Sàng lọc lao trong cộng đồng

2 ngày trướcBài gốc

Dự án đánh giá tính hiệu quả, an toàn của mô hình chẩn đoán và điều trị phổ cập lao tiềm ẩn kết hợp phát hiện chủ động các ca bệnh lao trong việc làm giảm tỷ lệ mắc lao trong cộng đồng (Dự án ACT5) được triển khai tại tỉnh Cà Mau từ tháng 4/2022. Dự án do Bệnh viện Phổi Trung ương và Viện Nghiên cứu Y khoa Woolcock hỗ trợ, thực hiện trong giai đoạn 2022-2026 tại tỉnh Cà Mau. Riêng trong thời gian từ 2024-2025, dự kiến có khoảng 156 ngàn người dân tại 9 huyện, thành phố với 208 khóm, ấp tiếp tục được sàng lọc lao cùng với việc triển khai sàng lọc bệnh không lây khác.

Trong tổng số 17 khóm/ấp tham gia can thiệp tại TP Cà Mau, Dự án ACT5 đã thực hiện sàng lọc lao tiềm ẩn cho 15.003 người tham gia ở độ tuổi từ 5 trở lên bằng xét nghiệm TST (Tuberculin Skin Testing - Xét nghiệm tuberculin trên da), chiếm 98,6% số người đồng ý tham gia, 1,4% số người còn lại không thực hiện tiêm sau khi ký chấp thuận tham gia. Sau khi thực hiện tiêm TST, nhân viên dự án tiếp tục thực hiện vãng gia trong vòng 48-96 giờ sau tiêm để đo kết quả xét nghiệm. Có 14.379 người tham gia hoàn thành đọc TST, chiếm 95,8% người tham gia tiêm, với tỷ lệ TST dương tính vào khoảng 36,2% những người hoàn thành đọc TST. Trong đó, tỷ lệ dương tính ở người lớn khoảng 36% và ở trẻ em khoảng 16%. Căn cứ vào tỷ lệ hoàn thành điều trị trên tổng số người bắt đầu điều trị ở khu vực TP Cà Mau, có thể thấy mức độ tuân thủ hoàn thành điều trị của người dân thường ổn định xấp xỉ từ 50% trở lên, mặc dù tỷ lệ bắt đầu tiếp nhận điều trị chưa cao; tỷ lệ này cũng tương đồng với một số khu vực thành thị/thị trấn trên địa bàn toàn tỉnh. Có 3/17 khóm/ấp có tỷ lệ điều trị chưa đạt 50%, có thể lý giải một phần do tính chất đặc thù tùy từng khu vực.

Mỗi người được đo huyết áp 3 lần để sàng lọc thêm các bệnh không lây nhiễm khác.

Hiện tại, đối với Chương trình Phòng chống lao quốc gia, việc sàng lọc và điều trị lao được thực hiện trên nhóm nguy cơ cao, nghĩa là người tiếp xúc với bệnh nhân lao với tần suất cao, hoặc người có suy giảm miễn dịch như HIV, viêm gan B là phải làm sàng lọc. Còn với mô hình phổ cập, tất cả mọi người đều được đánh giá là nguy cơ, vì nước của chúng ta là nước có tỷ lệ bệnh lao cao. Các nhân viên y tế phải đi đến từng nhà thực hiện sàng lọc. Sau sàng lọc phổ cập, các nhân viên y tế tiếp tục đánh giá tỷ lệ mắc lao giữa các khu vực được làm với khu không làm để xem tỷ lệ mắc lao có giảm hay không. Mục tiêu của Dự án ACT5 là đưa ra một mô hình chuẩn về việc sàng lọc phổ cập để đưa ra khuyến cáo cho Tổ chức Y tế Thế giới và Chương trình Phòng chống lao quốc gia để áp dụng ở những nơi có gánh nặng bệnh lao cao.

Bà Lưu Bội Khanh, Thạc sĩ Y cộng đồng, quản lý Dự án ACT5, cho biết: “Hiện nay, một trong những điều mà Dự án ACT5 đang đi và thấy được là tỷ lệ mắc lao của Cà Mau hiện nay cao hơn so với 10 năm trước khi chúng tôi làm Dự án ACT3. Gần như các hoạt động của sàng lọc và điều trị bị ảnh hưởng rất nhiều”.

Nhân viên y tế của Dự án ACT5 lấy mẫu máu để xét nghiệm.

Nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ nhiễm lao ở Cà Mau tăng so với 10 năm trước là do sử dụng test xét nghiệm tiên tiến hơn so với trước đây. Ðộ nhạy, khả năng phát hiện vi khuẩn của test xét nghiệm hiện tại tân tiến hơn nên phát hiện được nhiều ca lao mới mắc, hoặc ca có triệu chứng nhẹ, số lượng vi khuẩn trong mẫu thấp. Thêm vào đó, thời điểm từ năm 2020, Việt Nam có một đợt Covid-19, đây là một trong những bước lùi của chương trình chống lao vì tất cả các chương trình đều bị trì trệ, test xét nghiệm không được nhập hoặc thiếu hụt. Người dân bị cách ly nên hạn chế đến các cơ sở để nhận thuốc. Ngoài ra, có những khó khăn khác để người dân chủ động đi khám.

Bà Lưu Bội Khanh cho biết thêm, chi phí trực tiếp đầu tư vào Cà Mau là hơn 85 tỷ đồng từ dự án. Hoạt động sàng lọc tập trung vào chụp X-quang bằng thiết bị X-quang lưu động, sử dụng AI để phát hiện sớm các trường hợp bất thường ở phim phổi... Ðối với các trường hợp nghi lao, sẽ thực hiện thêm xét nghiệm Xpert có độ nhạy và độ tin cậy rất cao được dùng để chẩn đoán lao.

Trong giai đoạn 2025-2027, dự án làm phần tiếp theo, là đánh giá các bệnh không lây trong cộng đồng với 3 nhóm chính gồm: cao huyết áp, đái tháo đường và tắc nghẽn phổi. Ðối với cao huyết áp sẽ được làm theo hướng dẫn của Bộ Y tế, đo huyết áp 3 lần để xem người dân bị cao huyết áp hay không, nhằm hướng dẫn vào chương trình bệnh không lây tại địa phương. Ðối với chương trình đái tháo đường, dự án sẽ sử dụng test HbA1c ngay tại chỗ và trả kết quả ngay cho người tham gia. Ðối với tắc nghẽn phổi, dự án sẽ đến tận nhà hoặc mời người dân đến nơi thuận lợi nhất để đo hô hấp. Ðồng thời, dự án cũng làm thêm một phần là phỏng vấn về hút thuốc lá trong người dân để xác định tỷ lệ hút thuốc lá trong cộng đồng, đồng thời đánh giá khả năng họ có mong muốn từ bỏ thuốc lá hay không để có chiến lược phù hợp trong việc kiểm soát hút thuốc lá tại cộng đồng.

Việc đo chiều cao và cân nặng được thực hiện kỹ lưỡng.

Ông P.V.T, sinh năm 1967, ngụ Khóm 3, thị trấn Cái Nước, huyện Cái Nước, cho biết: "Nghe thông báo sàng lọc lao miễn phí nên tôi cố gắng đi. Mình lo sức khỏe cho mình và cũng sợ lây cho người xung quanh. Tôi có rủ một số người hàng xóm nhưng họ từ chối vì bận đi làm. Bệnh lao dễ lây, nên mọi người có điều kiện và được xét nghiệm miễn phí thì nên đi".

Bạn Lưu Tường My, sinh năm 2007, ngụ Khóm 3, thị trấn Cái Nước, chia sẻ: "Em nghĩ các bạn trẻ nên xét nghiệm sớm về lao. Hiện tại, nhiều bạn trẻ hút thuốc lá lẫn thuốc lá điện tử nên tỷ lệ mắc lao cao. Việc xét nghiệm lao, ngoài phát hiện sớm để điều trị cho mình nếu mắc, thì còn phải bảo vệ cộng đồng vì vòng tròn lây nhiễm bệnh rất rộng và nhanh".

Bà Lưu Bội Khanh cho biết, bệnh lao điều trị kéo dài với phác đồ 6 tháng. Ðối với bệnh nhân lao, sau khoảng thời gian 1-2 tuần uống thuốc điều trị, các triệu chứng giảm dần và đến tháng thứ 2 gần như không còn triệu chứng

"Tuy nhiên, nếu bệnh nhân không uống đủ thuốc theo phác đồ thì vi khuẩn trong người sẽ nhân đôi. Lúc đầu, khi bệnh nhân bỏ điều trị sẽ không có gì xảy ra. Theo thời gian tích lũy dần vì không hoàn thành điều trị, bệnh lao sẽ tái phát. Bệnh nhân khi không thấy triệu chứng, ăn uống được, không ho, không bị sụt cân nên nghĩ không cần thiết phải điều trị. Nguy hiểm hơn, thời điểm này nếu bệnh nhân đi xét nghiệm đàm thì mẫu đàm sẽ âm tính. Từ đó, họ càng ỷ y không cần điều trị, không cần hoàn thành phác đồ”, bà Lưu Bội Khanh cảnh báo./.

Lam Khánh

Nguồn Cà Mau : https://baocamau.vn/sang-loc-lao-trong-cong-dong-a39194.html