Sớm hiện thực thể chế bảo vệ 'tài sản vô hình' trong bối cảnh mới

3 giờ trướcBài gốc

Những vướng mắc trong bảo vệ "tài sản vô hình"

Diễn đàn do Công ty luật TAT Law Firm phối hợp cùng Tạp chí Luật sư Việt Nam và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức. Sự kiện quy tụ nhiều chuyên gia, đại biểu là lãnh đạo cơ quan quản lý, chuyên gia, luật sư và doanh nghiệp nhằm trao đổi, nhận diện, kiến nghị giải pháp hoàn thiện thể chế bảo vệ "tài sản vô hình".

Phát biểu tại diễn đàn, luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch Công ty luật TAT Law Firm nhấn mạnh, Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới, nơi tài sản không còn chỉ là đất đai, nhà máy, mà là "tài sản trí tuệ". Lần đầu tiên trong văn kiện của Đảng - Nghị quyết 68 đã nhắc gọi đích danh "tài sản vô hình".

Từ trái qua: Ông Đậu Anh Tuấn - Phó tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế VCCI, ông Đặng Ngọc Luyến - Tổng Biên tập Tạp chí Luật sự Việt Nam và ông Trương Anh Tú – Chủ tịch Công ty luật TAT Law Firm chủ trì diễn đàn.

Ông Tú phân tích, trong khi giá trị tài sản vô hình toàn cầu đã vượt mốc 80 nghìn tỷ USD, thì tại Việt Nam nhiều doanh nghiệp vẫn lúng túng trong việc định giá, hạch toán và khai thác.

Nguyên nhân nằm ở thể chế pháp lý chưa theo kịp, khiến tài sản vô hình chưa được thừa nhận đầy đủ là tài sản tài chính hóa được, có thể định giá, thế chấp hay góp vốn.

"Một tài sản trí tuệ ở ngước ngoài không cần đến nhà xưởng, nhân công phức tạp nhưng vẫn được định trị giá hàng chục triệu USD, sẵn sàng được góp vốn. Nhưng mô hình như vậy ở Việt Nam hiện chưa được đánh giá cao, không thể mang ra ngân hàng thế chấp", ông Tú nói.

Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch Công ty luật TAT Law Firm phát biểu.

Ngoài ra, qua thực tiễn các vụ việc xảy ra thời gian qua, ông Tú còn lưu ý một thực trạng tồn tại: "Sáng tạo, sở hữu trí tuệ không được bảo vệ cũng chỉ là một ý tưởng chờ bị đánh cắp. Hiện nay, ở Việt Nam tình trạng xâm phạm về nhãn hiệu rất phổ biến. Xây dựng thương hiệu cần nhiều thập kỷ, nhưng dễ dàng bị đạo nhái trong thời gian ngắn nếu không có thể chế bảo vệ.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Phạm Trường Giang - Tổng Giám đốc CP Eurohouse Việt Nam đánh giá, các hành vi xâm phạm kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, sáng chế vẫn diễn ra khá phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp như nhôm, cơ khí, vật liệu xây dựng.

Ông Phạm Trường Giang - Tổng Giám đốc CP Eurohouse Việt Nam.

Đặc biệt, tranh chấp về sở hữu trí tuệ liên quan đến doanh nghiệp nước ngoài, khi muốn liên hệ để giải quyết thường "bặt vô âm tín". Doanh nghiệp trong nước bị doanh nghiệp nước ngoài "phớt lờ" dù có cả cơ quan chức năng trợ giúp.

Trong khi đó, tranh chấp trong nước cũng bộc lộ những lỗ hổng trong chế tài xử phạt và cơ chế bảo vệ doanh nghiệp. Trong đó, nổi bật là bất cập trong cơ chế xử lý khi phải "bắt quả tang hàng hóa vi phạm đang lưu thông trên thị trường" mới đủ căn cứ xử lý.

Điều này dẫn đến tình trạng doanh nghiệp vi phạm vẫn lách luật bằng cách thay đổi địa điểm sản xuất, phân phối nhỏ lẻ để tránh bị bắt quả tang.

Ông Giang kiến nghị xây dựng căn cứ pháp lý để cơ quan chức năng xử lý, không nên phụ thuộc hoàn toàn vào việc "bắt quả tang". Bên cạnh đó, cần tăng mức chế tài xử phạt theo hướng ngoài tăng mạnh mức xử phạt hành chính, bổ sung hình phạt bổ sung như cấm kinh doanh trong một thời hạn nhất định.

Ngoài ra, cần thiết lập cơ chế "biện pháp khẩn cấp tạm thời". Cho phép cơ quan chức năng tạm đình chỉ sản xuất, tạm thu giữ sản phẩm ngay khi có kết luận giám định, để ngăn chặn kịp thời vi phạm tiếp diễn.

Luật sư Mai Thị Thảo – Phó Giám đốc Công ty luật TAT Law Firm.

Luật sư Mai Thị Thảo - Phó Giám đốc Công ty luật TAT Law Firm cho rằng có ba nguyên nhân xảy ra tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Đó là, doanh nghiệp sáng tạo nhanh hơn luật; lợi nhuận từ vi phạm cao hơn nhiều so với mức xử phạt; 95% doanh nghiệp Việt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, yếu thế nhất trong các tranh chấp SHTT.

Bà Thảo dẫn chứng Nhựa Bình Binh bị nhiều doanh nghiệp "đạo nhái" bằng cách chỉ dùng cụm từ "Bình Minh". Khi "bị bắt quả tang" tại cửa hàng thì chủ cửa hàng lại biện minh "đây chỉ là hàng mẫu" - tức không phải hàng bán. Điều này đẩy doanh nghiệp vào "cuộc chiến pháp lý kéo dài".

Từ thực tiễn, bà Thảo kiến nghị, trước hết cần tăng mức bồi thường mang tính trừng phạt, tránh tình trạng "trả lại hiện trạng" sau khi hưởng lợi khi mức xử phạt chỉ vài chục triệu đồng so với mức hưởng lợi hàng chục tỷ đồng.

Tiếp theo là mở rộng tổ chức giám định độc lập, thành lập Quỹ hỗ trợ pháp lý sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Đặc biệt, cần coi truyền thông và người tiêu dùng là tuyến đầu bảo vệ thương hiệu, khi họ nhận biết được hàng giả thì hàng giả "không còn đất sống".

Cần hoàn thiện hệ thống tòa án về sở hữu trí tuệ

Luật sư Mai Thị Thảo cũng khiến nghị thành lập hệ thống tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ để xét xử nhanh chóng, đảm bảo quyền lợi cho doanh nghiệp, nhấn mạnh đây là một giải pháp quan trọng trong bảo vệ "tài sản vô hình"

Nói thêm về nội dung này, TS.Phạm Minh Huyền (giảng viên Trường Đại học Luật Hà Nội) chia sẻ, qua các hoạt động nghiên cứu, trao đổi, chúng tôi cũng nhận được sự quan tâm rất là lớn của các doanh nghiệp nước ngoài là ở Việt Nam đã có tòa sở hữu trí tuệ chưa?

TS.Phạm Minh Huyền phát biểu kiến nghị.

Bà Huyền nhấn mạnh, việc thành lập Tòa Sở hữu trí tuệ theo tinh thần Nghị quyết 68 sẽ là bước tiến lớn, song cần được hoàn thiện để bảo đảm hiệu quả bảo vệ quyền sáng tạo.

Theo bà Huyền, mặc dù Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi 2025) và Nghị quyết 81/2025 đã cho phép thành lập tòa sở hữu trí tuệ tại Hà Nội và Tp.Hồ Chí Minh nhưng hiện vẫn tồn tại khoảng trống: Tòa chưa có thẩm quyền hình sự, chưa có tiêu chuẩn nhân sự rõ ràng, thiếu quy trình chuyên biệt trong giải quyết tranh chấp.

Một số đại biểu, chuyên gia tại diễn đàn.

Từ kinh nghiệm quốc tế như Nhật Bản, Malaysia và Thái Lan… là những nước đã thiết lập tòa sở hữu trí tuệ chuyên trách, xét xử nhanh và có cơ chế công tố viên, thẩm phán chuyên môn.

Bà Huyền đề xuất Việt Nam cần bổ sung thẩm quyền hình sự cho tòa sở hữu trí tuệ; quy định biên chế tối thiểu và đào tạo chuyên sâu cho thẩm phán, thư ký, thẩm tra viên; xây dựng thủ tục rút gọn với vụ việc đơn giản và ứng dụng CNTT trong tố tụng, kể cả xét xử trực tuyến với đương sự ở nước ngoài.

"Một cơ chế tài phán đầy đủ và chuyên nghiệp sẽ là chìa khóa bảo vệ quyền sáng tạo, khuyến khích đổi mới, đồng thời nâng cao uy tín quốc gia trên trường quốc tế", TS.Huyền nhấn mạnh.

Kết thúc phiên làm việc, các đại biểu, chuyên gia thống nhất, quyền sáng tạo chính là chủ quyền mềm của quốc gia. Nếu không có thể chế đủ mạnh, thương hiệu Việt sẽ còn bị đánh cắp. Nếu bảo vệ được sáng tạo, sở hữu trí tuệ, Việt Nam sẽ bứt phá trong kỷ nguyên kinh tế tri thức.

Đặng Ngọc Thủy

Nguồn Người Đưa Tin : https://nguoiduatin.vn/som-hien-thuc-the-che-bao-ve-tai-san-vo-hinh-trong-boi-canh-moi-204250911112741138.htm