Siết rào cản phòng vệ: Thủy sản Việt Nam tìm đường tăng sức chống chịu

3 giờ trướcBài gốc

Chuẩn hóa vùng nuôi trước khó khăn chống chất

Ngành thủy sản tỉnh Cà Mau có các mô hình nuôi tôm sinh thái như tôm rừng, tôm lúa hay tôm cua đang trở thành hướng phát triển chủ lực.

Chia sẻ tại hội thảo “Ngành thủy sản Việt Nam và khả năng thích ứng với biến động và các quy định phòng vệ thương mại trên thế giới” do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) phối hợp Cục Phòng vệ thương mại tổ chức tại TP.HCM mới đây, ông Phạm Văn Mười, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau, cho biết: Toàn tỉnh hiện có khoảng 90.000 ha nuôi tôm rừng, trong đó gần 30.000 ha được doanh nghiệp hỗ trợ cơ sở sản xuất của nông dân chứng nhận ASC, Naturland và các tiêu chuẩn hữu cơ khác. Những mô hình này giúp tăng tính minh bạch, chuẩn hóa quy trình sản xuất, đồng thời nâng cao khả năng truy xuất nguồn gốc, yêu cầu bắt buộc từ các thị trường nhập khẩu khó tính.

Các địa phương tiếp tục xây dựng vùng nuôi đạt chuẩn để phục vụ xuất khẩu

Song song đó, mô hình tôm lúa cũng được nhiều doanh nghiệp tham gia hỗ trợ hợp tác xã và nông dân xây dựng vùng nuôi đạt chuẩn, tiến tới sản xuất sạch, an toàn. Một số doanh nghiệp còn cấp mã QR cho vùng nuôi, tạo điều kiện thuận lợi trong kiểm soát chất lượng, chứng nhận và giao dịch.

Ông Mười cho biết công tác quản lý nhà nước tập trung vào tuyên truyền, hướng dẫn nông dân tuân thủ quy trình; đồng thời thúc đẩy liên kết chuỗi từ con giống, nuôi thương phẩm, thu mua đến chế biến. Sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp – hợp tác xã – người dân giúp nâng cao trách nhiệm mỗi khâu, đảm bảo đồng bộ chất lượng nguyên liệu cho chế biến xuất khẩu.

Những nỗ lực này không chỉ tạo nguồn nguyên liệu sạch, ổn định mà còn giúp ngành tôm Cà Mau chủ động ứng phó các yêu cầu kỹ thuật, giảm thiểu rủi ro phòng vệ thương mại và xây dựng uy tín cho sản phẩm tôm Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Ông Phạm Văn Mười, thông tin thêm: “Khi có đơn đặt hàng hoặc ký kết hợp đồng, doanh nghiệp phải phối hợp đồng bộ với người dân và các đơn vị tham gia trong toàn chuỗi sản xuất. Việc liên kết chặt chẽ này giúp kiểm soát chất lượng từ vùng nuôi đến chế biến, bảo đảm sản phẩm xuất khẩu đáp ứng đầy đủ yêu cầu của thị trường nhập khẩu. Qua đó, ngành tôm hạn chế tối đa tình trạng hàng không đạt chuẩn, tránh phát sinh tranh chấp, khiếu kiện và giữ vững uy tín của tôm Cà Mau nói riêng, tôm Việt Nam nói chung trong thời gian tới”.

Doanh nghiệp tham gia hỗ trợ hợp tác xã và nông dân xây dựng vùng nuôi đạt chuẩn, tiến tới sản xuất sạch, an toàn

Theo bà Nguyễn Ngô Vi Tâm, Chủ tịch ngành hàng cá nước ngọt (VASEP), cá tra tiếp tục là sản phẩm chủ lực, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong nhóm thủy sản nước ngọt của Việt Nam. Lũy kế 10 tháng, xuất khẩu cá tra tăng khoảng 9%, cho thấy sức bật tốt dù thị trường biến động.

Tuy nhiên tại thị trường Mỹ, một trong thị trường trọng điểm, đã ghi nhận sự chững lại vào tháng 9. Nguyên nhân đến từ việc thuế đối ứng thay đổi. Trước đây mức thuế 0% khiến doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu, nhưng khi chuyển sang mức 10% rồi lên 20%, các nhà nhập khẩu và phân phối phải thận trọng, chờ đánh giá sức tiêu thụ và khả năng chấp nhận giá mới của người tiêu dùng.

Điểm nhấn của năm 2025 là sự phối hợp nhanh, hiệu quả giữa Chính phủ và các bộ ngành Việt Nam. Khi Mỹ áp mức thuế dự kiến lên tới 46% đối với cá tra và tôm, doanh nghiệp rơi vào tình thế khó khăn. Tuy nhiên, nhờ nỗ lực đàm phán của Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan, mức thuế cuối cùng giảm còn 20%.

Mức thuế này được xem là “có thể chịu đựng”, giúp duy trì xuất khẩu và giữ nhịp thị trường. Với cá tra, sản phẩm có giá trị trên mỗi kg thấp hơn mức tăng giá sau thuế vẫn nằm trong khả năng chấp nhận của người tiêu dùng.

Bà Tâm kỳ vọng năm 2025 toàn ngành sẽ đạt tăng trưởng tốt nhờ tận dụng ưu đãi thuế từ các FTA và mở rộng thị trường. Tuy nhiên dự báo sẽ không ít khó khăn mới.

“Quý I/2026 sẽ là chỉ dấu quan trọng để dự báo triển vọng cả năm, bởi đây là thời điểm đánh giá xem người tiêu dùng, đặc biệt tại Mỹ có chấp nhận mức giá mới sau thuế hay không. Cùng lúc đó, nguồn nguyên liệu cá tra năm nay gặp nhiều khó khăn do bão lũ, khiến sản lượng giảm và chi phí sản xuất tăng cao, tạo thêm áp lực cho toàn ngành”, bà Tâm nói.

Nhiều thị trường siết rào cản phòng vệ, doanh nghiệp thủy sản Việt Nam tìm đường tăng sức chống chịu

Cân nhắc giải pháp hỗ trợ phù hợp thông lệ quốc tế

Theo ông Lương Hoàng Thái, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), bối cảnh thương mại toàn cầu đang diễn biến bất lợi, đặc biệt tại Hoa Kỳ thị trường lớn nhất của Việt Nam. Mỹ cùng lúc áp dụng nhiều biện pháp: thuế đối ứng, điều tra chống bán phá giá, rà soát hành chính… với mức độ ngày càng phức tạp.

Trong nội bộ Mỹ, giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng/nhà nhập khẩu, luôn vận động trái chiều. Trước đây, tiếng nói của nhà sản xuất lấn át nên xu hướng tăng thuế mạnh. Nhưng nhờ hoạt động vận động chính sách bài bản và dựa trên lợi ích của người tiêu dùng Mỹ, Việt Nam đang giúp cân bằng lại cán cân này. Kết quả là nhiều mặt hàng nông sản đã được đưa thuế về 0%.

Điển hình, ở vụ việc thuế đối ứng, ban đầu Mỹ áp mức tới 46%, gây sốc cho doanh nghiệp. Việt Nam đã nhanh chóng tham gia đàm phán, dựa trên lập luận phù hợp thông lệ quốc tế và lợi ích người tiêu dùng Mỹ. Nhờ đó, mức thuế được giảm xuống 20%, dù vẫn còn cao nhưng giúp duy trì xuất khẩu.

Mục tiêu lâu dài là tiếp tục vận động để giảm sâu hơn, bảo đảm giải pháp hỗ trợ phù hợp với quy định WTO và thông lệ quốc tế, tránh tạo rủi ro pháp lý mới.

Ông Thái cũng lưu ý khả năng trên 50% Tòa án Tối cao Mỹ sẽ tuyên cơ chế thuế đối ứng “không hợp hiến”. Nếu kịch bản này xảy ra, Mỹ có thể chuyển sang các biện pháp khác phức tạp hơn hoặc thúc đẩy doanh nghiệp Mỹ tăng khởi kiện. Thực tế ngành tôm đã xuất hiện trường hợp doanh nghiệp từ mức thuế 0% bị áp 35% trong rà soát, cộng thêm thuế đối ứng 20%.

Ông Lương Hoàng Thái trao đổi tại Hội thảo “Ngành thủy sản Việt Nam và khả năng thích ứng với biến động và các quy định phòng vệ thương mại” (Ảnh: Tỷ Huỳnh)

Tuy nhiên cũng có trường hợp thuận lợi nếu xử lý tình huống tốt, ông Thái nói: “Nếu có sự chuẩn bị tốt, vẫn sẽ có trường hợp doanh nghiệp được áp thuế 0%, vậy phải chuẩn bị thật kỹ cho mọi kịch bản, kể cả khi Mỹ sử dụng các biện pháp phòng vệ khác. Có thể hỗ trợ doanh nghiệp, nhưng cách hỗ trợ phải hết sức thận trọng. Thực tế, quốc gia nào cũng có cơ chế hỗ trợ, nhưng vấn đề là hình thức hỗ trợ phải phù hợp với quy định thương mại quốc tế, để không bị đối tác “bắt lỗi”. Do đó cần phải có phương án để tiến vào giai đoạn mới”.

Thị trường thủy sản năm 2026 được dự báo sẽ nhiều biến động mới. Vì vậy, Việt Nam cần chuẩn bị kỹ lưỡng, tăng năng lực pháp lý và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế để ứng phó với môi trường phòng vệ thương mại ngày càng khó lường.

Gia tăng kỷ lục các vụ điều tra

Bà Nguyễn Hằng Nga, Phó Trưởng phòng Xử lý phòng vệ thương mại nước ngoài (Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương), cho biết: đến tháng 11/2025, Việt Nam đã đối mặt 298 vụ điều tra phòng vệ thương mại, tăng mạnh so với trước 2010. Mỹ chiếm gần 30% số vụ, bên cạnh các thị trường EU, Ấn Độ, Canada, Úc, Nam Phi và EAEU cũng siết kiểm tra. Trong đó, chống bán phá giá chiếm 55%, chống lẩn tránh thuế tăng mạnh với 40 vụ, phản ánh lo ngại về gian lận xuất xứ. Vụ chống trợ cấp cũng gia tăng, năm 2024 Mỹ khởi xướng 5 vụ liên quan “định giá thấp tiền tệ” và trợ cấp xuyên quốc gia. Ngành thủy sản, đặc biệt cá tra, tôm đang chịu chịu rủi ro cao do Mỹ chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường, thuế thường cao. Nguyên nhân chính là kim ngạch xuất khẩu tăng nhanh sau 17 FTA, cùng xu hướng bảo hộ toàn cầu.

Nguyễn Quang/VOV -TPHCM

Nguồn VOV : https://vov.vn/kinh-te/siet-rao-can-phong-ve-thuy-san-viet-nam-tim-duong-tang-suc-chong-chiu-post1250903.vov