnh từ sớm – bảo vệ trí nhớ suốt đời

Hiện nay chưa có thuốc đặc hiệu chữa khỏi sa sút trí tuệ, nhưng có thể phòng ngừa hoặc làm chậm tiến triển bệnh nếu kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ. 12 yếu tố nguy cơ được xác định rõ gồm: Lạm dụng rượu, hút thuốc, béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường, trầm cảm, ít hoạt động thể chất, cô lập xã hội, mất thính lực, chấn thương sọ não, ít giáo dục, ô nhiễm không khí.

Theo các nghiên cứu, khoảng 40% trường hợp sa sút trí tuệ có thể được phòng ngừa hoặc trì hoãn nếu những yếu tố này được kiểm soát hiệu quả.

Thay đổi lối sống giúp phòng ngừa bệnh hiệu quả - Ảnh BVCC

Mỗi thay đổi tích cực trong lối sống, dù nhỏ, đều có ý nghĩa – từ việc duy trì vận động thể chất, hoạt động trí tuệ, giao tiếp xã hội, đến việc ăn uống lành mạnh và kiểm soát bệnh mạn tính.

Việc chăm sóc người bệnh cần sự phối hợp toàn diện giữa y học, tâm lý và xã hội. Người chăm sóc cũng cần được hỗ trợ, hướng dẫn kỹ năng để giảm áp lực và nâng cao chất lượng sống cho cả hai phía.

Thúy Nga

Nguồn Tri Thức & Cuộc Sống : https://kienthuc.net.vn/sa-sut-tri-tue-alzheimer-can-duoc-phat-hien-can-thiep-som-post1580792.html