Sanaenomics - 'làn gió mới' của kinh tế Nhật Bản

5 giờ trướcBài gốc

Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi và Tổng thống Mỹ Donald Trump ký thỏa thuận đất hiếm và khoáng sản chiến lược tại Tokyo, ngày 28/10. (Nguồn: Văn phòng Thủ tướng Nhật Bản)

Người yêu thích xe môtô phân khối lớn và nhạc rock heavy metal giành chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện, trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản. Sự kiện này ngay lập tức tác động tích cực đến thị trường chứng khoán - chỉ số Nikkei 225 tăng mạnh, cổ phiếu các doanh nghiệp quốc phòng, công nghệ và xuất khẩu đồng loạt đi lên.

Tạo nền tảng cho tăng trưởng mới

Giới đầu tư tin rằng, bà Takaichi sẽ tiếp tục đường hướng thân thị trường, bao gồm chi tiêu quốc phòng quy mô lớn và duy trì tín dụng rẻ của cố Thủ tướng Abe Shinzo, người mà bà coi là thầy và cố vấn chính trị thân thiết. Trong chiến dịch tranh cử, bà cũng tự nhận là “người bảo thủ ôn hòa”, ưu tiên ổn định giá cả, giảm thuế và tăng lương thực tế cho người lao động, ủng hộ chi tiêu hào phóng và nới lỏng tiền tệ.

Quan điểm điều hành kinh tế của nữ Thủ tướng - được giới phân tích và truyền thông gọi là “Sanaenomics” – kết hợp chi tiêu công mạnh mẽ, đầu tư chiến lược và bảo đảm an ninh kinh tế, là phiên bản kế thừa, nhưng có phần thực dụng hơn Abenomics.

Ngay sau khi nhậm chức, Nội các của Thủ tướng Takaichi được cho là đang lên kế hoạch về gói kích thích kinh tế quy mô lớn, trị giá hơn 13.900 tỷ Yen (khoảng 92,2 tỷ USD). Chính sách kích thích được xây dựng trên ba trụ cột: Đối phó lạm phát, đầu tư vào các ngành có tiềm năng tăng trưởng và bảo vệ an ninh quốc gia.

Để giảm lạm phát, chính phủ của bà Takaichi lên kế hoạch miễn giảm thuế xăng tạm thời, tăng trợ cấp cho địa phương, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và hộ gia đình có trẻ em. Gói chính sách này cũng bao gồm các khoản đầu tư vào những lĩnh vực tăng trưởng mới như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn.

Tại cuộc họp báo ngày 22/10, Bộ trưởng Tài chính Katayama Satsuki cho biết, hiện còn quá sớm để nói về quy mô ngân sách bổ sung. Dù vậy, ông khẳng định ngân sách này cần đủ lớn để thực hiện toàn bộ các biện pháp cần thiết, nhấn mạnh đây là “chi tiêu chiến lược”, không chỉ “giảm lạm phát mà còn tạo nền tảng cho tăng trưởng mới”. Điều này phù hợp với xu hướng của các nền kinh tế lớn khi ưu tiên kích thích đầu tư trong bối cảnh tăng trưởng toàn cầu chậm lại.

Chuyên gia kinh tế Nagahama Toshihiro của Viện Nghiên cứu Dai-ichi Life đánh giá, “Nếu chính phủ của Thủ tướng Takaichi thực sự “mạnh tay” thúc đẩy đầu tư và khôi phục năng lực cung ứng trong nước, Nhật Bản có thể lấy lại động lực tăng trưởng bền vững”.

Trong khi đó, giới truyền thông còn cho rằng, Sanaenomics không chỉ là bài toán kinh tế, mà còn là chiến lược an ninh quốc gia. Việc Tokyo ngày 28/10 ký thỏa thuận về đất hiếm và khoáng sản chiến lược với Washington cho thấy, định hướng địa - kinh tế rõ ràng của nữ Thủ tướng: Kinh tế mạnh để củng cố an ninh và ngược lại. Theo thông cáo, Mỹ và Nhật Bản sẽ phối hợp sử dụng các công cụ chính sách kinh tế và đầu tư đồng bộ nhằm “tăng cường khả năng tự chủ và bảo đảm an ninh cho chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược và đất hiếm”.

Một trong những điểm gây tranh luận là quan điểm tiền tệ mềm của bà Takaichi. Bà từng công khai phản đối Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) tăng lãi suất, cho rằng điều đó có thể làm suy yếu đà phục hồi của nền kinh tế. Hiện lãi suất chính sách ở mức 0,5%, sau khi BoJ chấm dứt kỷ nguyên lãi suất âm vào đầu năm 2024.

Tuy nhiên, nhà bình luận kinh tế William Pesek, tác giả cuốn Thế giới có thể học hỏi điều gì từ thập niên mất mát của Nhật Bản, cảnh báo: “Nếu bà Takaichi tiếp tục nới lỏng tài khóa và phản đối tăng lãi suất, đồng Yen có thể mất giá mạnh, kéo theo rủi ro lạm phát cao hơn”.

Hiện lạm phát tiêu dùng của Nhật Bản dao động quanh 2,5–3%, vượt mục tiêu 2% của BoJ, trong khi lương thực tế gần như không tăng trong suốt 30 năm qua. Thách thức với bà Takaichi là phải giữ giá ổn định mà không kìm hãm tăng trưởng hay làm giảm sức mua của người dân.

Tương lai còn nhiều thử thách

Ngay sau khi bà Takaichi đắc cử, Liên đoàn kinh tế Nhật Bản Keidanren và Phòng Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản đều ra tuyên bố ủng hộ, kỳ vọng chính phủ mới sẽ nhanh chóng lấp “khoảng trống chính trị” và triển khai chính sách kinh tế mạnh mẽ. Chủ tịch Keidanren Tsutsui Yoshinobu kêu gọi nội các “tập trung vào các chính sách nhất quán và vững chắc để giải quyết vấn đề cấp bách của nền kinh tế”. Giới doanh nghiệp đặc biệt quan tâm đến cải cách thuế và chính sách hỗ trợ lương…

Những quan điểm này phản ánh kỳ vọng vào một chính phủ vừa linh hoạt, vừa có kỷ luật tài khóa – yếu tố quyết định khả năng thành công của Sanaenomics. Tuy nhiên, khi cử tri Nhật bản đặt nhiều kỳ vọng, thì “con đường” của bà Takaichi được cho là không hề bằng phẳng. Nhật Bản đang phải đối mặt với ba vấn đề mang tính cấu trúc:

Thứ nhất, nợ công hiện gấp gần ba lần GDP. Việc mở rộng chi tiêu, nếu không đi kèm nguồn thu bền vững, có thể gây áp lực lên ngân sách và xếp hạng tín nhiệm quốc gia.

Thứ hai, lạm phát vẫn là nguy cơ thường trực. Tín dụng rẻ kéo dài làm đồng Yen suy yếu, khiến giá nhập khẩu tăng và chi phí sinh hoạt đè nặng lên hộ gia đình.

Thứ ba, dân số già hóa và tỷ lệ sinh thấp đang thu hẹp lực lượng lao động, kìm hãm tiềm năng tăng trưởng. Bà Takaichi, dù bảo thủ trong một số vấn đề xã hội, vẫn ủng hộ ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào cơ sở giữ trẻ và giảm thuế cho các gia đình có con nhỏ – một nỗ lực nhằm khuyến khích sinh đẻ và cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

Trong ngắn hạn, giới chuyên gia dự báo GDP Nhật Bản có thể tăng nhẹ nhờ gói các kích thích và đầu tư công nghệ. Tuy nhiên, nếu chi tiêu vượt quá tầm kiểm soát, việc phát hành thêm trái phiếu sẽ đẩy nợ công lên cao hơn, đặt ra thách thức đối với Sanaenomics là phải duy trì được sự cân bằng giữa kích thích tăng trưởng và đảm bảo bền vững tài khóa.

Sanaenomics được xem là phép thử cho khả năng tái định hình nền kinh tế Nhật Bản vượt qua những thách thức mang tính cơ cấu. Việc kết hợp chi tiêu công táo bạo, đầu tư công nghệ và chú trọng an ninh kinh tế phản ánh tầm nhìn “kinh tế tự cường” mà bà Takaichi theo đuổi.

Tuy nhiên, các vấn đề cũ – nợ công, lạm phát và dân số – vẫn là “vòng kim cô” đeo bám nền kinh tế xứ Phù Tang lâu nay. Thành công của bà Takaichi sẽ phụ thuộc vào khả năng biến chính sách tài khóa chủ động thành động lực thực sự cho tăng trưởng dài hạn, đồng thời duy trì lòng tin của thị trường và người dân.

Nhưng… “ngay cả khi bà ấy cố gắng hết sức, con đường phía trước vẫn sẽ rất khó khăn”, ông Takaya Suzuki, một chủ doanh nghiệp bất động sản ở Tokyo và cũng là người ủng hộ đường lối của tân Thủ tướng lo lắng.

MINH ANH

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/sanaenomics-lan-gio-moi-cua-kinh-te-nhat-ban-332986.html