Sớm phê duyệt Chương trình phát triển điện hạt nhân dài hạn

7 giờ trướcBài gốc

Phát triển điện hạt nhân là trách nhiệm của cả hệ thống

Ngày 20/8/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 70/NQ-TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045 (Nghị quyết số 70-NQ/TW), trong đó nêu rõ định hướng phát triển đối với điện hạt nhân.

Cụ thể, Nghị quyết yêu cầu: khẩn trương triển khai các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 với các đối tác phù hợp, bảo đảm lợi ích cao nhất của Việt Nam có tính đến thỏa thuận trước đây, đưa vào vận hành trong giai đoạn 2030 - 2035. Xây dựng Chương trình phát triển điện hạt nhân theo các quy mô linh hoạt và các nhà máy điện hạt nhân lắp ráp module nhỏ; đẩy mạnh đầu tư cho nghiên cứu, phát triển công nghệ năng lượng nguyên tử, từng bước làm chủ công nghệ điện hạt nhân, bao gồm công nghệ lò phản ứng hạt nhân; khuyến khích doanh nghiệp khu vực nhà nước và tư nhân tham gia phát triển điện hạt nhân module nhỏ...

Đoàn giám sát của Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường khảo sát thực địa tại khu vực xây dựng dự án Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận 2 tháng 9/2025. Ảnh: ĐBND

Việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 70-NQ/TW liên quan đến điện hạt nhân là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, trước hết là Ban Chỉ đạo nhà nước dự án điện hạt nhân và các tổ chức, đơn vị có liên quan. Để triển khai thực hiện Nghị quyết này, cần tập trung vào các nhiệm vụ cần thiết.

Một là, hoàn thiện thể chế, chính sách phát triển điện hạt nhân. Trên cơ sở Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) đã ban hành, cần tập trung đội ngũ chuyên gia xây dựng các văn bản dưới luật phục vụ quản lý dự án điện hạt nhân trong suốt vòng đời, ưu tiên cho những giai đoạn đầu tiên (lựa chọn địa điểm, phê duyệt thiết kế, cấp phép xây dựng, bảo đảm chất lượng và kiểm soát chất lượng (QA/QC) việc chế tạo thiết bị nhà máy điện hạt nhân). Các quy định phải phù hợp với thông lệ quốc tế và tuân thủ hướng dẫn của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA).

Hai là, phát triển nguồn cung và hạ tầng điện hạt nhân. Chủ đầu tư các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 cần khẩn trương trao đổi với đối tác nước ngoài về lựa chọn công nghệ và lộ trình tổng thể triển khai dự án để có cơ sở xây dựng các đề án, dự án liên quan đến phát triển hạ tầng điện hạt nhân; hoàn thiện các hồ sơ dự án (báo cáo tiền khả thi, hồ sơ phê duyệt địa điểm và báo cáo khả thi) trình phê duyệt sau khi đã đàm phán với các đối tác nước ngoài; thành lập Ban Quản lý dự án (PMU) và tổ chức vận hành nhà máy điện hạt nhân cùng với phân công trách nhiệm liên quan cho các tổ chức này sau khi dự án đầu tư được phê duyệt…

Bên cạnh đó, cần xây dựng Chương trình phát triển điện hạt nhân dài hạn của quốc gia. Bởi dự án điện hạt nhân không đơn thuần là dự án năng lượng, mà còn là cam kết của quốc gia về an toàn, an ninh, không phổ biến và bồi thường hạt nhân. Chương trình phát triển điện hạt nhân dài hạn của quốc gia sẽ bao gồm các nội dung của điều kiện cần về hạ tầng (liên quan đến an toàn, an ninh, không phổ biến và bồi thường hạt nhân) và các nội dung của điều kiện đủ theo nhu cầu của quốc gia. Cho đến nay chúng ta chưa có chương trình này. Vì vậy, Ban Chỉ đạo xây dựng nhà máy điện hạt nhân cần chỉ đạo xây dựng và trình Thủ tướng phê duyệt sớm để tạo cơ sở pháp lý cho việc xây dựng và triển khai các đề án, dự án thành phần liên quan đến điện hạt nhân.

Nghiên cứu chính sách ưu đãi cho phát triển điện hạt nhân

Ba là, tập trung huy động mọi nguồn lực xã hội, khuyến khích mạnh mẽ khu vực tư nhân tham gia phát triển điện hạt nhân. Điện hạt nhân cũng chỉ là một công trình năng lượng, không nhất thiết Nhà nước phải độc quyền đầu tư nhà máy điện hạt nhân, có thể có hình thức đầu tư khác để huy động nguồn lực xã hội cả trong nước và quốc tế như Nghị quyết số 70-NQ/TW đã chỉ ra.

Trên thế giới, Thổ Nhĩ Kỳ đã sử dụng phương thức BOO trong dự án điện hạt nhân Akkuyu hợp tác với Rosatom với 4 tổ máy VVER-1200 (tổng công suất 4.800MW). GDP của Thổ Nhĩ Kỳ năm 2023 là 3.613 tỷ USD, bình quân đầu người 41.887 USD lớn hơn của ta rất nhiều, nhưng họ vẫn chọn phương thức BOO.

Ngoài ra, cũng nên nghiên cứu các chính sách ưu đãi cho phát triển điện hạt nhân mà một số nước đã áp dụng thành công như: chính sách về mức giá bán điện ưu đãi và cơ chế huy động giờ vận hành thuận lợi cho các nhà máy điện hạt nhân; chính sách về cấp vốn vay giá rẻ cho các doanh nghiệp nhà nước làm điện hạt nhân thông qua các ngân hàng chính sách; chính sách về đền bù giải phóng mặt bằng cho địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân và đấu nối với lưới truyền tải điện quốc gia… cùng với việc cho tư nhân tham gia phát triển điện hạt nhân như tinh thần của Nghị quyết số 70-NQ/TW.

Bốn là, tạo đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực điện hạt nhân. Theo mục tiêu của Chương trình phát triển điện hạt nhân dài hạn của quốc gia, cần xây dựng chương trình nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ về công nghệ và an toàn điện hạt nhân nhằm thực hiện được các nhiệm vụ trong từng giai đoạn của chủ đầu tư (Tập Đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam) và của Cơ quan pháp quy hạt nhân (Cục An toàn bức xạ và hạt nhân) trong Chương trình phát triển điện hạt nhân dài hạn của quốc gia.

Đồng thời, cần xây dựng Đề án đào tạo phát triển nguồn nhân lực nhằm đáp ứng kịp thời về số lượng, chất lượng và thời gian cho các tổ chức có liên quan trong Chương trình phát triển điện hạt nhân dài hạn của quốc gia. Cần khẩn trương xây dựng chính sách ưu tiên đào tạo nhân lực chất lượng cao và thu hút chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân, thậm chí cho phép đảm nhận một số chức danh lãnh đạo tại các tổ chức có liên quan đến điện hạt nhân.

Năm là, tăng cường hợp tác quốc tế, góp phần thúc đẩy phát triển nhanh, bền vững ngành điện hạt nhân trên nguyên tắc “đồng thiết kế, đồng chế tạo, đồng vận hành, đồng quản lý” như Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo trong buổi làm việc với Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam. Trên tinh thần đó, các hợp đồng EPC phải có các điều khoản về chuyển giao, nội địa hóa và đào tạo nhân lực về công nghệ điện hạt nhân phù hợp với mục tiêu của Chương trình phát triển điện hạt nhân dài hạn của quốc gia.

Điện hạt nhân là lĩnh vực nhạy cảm quốc tế liên quan đến an toàn, an ninh, không phổ biến và bồi thường hạt nhân. Vì vậy, chúng ta cũng cần nghiên cứu tham gia và xây dựng năng lực thực thi tất cả các cam kết quốc tế liên quan về an toàn, an ninh, không phổ biến và bồi thường hạt nhân, trong đó hợp tác toàn diện với IAEA là ưu tiên đầu tiên của chúng ta trong phát triển điện hạt nhân.

PGS.TS Vương Hữu Tấn - Nguyên Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/som-phe-duyet-chuong-trinh-phat-trien-dien-hat-nhan-dai-han-10387455.html