Sàng lọc sớm - Lá chắn vàng giúp giảm gánh nặng bệnh không lây nhiễm

9 giờ trướcBài gốc

70% ca tử vong do bệnh không lây

Tại Việt Nam, các bệnh không lây nhiễm như tim mạch, ung thư, bệnh phổi mạn tính và bệnh thận mạn đang là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và gánh nặng tài chính cho người dân. Theo thống kê của Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2023), 70% số ca tử vong ở Việt Nam đến từ nhóm bệnh không lây nhiễm, trong đó ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hen suyễn và bệnh thận mạn chiếm tỷ lệ đáng kể và ngày càng có xu hướng trẻ hóa.

Chỉ riêng ung thư phổi, Việt Nam ghi nhận khoảng 25.000 ca mắc mới mỗi năm, là nguyên nhân tử vong đứng thứ 2–3 trong các loại ung thư phổ biến. Tuy nhiên, đáng lo ngại là 75% bệnh nhân phát hiện ở giai đoạn muộn, khi khối u đã di căn, tỷ lệ sống sau 5 năm chỉ còn khoảng 15%.

Với COPD, Việt Nam thuộc nhóm quốc gia có tỷ lệ lưu hành trung bình – nặng cao nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương, ảnh hưởng đến 4,2% dân số trên 40 tuổi, tương đương hàng triệu người. Mỗi năm, căn bệnh này khiến 3,5 triệu người tử vong trên toàn cầu, và là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế, suy hô hấp mạn tính.

Theo PGS.TS. Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc Trung tâm Hô hấp – Bệnh viện Bạch Mai cho biết, với COPD hay bệnh thận mạn, phát hiện muộn đồng nghĩa với chi phí điều trị tăng mạnh. Một bệnh nhân COPD nhập viện cấp cứu do đợt cấp thường phải chi gấp ba lần so với chi phí quản lý bệnh ngoại trú. Còn theo thống kê của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, 40% ca chạy thận có thể trì hoãn hoặc tránh được nếu phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.

“Hiệu quả của sàng lọc sớm giúp bệnh nhân có cơ hội khỏi hoàn toàn, tiết kiệm chi phí cho cá nhân, bảo hiểm và ngân sách quốc gia,” PGS.TS. Giáp khẳng định.

Cũng theo PGS.TS. Vũ Văn Giáp, kinh nghiệm từ các nước phát triển cho thấy, ngân sách y tế không thể đủ để sàng lọc cho toàn dân, mà cần ưu tiên nhóm nguy cơ cao - những người hút thuốc lá, tiếp xúc với ô nhiễm, hoặc có bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường. Chính cách tiếp cận này giúp hệ thống y tế tập trung nguồn lực và đạt hiệu quả cao nhất.

“Phòng bao giờ cũng tốt hơn chữa bệnh. Y tế cơ sở là tuyến gần dân nhất, cần được trao vai trò chủ động sàng lọc và quản lý bệnh mạn tính. Khi tuyến cơ sở làm tốt công tác này, sẽ giảm được gánh nặng cho các bệnh viện tuyến trên, đồng thời người dân được hưởng lợi vì được phát hiện và điều trị sớm ngay tại địa phương,” chuyên gia này nhấn mạnh.

Từ góc độ quản lý nhà nước, Phó Cục trưởng Lê Thái Hà (Cục Phòng bệnh - Bộ Y tế) cũng cho rằng, việc nhận diện yếu tố nguy cơ và phát hiện sớm là nền tảng để xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh.

“Khi chúng ta nhận diện được nguy cơ, chúng ta sẽ hiểu rõ hơn các yếu tố có thể dẫn đến bệnh lý hô hấp, từ bệnh thông thường đến bệnh tiến triển nặng hơn. Chính vì vậy, công tác dự phòng và sàng lọc nguy cơ là hết sức quan trọng, giúp hệ thống y tế cơ sở chủ động hơn trong quản lý và phát hiện bệnh sớm,” bà Hà cho biết.

Thực tế tại Việt Nam cho thấy, chỉ khoảng 35% bệnh nhân COPD và hen suyễn được phát hiện ở giai đoạn sớm, còn lại 2/3 đến bệnh viện khi bệnh đã có biến chứng. Điều này càng khẳng định sự cần thiết của sàng lọc định kỳ, đặc biệt với nhóm nguy cơ cao, như một biện pháp chủ động để “phòng bệnh từ sớm - phát hiện từ xa”, thay vì chờ đến khi bệnh bùng phát mới can thiệp.

Làm rõ cơ chế để sàng lọc đi vào thực tế

Từ thực tế điều trị, các chuyên gia cho rằng muốn giảm gánh nặng bệnh không lây nhiễm, đặc biệt là các bệnh phổi mạn tính và bệnh thận mạn, cần chuyển trọng tâm hệ thống y tế từ chữa bệnh sang phòng bệnh chủ động và phát hiện sớm.

Theo Phó Cục trưởng Lê Thái Hà (Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế), quan điểm này đã được thể hiện rõ trong Nghị quyết 72 và đang được cụ thể hóa trong Dự thảo Luật Phòng bệnh.

“Quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 72 là tư duy cực kỳ tích cực, thể hiện sự thay đổi trong chiến lược chăm sóc sức khỏe, từ việc tập trung điều trị sang chủ động phòng bệnh và phát hiện sớm,” bà Hà cho biết.

Trong dự thảo, Bộ Y tế đặt mục tiêu đưa dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân, lấy y tế cơ sở làm tuyến đầu trong phòng ngừa và quản lý bệnh mạn tính. Do đó, trong dự thảo của Luật Phòng bệnh tập trung vào ba nội dung, gồm:

Thứ nhất, tăng cường thông tin truyền thông để người dân tiếp cận được các kiến thức cần thiết nhất. Thứ hai, tập trung đầu tư cho y tế cơ sở, làm sao để cơ sở có thể khám sàng lọc, phát hiện yếu tố nguy cơ.

Thứ ba, Nghị quyết 72 cũng đã nêu rất rõ, từ năm 2026 mỗi người dân đều được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc một lần mỗi năm.

Bà cũng chia sẻ, dự thảo Luật Phòng bệnh đặt ra mục tiêu cụ thể đến năm 2035, 100% cơ sở y tế có khả năng sàng lọc và quản lý các bệnh không lây nhiễm phổ biến, bao gồm cả các bệnh phổi mạn tính như COPD và hen suyễn. Đây được xem là bước tiến quan trọng, giúp người dân được tiếp cận sớm hơn với dịch vụ y tế, đồng thời giảm tải cho tuyến trung ương.

“Khi y tế đến gần hơn với người dân, họ sẽ được tư vấn, chăm sóc và chuẩn bị tốt hơn về sức khỏe, ngay cả khi đang sống trong môi trường có yếu tố nguy cơ. Đó chính là cách tiếp cận giúp phát hiện sớm, dự phòng chủ động và can thiệp kịp thời,” Phó Cục trưởng Lê Thái Hà nói.

Từ góc nhìn chuyên môn, PGS.TS. Vũ Văn Giáp (Phó Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai) hoàn toàn đồng thuận với định hướng này. Ông cho rằng, để phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả các bệnh phổi mạn tính, tuyến cơ sở cần được trao quyền và được hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo bài bản từ tuyến trên.

“Tuyến trung ương sẽ phải đóng vai trò quan trọng nhưng không làm thay. Chúng ta cần hỗ trợ đào tạo, tập huấn, cầm tay chỉ việc và luân phiên cán bộ về cơ sở. Khi cán bộ y tế cơ sở được đào tạo và cập nhật kiến thức, họ sẽ đủ năng lực nhận diện sớm yếu tố nguy cơ, quản lý bệnh nhân tại chỗ và chỉ chuyển tuyến khi thực sự cần thiết,” PGS.TS. Giáp chia sẻ.

Ông cũng nhấn mạnh việc phân tầng và phối hợp giữa các tuyến không chỉ giúp tiết kiệm chi phí điều trị, mà còn tăng cơ hội phát hiện bệnh sớm cho hàng triệu người dân.

“Với cách tiếp cận đó, hệ thống y tế sẽ phát triển đồng bộ, người bệnh được theo dõi ngay tại nơi sinh sống, còn tuyến trung ương tập trung cho những ca nặng, phức tạp hơn. Như vậy, cả người dân và hệ thống y tế đều được hưởng lợi,” ông nói thêm.

Theo các chuyên gia, việc thể chế hóa rõ vai trò của y tế cơ sở trong việc phát hiện sớm bệnh thông qua sàng lọc trong Luật Phòng bệnh sẽ tạo nền tảng để Việt Nam chuyển hẳn sang mô hình phòng bệnh chủ động, thay vì chỉ ứng phó khi bệnh đã xảy ra. Đây chính là điểm then chốt giúp giảm tử vong và chi phí điều trị do bệnh không lây nhiễm trong thập kỷ tới.

Thiên Vũ

Nguồn Doanh nhân & Pháp luật : https://doanhnhan.vn/sang-loc-som--la-chan-vang-giup-giam-ganh-nang-benh-khong-lay-nhiem-87890.html