Nỗi lo của doanh nghiệp
Trong quá trình đàm phán khoản vay 1 tỷ USD cho dự án Nhà máy điện LNG Nhơn Trạch 3, ông Nguyễn Duy Giang, Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam - CTCP (PV Power) đã làm việc với nhiều đối tác lớn như SMBC (Sumitomo Mitsui Banking Corporation - Nhật Bản) hay Ngân hàng ING (Hà Lan)...
Các đối tác quốc tế đều xem xét rất kỹ dự án, bởi Chính phủ Việt Nam đã có cam kết Net Zero vào năm 2050. Họ đặt vấn đề, dự án tại Nhơn Trạch (Đồng Nai) sẽ hòa vốn sau khoảng 25 năm, vậy sau bao lâu PV Power sẽ chấm dứt hoạt động của nhà máy và chuyển sang sản xuất năng lượng sạch hydrogen?
Như vậy, thách thức lớn nhất là doanh nghiệp Việt phải đảm bảo tuân thủ ESG (môi trường, xã hội, quản trị) để tiếp cận vốn vay quốc tế.
“Để có thể làm việc, thảo luận được các điều khoản với nhiều tổ chức quốc tế, chúng tôi phải thuê chuyên gia của một công ty khác tại TPHCM. Họ không chỉ giỏi ngoại ngữ mà còn được đào tạo chuyên môn, am hiểu các chính sách môi trường thế giới. Họ đủ sức ‘đấu tay đôi’ với các bên”, ông Giang cho hay.
Câu chuyện trên được Phó Tổng giám đốc PV Power nêu ra tại Hội thảo “Chuyển đổi xanh và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong các ngành sản xuất và năng lượng tái tạo tại Việt Nam”, do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Liên đoàn Công nghiệp Đan Mạch (DI) tổ chức mới đây.
Tại hội thảo, các doanh nghiệp cho hay Việt Nam đang thiếu nhân sự giỏi về chuyển đổi xanh phát triển bền vững. Ảnh: BTC
Ông Giang đánh giá, nhân sự có chuyên môn cao chính là vấn đề khiến giới doanh nghiệp lo lắng trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng. Bởi, hiện nay, chưa có trường đại học nào ở Việt Nam đào tạo sinh viên về các chính sách môi trường đáp ứng theo chuẩn quốc tế.
Ngay cả khi khoản vay được duyệt và dự án triển khai, doanh nghiệp cũng rất cần nhân sự có chuyên môn về ESG để duy trì nhà máy hoạt động ổn định.
“Nhiều trường đào tạo về môi trường, nhưng mang tính lý thuyết. Trong khi đó, thực hành ESG cần nhân sự hiểu cả tiêu chuẩn toàn cầu. Rất ít trường đào tạo được các chuyên gia có thể làm việc thành thạo với đối tác nước ngoài hay tổ chức tín dụng trong lĩnh vực này”, ông lo ngại.
Báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2023 cũng chỉ ra rằng, tỷ lệ việc làm xanh trong tổng số việc làm tại Việt Nam hiện chỉ đạt khoảng 3,6%, chủ yếu tập trung ở ngành điện, khí đốt, cấp nước, khai mỏ, và dịch vụ thị trường. Điều này phản ánh khoảng cách lớn giữa nhu cầu và thực trạng nguồn nhân lực phục vụ kinh tế xanh.
Kinh tế xanh tạo ra 24 triệu việc làm mới
Ông Đào Trọng Độ, Trưởng phòng Giáo dục chính quy, Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (Bộ Giáo dục và Đào tạo) thừa nhận, thách thức hiện nay là sự thiếu hụt nhân lực có kỹ năng và được đào tạo bài bản về năng lượng tái tạo, chuyển đổi xanh.
Trên thực tế, các trường đã đào tạo lĩnh vực trên nhưng thế giới có những quy chuẩn mới mà Việt Nam chưa tiếp cận. Một số trường tập trung đào tạo về cáp quang hay bán dẫn, song doanh nghiệp lại muốn tuyển 70-80% lao động đã qua cao đẳng nghề, để có thể vận hành và làm việc trực tiếp luôn.
Nói tới giải pháp thu hút sinh viên theo đuổi các ngành về năng lượng tái tạo, ông Độ cho biết, cơ quan quản lý Nhà nước đang xây dựng danh mục các ngành trọng điểm, xã hội có nhu cầu cao nhưng khó tuyển sinh, đào tạo.
Dựa trên danh mục đó, Nhà nước sẽ hỗ trợ chi phí đào tạo toàn bộ, tương tự như ngành sư phạm. Ngoài việc hỗ trợ đóng học phí, sinh viên còn được hỗ trợ sinh hoạt phí.
Về hỗ trợ tài chính, cơ quan chức năng sẽ huy động sự tham gia của giới doanh nghiệp. Bởi, doanh nghiệp đang thiếu nhân lực trầm trọng. Doanh nghiệp cần đưa ra bài toán về nhân sự, để các cơ sở giáo dục thực hiện đào tạo cho khớp nhu cầu thực tế thị trường.
Đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, một số trường phía Bắc đang phối hợp với VinFast theo mô hình doanh nghiệp đặt hàng đào tạo. Trong quá trình học, sinh viên vẫn đóng học phí như bình thường. Khi tốt nghiệp, nếu được VinFast đánh giá phù hợp với vị trí tuyển dụng, sinh viên sẽ được nhận vào làm việc, đồng thời được doanh nghiệp hoàn trả toàn bộ chi phí học tập trước đó và hỗ trợ thêm một số khoản khác.
Song song, VinFast cũng chuyển lại cho nhà trường một khoản kinh phí tương đương với chi phí đào tạo. Như vậy, ngay từ đầu, doanh nghiệp đã đồng hành cùng cơ sở giáo dục trong công tác đào tạo nhân lực.
Ở khía cạnh tích cực, theo bà Trần Thị Lan Anh, Tổng thư ký VCCI, chuyển đổi xanh không đơn thuần là áp dụng các công nghệ sạch, mà còn là sự thay đổi tư duy, văn hóa làm việc. Do đó, chuyển đổi xanh cũng tạo ra các vị trí việc làm mới và đa dạng hơn.
Bà dẫn báo cáo năm 2021 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) cho thấy, việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh có thể tạo ra 24 triệu việc làm mới trên toàn cầu vào năm 2030, đặc biệt là trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng. Những công việc này không phân biệt giới tính, tuổi tác hay xuất thân, mở ra cơ hội cho nhiều nhóm người khác nhau, bao gồm cả phụ nữ và thanh niên.
Chính sự khác biệt về kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm sẽ tạo ra những ý tưởng đột phá, giúp giải quyết vấn đề sáng tạo hơn nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, tối ưu hóa nguồn lực và phát triển các sản phẩm, dịch vụ xanh cho doanh nghiệp, bà Lan Anh nhấn mạnh.
Trần Chung