Ví như ở Bình Thuận, chuyện trái thanh long xuất khẩu mỗi kg trên 15.000 đồng nhưng hàng dạt chỉ có giá 1.000 – 3.000 đồng/kg là bình thường. Ở Đa Mi (Hàm Thuận Bắc) và vùng Tà Pứa (Tánh Linh, Đức Linh) nơi được xem là vựa sầu riêng của Bình Thuận, năm 2024, thời điểm giá sầu riêng loại 1 ở mức 120.000 đồng/kg nhưng vẫn có loại chỉ bán với giá 20.000 đồng/kg. Anh Trần Ngọc Thiện ở xã Mê Pu có 5 ha sầu riêng trồng ở Tà Pứa cho biết: Có rất nhiều giống sầu riêng khác nhau như Ri6, Sáu Hữu, Mongthong, sầu riêng sữa... tương ứng với nhiều giá khác nhau của từng loại và theo từng cấp độ a,b,c hoặc loại 1, loại 2, loại 3. Ví như Ri6 loại a giá bán tại vườn hiện nay 55.000 – 60.000 đồng/kg, loại b nằm ở mức 35.000 – 40.000 đồng/kg và loại c dưới 30.000 đồng/kg. Theo anh Thiện, giá sầu riêng đang được rao bán 30.000 đồng/kg là hàng loại c, dân làm vườn gọi là hàng dạt bởi đây là loại sầu riêng chín rụng, hoặc sầu riêng gần chín nhưng do mưa gió làm rụng và loại sầu riêng loại chỉ 1,5 học ít múi không đủ trọng lượng kích cỡ tiêu chuẩn để xuất khẩu. Còn có loại giá cũng thấp nhưng cao hơn hàng dạt tí đỉnh là “hàng heo”, đây là tên gọi dành cho sầu riêng trái to trên 5 - 6 kg, thị trường ít tiêu thụ nên chỉ bán cho những nhà máy chế biến làm kem, làm thực phẩm và các phụ gia khác.
Thăm sầu riêng chín bói.
Toàn tỉnh ước hiện có khoảng 2.500 ha sầu riêng các loại được trồng ở các huyện từ Đức Linh đến Hàm Thuận Bắc, trong đó tập trung với diện tích chuyên canh nhiều nhất là vùng Tà Pứa thuộc 2 huyện Đức Linh, Tánh Linh và vùng La Dạ, Đa Mi của Hàm Thuận Bắc. Sầu riêng Bình Thuận thường vào chính vụ từ tháng 6 đến tháng 9, chậm hơn chính vụ ở vùng miền Tây Nam bộ 1 – 2 tháng nhưng lại sớm hơn vùng Tây nguyên 1 - 2 tháng tùy thời tiết mỗi năm. Hiện nay ở các vùng chuyên canh sầu riêng đã có trái chín bói nhưng lượng chín chưa nhiều, chỉ khoảng 3 – 5% trên tổng diện tích vườn. Sầu riêng ở Bình Thuận được thị trường ưa chuộng bởi độ ngọt, thơm và ngon hơn một số vùng khác bởi ngoài yếu tố chăm sóc, phân bón thì khí hậu, thổ nhưỡng vùng Tà Pứa, Đa Mi rất phù hợp để phát triển cây sầu riêng.
Chị Bùi Thị Nguyệt – hộ chuyên mua sầu riêng tại vườn ở thôn Đa Mi (Tánh Linh) cho biết: Hầu hết người làm sầu riêng đều bán theo địa chỉ bạn hàng quen, dân làm sầu riêng cũng như làm thanh long nếu đủ tiềm lực tài chính sẽ chủ động trong việc đầu tư khi bước vào đầu vụ. Còn thiếu kinh phí sẽ được người mua ứng trước vốn để đầu tư, sau đó bán lại cho người mua với giá thị trường. Gần đây, khi giá sầu riêng tăng cao nhiều vựa sầu riêng trong nước bung vốn về tận các nhà vườn đặt cọc trước. Việc đặt cọc tiền mua sầu riêng có 2 mặt có khi lợi cho nông dân nhưng nếu không có hợp đồng rõ ràng thì nông dân cũng điêu đứng vì tiền đặt cọc. Chị Nguyệt lý giải, năm 2024 nhiều chủ vườn sầu riêng từ Đa Mi kéo dài lên đến thành phố Bảo Lộc (Lâm Đồng) nghe lời hứa hẹn của các tư thương các tỉnh nhận tiền cọc và mua giá cao chênh lệch với thị trường để đủ nguồn hàng xuất khẩu. Tuy nhiên khi thời điểm giá sầu riêng lên cao thì người đặt cọc không thu hàng, chủ vườn nhận cọc không dám bán cho người khác vì sợ phạt tiền cọc. Chờ khi giá sầu riêng lắng xuống thì tư thương mới gom hàng nên người trồng sầu riêng sẽ bị thiệt. Mặt khác, sầu riêng thu hoạch theo từng đợt, mỗi vườn có khi thu 2 đợt theo lượng trái sầu riêng đủ ngày thu hoạch nhưng có vườn phải thu từ 3 – 4 đợt nên khi đến ngày thu hoạch thị trường có giá cao hoặc thị trường tiêu thụ chậm chưa xuất khẩu được, tồn kho thương lái lúc này giở chiêu trò kéo giãn thời gian gom hàng thì nhà vườn rất dễ bị thiệt hại, dân trong nghề gọi đây là “bẫy cọc”...
Giá sầu riêng các giống loại a hiện nay đang ở mức trung bình từ 50.000 – 120.000 đồng/kg, tùy loại. Đây là mức giá người trồng sầu riêng có lãi vừa phải. Giá sầu riêng hiện nay được nhiều chuyên gia kinh tế nhận định là bình ổn. Thị trường xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sang các nước đang bị cạnh tranh gay gắt bởi một số nước trong khu vực đã tăng diện tích thu hoạch sầu riêng. Ở Bình Thuận, đa phần vùng chuyên canh sầu riêng đang áp dụng chương trình VietGAP nên tỷ lệ hàng đạt chuẩn xuất khẩu cao, đủ sức cạnh tranh với các vùng trồng sầu riêng các nước khác...
ĐẠI LỰC