Sáu chiều không gian phát triển của TPHCM – Không gian lòng đất: Hạ tầng ngầm – giải pháp sống còn cho siêu đô thị

3 giờ trướcBài gốc

Khi được quy hoạch đồng bộ và kết nối, những không gian này sẽ vừa giảm tải cho mặt đất, vừa mở ra biên độ phát triển mới cho một TPHCM năng động, bền vững và sáng tạo hơn trong kỷ nguyên mới.

Hầm Thủ Thiêm vượt sông Sài Gòn. Ảnh: LÊ VŨ

TPHCM đang đối mặt với áp lực đô thị hóa khổng lồ, từ dân số đông, đất đai nội thành chật chội và hạ tầng mặt đất quá tải. Ùn tắc giao thông, ngập lụt đô thị và thiếu không gian công cộng đã trở thành những thách thức nghiêm trọng cho sự phát triển bền vững. Trong bối cảnh này, khai thác không gian lòng đất (không gian ngầm) nổi lên như một giải pháp chiến lược nhằm mở rộng “biên giới” phát triển của thành phố.

Theo các lý thuyết phát triển không gian, đô thị hiện đại phải được nhìn nhận dưới dạng không gian đa tầng, trong đó tầng ngầm là “ranh giới cuối cùng” của quy hoạch đô thị cần được khai phá. Việc tích hợp không gian ngầm vào cấu trúc đô thị không chỉ tăng cường tính bền vững (hỗ trợ tới 7/17 mục tiêu Phát triển bền vững của Liên hiệp quốc) mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh của thành phố nhờ hạ tầng hiện đại, thông suốt.

Vai trò chiến lược của không gian ngầm trong phát triển bền vững

Khai thác không gian ngầm mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho phát triển bền vững và năng lực cạnh tranh đô thị.

Thứ nhất, mở rộng không gian đô thị một cách bền vững. Không gian ngầm được xem là không gian phát triển bổ sung khi quỹ đất bề mặt dần cạn kiệt. Thay vì mở rộng tràn lan ra ngoại vi, thành phố có thể “phát triển ngược vào bên trong lòng đất”, qua đó hạn chế xâm lấn đất nông nghiệp, bảo vệ môi trường tự nhiên và giảm chi phí dịch vụ hạ tầng nhờ khoảng cách đô thị ngắn hơn. Đối với các đô thị mật độ cao như TPHCM, khai thác tầng ngầm là giải pháp tất yếu để đáp ứng nhu cầu mới mà không phải giải tỏa thêm đất bề mặt đắt đỏ.

Nếu coi mặt đất là “hiện tại” của TPHCM thì lòng đất chính là “tương lai”. Khi có quy hoạch rõ ràng, pháp lý minh bạch và cơ chế đầu tư thông thoáng, không gian ngầm sẽ không chỉ giảm tải cho đô thị, mà còn mở ra một tầng phát triển mới, sâu hơn, bền vững hơn và sinh lợi hơn cho thành phố.

Thứ hai, giảm tải cho hạ tầng mặt đất, giải quyết ùn tắc và quá tải. Bằng cách đưa một số chức năng xuống lòng đất, áp lực lên không gian mặt đất sẽ giảm đáng kể. Thay vì xây đường bộ trên cao gây chia cắt không gian và ảnh hưởng cảnh quan, TPHCM có thể phát triển hệ thống giao thông ngầm (tàu điện, đường hầm) để đáp ứng nhu cầu đi lại ngày càng tăng. Kinh nghiệm Tokyo cho thấy, việc đặt 15% mạng lưới đường cao tốc đô thị xuống ngầm đã giúp giảm hẳn tiếng ồn, ô nhiễm không khí và xóa bỏ rào cản giao thông chia cắt các khu phố. Hệ thống metro ngầm, đường hầm bộ hành sẽ góp phần giải quyết ùn tắc giao thông, tăng tốc độ lưu thông hàng hóa và hành khách. Đây chính là những yếu tố cốt lõi để nâng cao năng suất và sức cạnh tranh kinh tế đô thị.

Thứ ba, phát triển không gian công cộng và cải thiện môi trường sống. Di dời một số tiện ích và hoạt động xuống dưới lòng đất cho phép tái phân bổ không gian bề mặt cho công viên, quảng trường, vỉa hè cho người đi bộ. Không gian ngầm còn tạo thêm diện tích cho bãi đậu xe ngầm, trung tâm mua sắm ngầm, giúp giải quyết tình trạng thiếu bãi đỗ xe và điểm sinh hoạt cộng đồng ở khu trung tâm. Bề mặt đô thị nhờ đó có thể “thở” với nhiều mảng xanh và không gian mở hơn, cải thiện vi khí hậu và cảnh quan. Hơn nữa, các công trình hạ tầng kỹ thuật ngầm (điện, viễn thông, cấp nước) sẽ xóa bỏ mạng lưới dây cáp chằng chịt trên cao, trả lại mỹ quan cho đường phố. Đây là bước quan trọng để TPHCM trở thành một đô thị văn minh, hiện đại trong mắt nhà đầu tư và du khách.

Thứ tư, tăng cường khả năng chống chịu và thích ứng khí hậu. Không gian ngầm mang lại các giải pháp sáng tạo cho vấn đề ngập lụt và biến đổi khí hậu. Những hầm chứa và kênh dẫn nước mưa ngầm khổng lồ có thể giúp thành phố kiểm soát lũ lụt đô thị. Thủ đô Kuala Lumpur (Malaysia) đã xây dựng thành công hầm “Smart” kết hợp đường bộ với cống thoát lũ, giúp giảm hẳn ngập lụt và rút ngắn thời gian di chuyển từ ngoại ô vào trung tâm từ 30 phút xuống còn 5 phút. Tại Tokyo, công trình kênh xả lũ ngầm ngoại ô với bể chứa khổng lồ được mệnh danh “thánh đường ngầm”, đóng vai trò trụ cột bảo vệ vùng đô thị khỏi lụt lội do mưa lớn. Ngoài ra, môi trường dưới đất ổn định về nhiệt độ, độ ẩm còn tạo điều kiện cho các cơ sở hạ tầng nhạy cảm (như trung tâm dữ liệu, kho dự trữ) hoạt động an toàn, liên tục ngay cả khi thời tiết bên ngoài khắc nghiệt. Khai thác hợp lý tầng ngầm vì vậy giúp thành phố thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, đảm bảo an ninh hạ tầng trong mọi hoàn cảnh.

Tuyến metro Bến Thành - Suối Tiên, công trình ngầm đầu tiên của thành phố đi vào vận hành giúp giao thông thuận tiện hơn.

Cuối cùng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh. Hạ tầng ngầm hiện đại (như metro, đường hầm kết nối các trung tâm thương mại) sẽ tạo động lực phát triển kinh tế đô thị. Các nghiên cứu cho thấy không gian ngầm đem lại giá trị gia tăng lớn cho khu vực xung quanh, kích thích các hoạt động thương mại, dịch vụ sôi động hơn. Thực tế tại Nhật Bản, sau khi hình thành các “thành phố dưới lòng đất” kết nối trực tiếp với ga tàu điện ngầm, doanh nghiệp tư nhân đã tích cực tham gia đầu tư kinh doanh dưới đất vì nhận thấy hiệu quả sinh lời cao. Một mạng lưới đô thị ngầm phát triển sẽ giúp TPHCM nâng tầm vị thế cạnh tranh, tương xứng với các đô thị hàng đầu khu vực về mức độ hiện đại và tiện nghi. Đồng thời, thành phố có thể tiết kiệm chi phí dài hạn vì hạ tầng ngầm dù đầu tư ban đầu lớn nhưng ít chịu tác động thời tiết, tuổi thọ cao, phục vụ được nhiều thế hệ, qua đó hiệu quả kinh tế xã hội tổng thể sẽ vượt trội so với cách phát triển truyền thống.

Tóm lại, không gian lòng đất là tầng cấu trúc thiết yếu bổ sung cho mặt đất. Nếu được quy hoạch và khai thác bài bản, tầng ngầm sẽ giải quyết nhiều bài toán nan giải về hạ tầng, môi trường cho TPHCM, mở đường cho thành phố phát triển bền vững, thịnh vượng trong tương lai. Ngược lại, nếu tiếp tục bỏ trống “mỏ vàng” này, TPHCM có nguy cơ tụt hậu so với các siêu đô thị khác trong khu vực về năng lực đáp ứng nhu cầu đô thị hóa.

Hiện trạng hạ tầng ngầm tại TPHCM

Dù đã nhận thức được tầm quan trọng của không gian ngầm, TPHCM vẫn mới ở vạch xuất phát trong khai thác tầng không gian này. Hệ thống hạ tầng ngầm hiện tại còn rời rạc, manh mún và thiếu kết nối, trải dài trên ba lĩnh vực chính: (1) Giao thông ngầm; (2) Hạ tầng kỹ thuật ngầm; (3) Không gian thương mại - dịch vụ ngầm.

Tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) là công trình ngầm đầu tiên đi vào vận hành, với 3 ga ngầm trung tâm. Dù quy hoạch đặt mục tiêu 8 tuyến metro dài 220 ki lô mét, trong đó hơn 70 ki lô mét đi ngầm, phần lớn các tuyến còn lại mới dừng ở giai đoạn chuẩn bị. Ngoài metro, TPHCM chỉ có một hầm vượt sông Thủ Thiêm và vài hầm chui ngắn tại các nút giao thông lớn. Kết quả là toàn bộ mạng lưới giao thông vẫn chủ yếu nằm trên mặt đất, xe máy và ô tô chen chúc trong không gian ngày càng chật hẹp. Giao thông ngầm vốn được kỳ vọng “giải phóng mặt đất” vẫn còn quá mỏng để tạo ra khác biệt.

Tuy con đường phía trước không ít chông gai, từ rào cản kỹ thuật, tài chính đến thể chế, nhưng kinh nghiệm quốc tế đã chứng minh rằng với tầm nhìn đúng đắn và quyết tâm chính trị mạnh mẽ, các thành phố hoàn toàn có thể chinh phục “biên giới cuối cùng” này.

Tiếp theo, hệ thống ống cấp - thoát nước, điện, viễn thông phần lớn nằm dưới vỉa hè nhưng phát triển rời rạc và lạc hậu. Nhiều tuyến ống nước đã xuống cấp, còn cống thoát nước chưa đủ năng lực chống ngập. Các dự án hồ ngầm và cống lớn vẫn nằm trên bản vẽ.

Về điện - viễn thông, dù có chủ trương ngầm hóa từ gần 20 năm, mới chỉ khoảng 20% lưới điện hạ thế được đưa xuống đất, riêng khu trung tâm đạt 70%. Thành phố cũng chưa có hệ thống tuy nen kỹ thuật đa năng, khiến mỗi khi thi công công trình ngầm mới lại phải đào lên lấp xuống, gây hư hại và tốn kém. Việc thiếu một bản đồ hạ tầng ngầm dùng chung đang là “điểm mù” lớn trong quản trị đô thị hiện đại.

Bên cạnh đó, khác với Tokyo hay Singapore, TPHCM chưa có mạng lưới trung tâm thương mại hoặc phố ngầm công cộng. Những tầng hầm hiện hữu chủ yếu nằm trong các tòa nhà riêng lẻ, hoạt động biệt lập và chỉ phục vụ nội bộ.

Dự án thử nghiệm chợ ngầm Sense Market từng thu hút đông đảo người dân, nhưng phải đóng cửa chỉ sau hai năm do thiếu gắn kết quy hoạch. Kế hoạch xây trung tâm thương mại ngầm Bến Thành vẫn “án binh bất động” vì vướng vốn và thủ tục. Hơn mười năm qua, những đề xuất phố đi bộ hoặc bãi xe ngầm ở trung tâm đều giậm chân tại chỗ.

Nhìn chung, hạ tầng ngầm của TPHCM hiện vừa thiếu vừa yếu, chưa hình thành hệ thống liên hoàn có thể giảm tải cho mặt đất. Trong khi các thành phố lớn đã phát triển những “thế giới dưới lòng đất” năng động, TPHCM vẫn loay hoay giữa những hầm chui ngắn và dự án dang dở. Để không gian ngầm trở thành động lực phát triển, thành phố cần một chiến lược tổng thể từ quy hoạch, đầu tư đến quản lý dữ liệu. Nếu không, “mỏ vàng ngầm dưới chân” sẽ mãi bị lãng phí và thành phố tiếp tục phụ thuộc lớn vào không gian mặt đất vốn đã quá tải.

Thách thức trong phát triển không gian ngầm tại TPHCM

Dù tiềm năng lớn, việc phát triển hạ tầng và đô thị ngầm tại TPHCM vẫn đang bị cản trở bởi hàng loạt rào chắn thể chế, kỹ thuật và tài chính.

Đầu tiên là thiếu quy hoạch tổng thể và tầm nhìn dài hạn. Sau hơn chục năm thảo luận, TPHCM vẫn chưa có quy hoạch không gian ngầm được phê duyệt. Các dự án hiện nay triển khai rời rạc, thiếu cơ sở pháp lý và tầm nhìn kết nối. Mãi đến năm 2023, thành phố mới bắt đầu tích hợp quy hoạch ngầm vào Đồ án Quy hoạch chung 2040, cho thấy sự chậm trễ so với yêu cầu thực tiễn. Thiếu quy hoạch khiến việc khai thác tầng ngầm trở nên tùy tiện, khó kết nối và tiềm ẩn rủi ro chồng chéo trong tương lai.

Thứ hai là xung đột công năng và chồng chéo dự án. Việc không có bản đồ định hướng 3D, các công trình ngầm dễ “giẫm chân nhau”. Nhiều dự án bãi xe ngầm ở trung tâm “chết yểu” vì vướng tuyến metro bên dưới. Hầm xe Trống Đồng phải đổi vị trí nhiều lần do trùng ranh ga ngầm, kéo dài hàng chục năm mà vẫn chưa khởi công. Ngay cả các tầng hầm của tòa nhà hiện hữu cũng không theo chuẩn chung, khó kết nối liên thông. Nếu không sớm có quy hoạch không gian ngầm tổng thể, TPHCM sẽ tiếp tục câu chuyện “đào - lấp - chồng chéo” tốn kém và rủi ro.

Thứ ba là chi phí đầu tư lớn và những bài toán tài chính khó giải. Xây dựng công trình ngầm ước tính tốn gấp rưỡi đến gấp đôi so với trên mặt đất, trong khi thời gian thu hồi vốn dài khiến nhà đầu tư ngại tham gia. Dự án hầm xe Lê Văn Tám trị giá 1.700 tỉ đồng đã bị hủy vì không khả thi tài chính. Ngay cả khi hoàn thành, việc khai thác cũng khó thu hút khách do phí dịch vụ cao. Trong bối cảnh vốn công hạn hẹp và ODA hạn chế, TPHCM cần cơ chế chia sẻ rủi ro, ưu đãi đầu tư rõ ràng để “kéo” khu vực tư nhân vào cuộc.

Thứ tư là rào cản kỹ thuật và địa chất phức tạp. Địa tầng yếu, mực nước ngầm cao khiến thi công ngầm ở TPHCM khó và tốn kém hơn nhiều đô thị khác. Các dự án metro phải tăng chi phí vì điều kiện địa chất không ổn định. Việc nối hầm giữa các tòa nhà liền kề lại tiềm ẩn rủi ro ảnh hưởng kết cấu, gây sụt lún. Ngoài ra, dữ liệu khảo sát địa chất còn rời rạc, khiến các nhà thầu gần như “đào trong bóng tối”. Thành phố cần đầu tư nghiêm túc vào hệ thống khảo sát, bản đồ địa chất đô thị và hợp tác với các chuyên gia quốc tế để giảm thiểu rủi ro kỹ thuật.

Cuối cùng là hành lang pháp lý chưa hoàn thiện, quản lý phân mảnh. Hệ thống pháp luật hiện nay chưa theo kịp khái niệm phát triển dưới lòng đất. Luật Đất đai mới chỉ bắt đầu đề cập đến “không gian ngầm”, trong khi quy định về quyền sở hữu, cho thuê hay khai thác tầng ngầm vẫn còn bỏ ngỏ. Các luật liên quan từ xây dựng, đầu tư đến giao thông chưa có sự thống nhất, gây khó cho cả nhà đầu tư lẫn cơ quan quản lý. Cùng lúc, dữ liệu về hạ tầng ngầm bị “cát cứ” ở nhiều sở ngành, thiếu đầu mối điều phối chung. Nếu không sớm hình thành khung pháp lý và cơ chế quản trị liên ngành, đô thị ngầm TPHCM sẽ mãi nằm trong vùng “xám” của quy hoạch.

Tuy nhiên, dù đối mặt với nhiều trở ngại, đây không phải là bức tường không thể vượt qua. Tokyo, Singapore hay Paris đều từng khởi đầu trong hoàn cảnh tương tự nhưng đã thành công nhờ tầm nhìn dài hạn và quyết tâm chính trị mạnh mẽ. TPHCM có đủ tiềm lực và lý do để đi con đường đó. Xây dựng không gian ngầm không chỉ là đầu tư cho hạ tầng, mà là đặt nền móng cho tương lai của một siêu đô thị hiện đại, an toàn và bền vững.

Định hướng chính sách cho TPHCM về phát triển không gian ngầm

Để biến không gian ngầm thành “giải pháp sống còn” cho một siêu đô thị như TPHCM, thành phố cần một chiến lược bài bản, linh hoạt và dài hạn.

Định hướng đầu tiên là lập bản đồ và cơ sở dữ liệu không gian ngầm dùng chung. Muốn khai thác được “thế giới dưới lòng đất”, TPHCM trước hết phải nhìn rõ mình đang có gì. Thành phố cần sớm hoàn tất việc khảo sát địa chất, thủy văn, hệ thống cống, cáp, móng công trình,... để xây dựng bản đồ 3D số hóa toàn bộ không gian ngầm.

Hệ thống dữ liệu này phải cập nhật thường xuyên, tích hợp vào nền tảng GIS dùng chung, giúp các sở ngành và nhà đầu tư cùng tra cứu. Mô hình này đã được Helsinki và Hồng Kông áp dụng thành công, giúp quy hoạch chính xác, tránh đào nhầm và tận dụng tối đa từng mét khối dưới đất.

Thứ hai là tích hợp quy hoạch 3D và phân tầng độ sâu trong quy hoạch đô thị. Không gian ngầm phải được xem là một tầng cấu trúc chính của đô thị, chứ không còn là “phần phụ”. TPHCM cần sớm hoàn thiện quy hoạch ngầm đến năm 2040, thể hiện bằng bản đồ 3D phân tầng. Ví dụ như:

i. 0-10 mét: đường ngầm, bãi đỗ xe, công trình kỹ thuật nhỏ;

ii. 10-30 mét: metro, trung tâm thương mại, tiện ích công cộng;

iii. >30 mét: hồ điều tiết, kho dữ liệu, công trình an toàn.

Khi cấp phép xây dựng, chính quyền nên yêu cầu các tòa nhà chừa kết nối tầng hầm với mạng lưới ngầm công cộng tương lai, tránh “bịt kín” không gian và tạo nền tảng cho đô thị ngầm liên thông như ở Tokyo hay Singapore.

Thứ ba là ưu đãi đầu tư và huy động nguồn lực xã hội. Phát triển ngầm cần nguồn vốn khổng lồ nên TPHCM phải chia sẻ rủi ro và lợi ích với nhà đầu tư. Có thể miễn giảm thuế, tiền thuê đất trong giai đoạn đầu vận hành, hoặc cho phép kinh doanh quảng cáo, dịch vụ trong công trình ngầm.

Thành phố nên mở rộng mô hình PPP: nhà nước cung cấp quỹ đất hoặc tầng ngầm công viên, còn tư nhân đầu tư xây dựng - vận hành - khai thác. Bên cạnh đó, có thể đổi đất lấy hạ tầng. Bài học từ Montreál và Tokyo cho thấy, khi hạ tầng ngầm trở thành tài sản sinh lợi, doanh nghiệp sẽ chủ động đầu tư.

Thứ tư là hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế quản lý đất ngầm. Luật pháp hiện chưa theo kịp sự phát triển dưới lòng đất. TPHCM cần phối hợp với Trung ương ban hành khung pháp lý riêng cho không gian ngầm, làm rõ quyền sở hữu và sử dụng đất ở các tầng sâu khác nhau.

Như Nhật Bản quy định từ độ sâu 40 mét trở xuống là không gian công cộng, cho phép xây metro hoặc hầm mà không cần đền bù chủ đất phía trên. Thành phố cũng cần có quy định cấp giấy chứng nhận, cho thuê, thế chấp công trình ngầm độc lập, cùng với bộ tiêu chuẩn kỹ thuật riêng về kết cấu, chống thấm, phòng cháy chữa cháy và an toàn thi công.

Khi hành lang pháp lý minh bạch, nhà đầu tư mới yên tâm bỏ vốn và chính quyền dễ dàng quản lý thống nhất.

Cuối cùng là thiết lập cơ chế quản trị đa tầng và phối hợp liên ngành. Phát triển không gian ngầm là nhiệm vụ liên ngành - liên cấp, đòi hỏi cơ chế điều phối mạnh mẽ. TPHCM nên thành lập Ủy ban Phát triển không gian ngầm trực thuộc UBND thành phố, gồm đại diện các sở ngành, doanh nghiệp hạ tầng và viện nghiên cứu.

Cơ quan này sẽ lập quy hoạch, giám sát thi công và quản lý dữ liệu tập trung, đồng thời kết nối dự án giữa các lĩnh vực. Ví dụ khi xây metro có thể đặt luôn cống ngầm và hành lang kỹ thuật để tránh “đào - lấp” nhiều lần.

Song song, cần thiết lập cổng thông tin một cửa để cấp phép, chia sẻ dữ liệu, tiếp nhận ý kiến người dân và doanh nghiệp. TPHCM cũng nên học mô hình Helsinki, cập nhật quy hoạch ngầm định kỳ 2-3 năm/lần để quản lý quỹ không gian ngầm như một tài nguyên chiến lược của tương lai.

Tóm lại, nếu coi mặt đất là “hiện tại” của TPHCM thì lòng đất chính là “tương lai”. Khi có quy hoạch rõ ràng, pháp lý minh bạch và cơ chế đầu tư thông thoáng, không gian ngầm sẽ không chỉ giảm tải cho đô thị, mà còn mở ra một tầng phát triển mới, sâu hơn, bền vững hơn và sinh lợi hơn cho thành phố.

Chinh phục “biên giới cuối cùng”

Phát triển không gian lòng đất, hạ tầng ngầm chính là chìa khóa sống còn để TPHCM vươn lên thành một siêu đô thị bền vững và cạnh tranh trong thế kỷ 21. Những phân tích ở trên cho thấy tầng ngầm mang lại lời giải cho nhiều bài toán nan giải về giao thông, môi trường, không gian đô thị của TPHCM. Tuy con đường phía trước không ít chông gai, từ rào cản kỹ thuật, tài chính đến thể chế, nhưng kinh nghiệm quốc tế đã chứng minh rằng với tầm nhìn đúng đắn và quyết tâm chính trị mạnh mẽ, các thành phố hoàn toàn có thể chinh phục “biên giới cuối cùng” này. Đã đến lúc TPHCM cần hành động nhanh chóng và đồng bộ: hoàn thiện quy hoạch 3D, xây dựng khung pháp lý, huy động nguồn lực xã hội và thiết lập cơ chế quản lý hiệu quả cho không gian ngầm.

Nếu làm được những điều đó, TPHCM sẽ biến những khoảng không vô hình dưới chân chúng ta thành nguồn lực hữu hình, phục vụ trực tiếp cho người dân và nền kinh tế. Một hệ thống metro ngầm hiện đại giúp đi lại thuận tiện hơn, những bãi đỗ xe ngầm, phố mua sắm ngầm giải tỏa áp lực mặt đất, các cống ngầm khổng lồ giữ cho thành phố khô ráo trong mưa bão. Tầng ngầm sẽ không còn là miền đất bị bỏ quên, mà trở thành một phần của bản sắc đô thị TPHCM - năng động, sáng tạo và bền vững. Với tầm nhìn “không gian đa tầng” và những chính sách đề xuất, TPHCM có thể tự tin tiến bước, khai thác thành công “mỏ vàng ngầm” không gian lòng đất, tạo nền tảng vững chắc cho đô thị phát triển thịnh vượng lâu dài.

(*) Trường Đại học KHXH&NV, ĐHQG TPHCM

ThS. Huỳnh Hồ Đại Nghĩa (*)

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/sau-chieu-khong-gian-phat-trien-cua-tphcm-khong-gian-long-dat-ha-tang-ngam-giai-phap-song-con-cho-sieu-do-thi/