Sách chữa lành: ai chữa, ai lành?

5 giờ trướcBài gốc

Đi vào nhà sách, không khó để nhìn thấy sự nổi trội của dòng sách nội dung xoa dịu tâm lý trong đời sống hiện đại, gọi nôm na là “sách chữa lành”. Có thể đoán biết ngay qua cách trình bày bắt mắt, nhã nhặn, những nhan đề đa số giống như những slogan cảm tính, “nói hộ trái tim” của những người đang đắm chìm trong bận rộn, gặp phải các vấn đề sang chấn tâm lý hay đơn giản muốn giải quyết nhanh một trục trặc nào đó trong cuộc sống. Những cuốn sách dạng này, ngay từ cái tên trên bìa, đã quả quyết mang lại một sự thay đổi cho người đọc.

Dễ như... chữa lành

Chính niềm tin vào sự thay đổi mau chóng đến từ những cuốn sách là điểm gặp gỡ quan trọng của những độc giả dòng sách này; đủ để khiến dòng sách chủ đề “chữa lành” trở thành một xu hướng lớn trong thị trường xuất bản trong thời gian gần đây.

Thực ra, dòng sách này đã chớm nở dưới dạng những cuốn tản văn ngắn về lối sống bán chạy từ khoảng hơn chục năm trước, của Anh Khang, Hamlet Trương, Tuệ Nghi, Nguyễn Ngọc Thạch, Iris Cao... Thị trường đã chứng kiến sự hiếm hoi gần như không tưởng của những cuốn sách văn học phát hành vượt qua 10.000 bản, nhưng với những cuốn sách tản văn lối sống “nhẹ nhàng” có cảm giác các tác giả không cần phải chăm chút gì nhiều, nhưng số lượng phát hành vài chục ngàn bản sau mỗi phiên tác giả tự livestream giới thiệu hay ra mắt sách. Những tên sách như: Thất tình không sao, Sẽ có cách, đừng lo!, Cứ bình tĩnh!, Hôm nay người ta nói chia tay, Mình sinh ra đâu phải để buồn? hay Mỉm cười cho qua... có thể xem là “trào đầu” của dòng sách chữa lành.

Không khó để nhìn thấy sự nổi trội của dòng sách nội dung xoa dịu tâm lý trong đời sống hiện đại trên kệ sách.

Gần đây, tại Việt Nam, dòng sách này được các nhà xuất bản khai thác từ nguồn content (nội dung) trên Facebook, Blog hay soạn lại những bài nói về lối sống, các phỏng vấn Podcast của những KOL. Đa số tác giả có ảnh hưởng trên mạng, có một lượng followers (người theo dõi) lớn. Tại TPHCM và Hà Nội, có những công ty sách non trẻ nhanh nhạy chọn ngay phân khúc thị trường sách này và liên tục gặt hái thành công về doanh số phát hành.

Tuy nhiên, vẫn phải nhắc lại, sức mua không phản ánh sự chăm chút nội dung. Thậm chí, độc giả dòng sách này không đòi hỏi nhiều, nên việc tạo nên các cuốn “sách chữa lành” cũng dễ dàng như ai đó mở khóa dạy chữa lành trên mạng xã hội vậy.

Độc giả dòng sách này tiếp tục tìm thấy trên kệ sách các cuốn sách hot, được những nhà sách ưu tiên trưng bày ở vị trí rất bắt mắt. Và trong số những người mua sách với tâm lý tháo gỡ nhanh các vấn đề rối rắm nội tâm, thì cách trình bày thông thoáng, nhấn mạnh các câu quote (trích dẫn) trong các cuốn sách này xem ra đã đủ đáp ứng nhu cầu của họ. Dĩ nhiên, cũng cần đến những chiến lược truyền thông “bắt mạch” độc giả khá chi tiết.

Ví dụ, Hôm nay là ngày đẹp trời để chia tay nỗi buồn, là tên một cuốn sách - được đơn vị phát hành giới thiệu như sau: “Một cuốn sách dành cho những người trẻ từng thấy mình vô hình giữa nỗi buồn… Có bao giờ bạn thấy mình kiệt sức mà không rõ lý do? Một ngày nắng đẹp, nhưng trong lòng bạn lại là một cơn mưa xám? Giữa nhịp sống hiện đại đầy áp lực, người trẻ mang trong mình nhiều nỗi buồn hơn họ thừa nhận. Những điều chưa được nói ra, những cảm xúc bị bỏ quên, những tổn thương cứ chồng chất khiến nhiều người sống mà chẳng thực sự ‘sống’”.

Những tên sách có vẻ triết lý ngây ngô nhưng lại... gây chú ý như một chiêu thức hấp dẫn người đọc trẻ vẫn tiếp tục trăm hoa đua nở trên giá sách. Có thể kể: Dường như hạnh phúc bỏ quên mình, Cuộc đời ngắn lắm, đừng ôm muộn phiền, Hẹn nhau phía sau tan vỡ, Dành năm tháng để yêu người xứng đáng hay Bớt nghĩ nhiều để yêu mình đúng cách...

Hời hợt nhưng... có quyền

Vừa qua, tờ The Korea Herald có một ghi chép và bình luận về hiện tượng tương tự đang xảy ra với thị trường xuất bản Hàn Quốc. Dưới bài báo nhan đề “Why Koreans keep buying books they admit are “shallow””? (Tạm dịch: Tại sao người Hàn Quốc vẫn mua những cuốn sách mà họ thấy “hời hợt”?), tác giả Moon Joon-hyun lý giải nghịch lý vì sao những sách “chữa lành” dễ dãi về nội dung, người mua vẫn biết là thế mà vẫn mua. Tác giả bài báo gọi đó là “thức ăn nhanh cho tâm trí”: “Họ biết những trang sách ngớ ngẩn, nhưng chính cái việc mua sách lại là một hình thức tự chăm sóc bản thân có tính công nhận của xã hội”.

Người viết bài báo trên đã tìm đến chuyên gia để giải thích cặn kẽ hiện tượng trên. “Trong lúc chịu áp lực cao từ cuộc sống, độc giả không hẳn muốn tìm những thứ cần được phân tích chuyên sâu. Họ chỉ muốn những từ ngữ có thể được tiếp thu chỉ bằng một cái liếc mắt, gần giống như những câu mật chú. Trong khi sự đơn giản và dễ hiểu đó có thể làm giảm đi cảm giác cô đơn và làm cho ý nghĩ có vẻ nhẹ nhàng hơn, thì cũng đừng nhầm lẫn sự thư thái dễ dãi đó với sự phục hồi tinh thần đích thực. Nếu nghĩ những dòng chữ này là sự trị liệu chữa lành thì lại rất nguy hiểm”, Giáo sư Lee Dong-gwi, chuyên khoa tâm lý học lâm sàng tại Đại học Yonsei phân tích.

Bài báo cũng đưa ý kiến một biên tập viên sách ẩn danh khẳng định lại rằng, chính các nhà xuất bản làm ra dòng sách này cũng coi đây là sách “mì ăn liền cho tâm hồn”, rằng chỉ cần một người có 200.000 lượt theo dõi trên Instagram thì anh ta đã có thể trở thành tác giả chỉ trong vài tháng. “Người hâm mộ quyết định”, biên tập viên nọ cho biết.

Còn phía độc giả thì sao? Nhà xã hội học Lee Jung-yeon (Đại học Nữ sinh Seoul) thì cho rằng, người đọc cũng đâu cần gì cao xa, chính việc mua sách là một biểu hiện chăm sóc sức khỏe bản thân, thế là đủ”. “Họ đang mua quyền được tự khẳng định: Tôi đang chăm sóc bản thân một cách đáng trân trọng”, chuyên gia trên phân tích.

Rõ ràng, ngay cả trong thị trường xuất bản, nơi hệ thống giá trị là thứ rất hay được nhấc lên đặt xuống, nhưng thị trường vẫn có những xu hướng khó có thể kiến giải thấu đáo nếu chỉ căn cứ trên thước đo hay - dở, nghiêm túc hay dễ dãi, sâu sắc hay hời hợt.

Nguyễn An Nam

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/sach-chua-lanh-ai-chua-ai-lanh/