'Sống cùng văn hóa' để thanh âm Tổ quốc mãi ngân vang

6 giờ trướcBài gốc

Từ “văn hóa là một trong ba mặt trận cách mạng”…

Năm 1943, trong bản “Đề cương văn hóa Việt Nam” - cương lĩnh đầu tiên về đường lối văn hóa của Đảng Cộng sản Việt Nam do Tổng Bí thư Trường Chinh soạn thảo đã xác định văn hóa là một trong ba mặt trận cách mạng (chính trị, kinh tế và văn hóa), phân tích mối quan hệ giữa cách mạng chính trị và cách mạng văn hóa. “Đề cương văn hóa Việt Nam” là một bản “tuyên ngôn văn hóa”, bản “cương lĩnh văn hóa” đầu tiên của Đảng có tính chất hoạch định cho chiến lược phát triển văn hóa Việt Nam.

Ngày 24/11/1946, Đại hội Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất được khai mạc trọng thể tại Nhà hát Lớn TP Hà Nội, với sự tham gia của hơn 200 đại biểu. Trong diễn văn khai mạc Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất, Chủ tịch Hồ Chí Minh đưa ra luận điểm: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”, Người chỉ rõ: “Văn hóa phải làm thế nào cho mỗi người dân Việt Nam từ già đến trẻ, cả đàn ông và đàn bà, ai cũng hiểu cái nhiệm vụ của mình và biết hưởng cái hạnh phúc của mình nên được hưởng, văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”.

Những thông điệp quan trọng của Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất đã truyền cảm hứng cho những người làm việc trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật phấn đấu hết mình cho sự nghiệp cách mạng; tạo nên sức mạnh tinh thần vô cùng to lớn để đội ngũ văn nghệ sĩ làm ra những ca khúc, bộ phim, vở kịch, bài thơ, tiểu thuyết truyền cảm hứng, hình thành nên sức mạnh Việt Nam trong nhiều hoàn cảnh khó khăn.

Các đại biểu dự Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất, tháng 11 năm 1946.

Đảng ta luôn xác định văn hóa là nền tảng tinh thần xã hội. Bước vào thời kỳ đổi mới, Đảng ta đã có nhiều nghị quyết, quyết định, chỉ thị rất quan trọng để tập trung xây dựng và phát triển văn hóa trong thời kỳ mới như: Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII “Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9 khóa XI “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”; Văn kiện Đại hội XII về xây dựng, phát triển văn hóa, con người; Văn kiện Đại hội XIII khẳng định: “Giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế”…

Triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, ngày 24/11/2021, Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã tổ chức Hội nghị Văn hóa toàn quốc. 75 năm sau Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất, Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 có ý nghĩa rất quan trọng, nhằm khơi dậy khát vọng của toàn dân tộc để bước sang một thời kỳ mới, tập trung phát triển nhanh và bền vững đất nước. Phát biểu tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc tháng 11/2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh quan điểm: Văn hóa còn thì dân tộc còn, văn hóa làm nên hồn cốt của dân tộc nên mất văn hóa là mất dân tộc.

Đến viết tiếp khúc tráng ca Tổ quốc bằng sáng tạo và khát vọng văn hóa

Trong suốt chiều dài lịch sử, văn hóa luôn là nơi kết tinh bản lĩnh dân tộc. Ở mọi giai đoạn lịch sử, tình yêu nước luôn được khơi dậy, bồi đắp và lan tỏa mạnh mẽ thông qua văn hóa và nghệ thuật. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, với khẩu hiệu “Văn hóa hóa kháng chiến, kháng chiến hóa văn hóa”, “xây dựng đời sống mới”, văn hóa Việt Nam đã thực sự trở thành động lực tinh thần để huy động tất cả mọi nguồn lực cho cuộc kháng chiến, góp phần quan trọng làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ.

Trong suốt thời kỳ đấu tranh giải phóng miền Nam, lời kêu gọi thiết tha, sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành lẽ sống thiêng liêng của mỗi người dân Việt Nam, là hồn cốt thiêng liêng của văn hóa Việt Nam: “Thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ!”, “Không có gì quý hơn độc lập, tự do!”; “Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một. Sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lý đó không bao giờ thay đổi!”…

Lòng yêu nước sống động trong từng hoạt động, dự án nghệ thuật. (Ảnh minh họa - Nguồn: TTXVN, Báo ND)

Nếu văn hóa là nền tảng, thì nghệ thuật là phương tiện truyền tải để giá trị yêu nước đi vào trái tim mỗi người. Nhà văn Nguyễn Đình Thi từng viết: “Nghệ thuật là tiếng nói của Tổ quốc trong tim mỗi người dân”. Nghệ thuật không chỉ phản ánh hiện thực, mà còn khơi gợi tình cảm, tạo nên sự rung động, thôi thúc con người hành động.

Từ những câu ca dao, tục ngữ dạy con người tình nghĩa thủy chung, yêu làng xóm, quê hương, những tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, giỗ Tổ Hùng Vương bồi đắp tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, những bài thơ kháng chiến, cho đến những tác phẩm điện ảnh, âm nhạc đương đại…, văn hóa, nghệ thuật luôn là tiếng nói lay động trái tim, nuôi dưỡng ý chí độc lập và khát vọng vươn lên của người Việt Nam. Bút ký của Nam Cao, thơ Tố Hữu, nhạc Văn Cao, Đỗ Nhuận, tranh cổ động đã khơi gợi khí thế “toàn dân kháng chiến”, “Tiến quân ca” của Văn Cao trở thành Quốc ca, vang lên trong ngày độc lập, kết tinh tình yêu nước thành sức mạnh tinh thần bất diệt…

Điện ảnh Việt Nam đã ghi lại những khoảnh khắc bi tráng của dân tộc qua những tác phẩm như: “Em bé Hà Nội”, “Cánh đồng hoang”, “Đừng đốt” không chỉ kể câu chuyện chiến tranh mà khắc họa bản lĩnh, nghị lực của con người Việt. Âm nhạc cách mạng với những “Trường ca sông Lô” (Văn Cao), “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân” (Huy Thục), “Đường chúng ta đi” (Huy Du)… đã trở thành những khúc tráng ca kết nối triệu trái tim trong thời khắc vận mệnh Tổ quốc.

Mỹ thuật, nhiếp ảnh, sân khấu cũng không đứng ngoài cuộc. Tranh cổ động kháng chiến, tượng đài Chiến thắng Điện Biên, sân khấu chèo, tuồng, cải lương... đều là những bài học yêu nước sống động. Nghệ thuật tác động trực tiếp đến cảm xúc, khiến yêu nước trở thành trải nghiệm thẩm mỹ, biến lý tưởng thành động lực sống. Và gần đây nhất, trong lịch sử điện ảnh và âm nhạc nước nhà, chưa bao giờ có những buổi biểu diễn âm nhạc trực tiếp (concert) hay bộ phim có thể kéo hàng triệu người dân Việt xích lại gần nhau để sẻ chia, để khóc, để cười, để hát… nhưng những sự kiện văn hóa diễn ra trong khuôn khổ đại lễ A80 kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh 2/9.

Có thể nói, chính văn hóa đã biến tinh thần yêu nước từ cảm xúc cá nhân thành giá trị tập thể, từ đó tạo nên sức mạnh đoàn kết, sức đề kháng chống lại đồng hóa, xâm lược. Trong thời bình, văn hóa vẫn tiếp tục là “chất keo” kết dính cộng đồng, gìn giữ căn tính Việt, truyền cảm hứng để thế hệ trẻ trân trọng quá khứ và hướng đến tương lai.

Bước vào kỷ nguyên hội nhập và chuyển đổi số, không gian văn hóa, nghệ thuật không chỉ tồn tại trong nhà hát hay bảo tàng, mà hiện diện trên các nền tảng số, mạng xã hội. Làm thế nào để lòng yêu nước không chỉ là khẩu hiệu mà trở thành dòng chảy thường trực trong đời sống, đặc biệt là giới trẻ, trở thành một thách thức mới. Hành trình này cần sự dẫn dắt bằng văn hóa, sự lan tỏa bằng nghệ thuật, sự nâng đỡ bằng chính sách, để tình yêu Tổ quốc trở thành động lực sáng tạo, dựng xây quốc gia hùng cường.

Lòng yêu nước sống động trong từng hoạt động, dự án nghệ thuật. (Ảnh minh họa - Nguồn: TTXVN, Báo ND)

Lòng yêu nước chỉ thực sự lan tỏa khi được chuyển hóa thành hành động. Nhiều dự án số hóa di sản đã được triển khai như: số hóa Mộc bản triều Nguyễn, bản đồ Hoàng Sa - Trường Sa, xây dựng bảo tàng ảo… Các chiến dịch truyền thông “Tự hào Việt Nam”, “Hào khí Việt Nam” được thực hiện trên TikTok, YouTube, thu hút hàng triệu lượt xem, đặc biệt từ giới trẻ. Các lễ hội nghệ thuật đường phố, show diễn thực cảnh như: Tinh hoa Bắc Bộ, Ký ức Hội An không chỉ phục vụ khách du lịch mà còn giúp người dân, nhất là giới trẻ, cảm nhận trực tiếp giá trị văn hóa. Các nghệ sĩ trẻ kết hợp nhạc cụ dân tộc trong nhạc pop, EDM; các nhà thiết kế đưa áo dài lên sàn diễn quốc tế; các nhóm tình nguyện phục dựng tranh tường phố cổ Hà Nội, Đà Nẵng...

Điều này biến lòng yêu nước từ khái niệm trừu tượng thành trải nghiệm sống động, truyền cảm hứng sáng tạo. Tất cả là minh chứng rằng tình yêu nước không chỉ nằm trong sách vở, mà sống động trong từng tác phẩm, từng dự án.

Vĩ thanh

Ở thời nào cũng vậy, trách nhiệm của người làm văn hóa, nghệ thuật là giữ gìn “ngọn lửa” trong tim công chúng, tiếp tục sáng tạo những tác phẩm vừa đậm đà bản sắc, vừa hiện đại, để khi vang lên một ca khúc, khi xem một bộ phim, người Việt thấy tự hào về Tổ quốc mình, bạn bè quốc tế thấy yêu mến Việt Nam.

Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa, càng phải bồi đắp “sức mạnh mềm” của quốc gia bằng văn hóa, làm giàu bản sắc, nâng tầm sáng tạo, để tiếng nói của Tổ quốc ngân vang không chỉ trong tim người Việt mà còn trong trái tim bạn bè năm châu.

Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành Văn hóa, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội, đặc biệt là giới trẻ - những người sẽ tiếp tục viết tiếp khúc tráng ca “Việt Nam tươi đẹp” bằng chính sáng tạo và khát vọng văn hóa, nghệ thuật của mình.

Hồng Minh

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/song-cung-van-hoa-de-thanh-am-to-quoc-mai-ngan-vang.html