Sông Tô Lịch sau gần một tháng bổ cập nước: những tín hiệu tích cực trong hành trình 'hồi sinh'

2 giờ trướcBài gốc

Sau một thời gian ngắn được bổ cập nước, sông Tô Lịch đã chuyển màu xanh mát mắt.

Đổi thay sau bổ cập nước

Từ đầu tháng 9/2025, Hà Nội chính thức đưa nước từ hồ Tây và nguồn nước sau xử lý từ Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá về sông Tô Lịch nhằm tạo dòng chảy, giảm thiểu ô nhiễm. Theo ghi nhận, dòng nước bắt đầu trong hơn, không còn đặc quánh, mùi hôi giảm rõ rệt tại nhiều đoạn.

Đại diện Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, cho biết, nhà máy đã nâng công suất xử lý lên khoảng 200.000m3/ngày đêm, đảm bảo thu gom và xử lý triệt để toàn bộ nước thải dọc sông Tô Lịch trước khi bổ cập trở lại sông. Điều này giúp hạn chế tối đa hiện tượng nước đen, váng dầu gây ngột ngạt lâu nay.

Không chỉ có sự chuyển biến về chất lượng nước, công tác nạo vét bùn dưới lòng sông cũng đang được đẩy nhanh, góp phần cải thiện môi trường nước và cảnh quan. Giai đoạn 1 dự án đã hoàn thành nạo vét 7km đoạn từ Hoàng Quốc Việt đến cầu Khương Đình, loại bỏ hơn 50.000 m3 bùn ô nhiễm. Giai đoạn 2 cũng đang được xúc tiến khẩn trương nhằm mở rộng diện tích cải tạo.

Với những can thiệp này, nhiều người dân phản ánh màu nước sông đã xanh hơn, độ trong tăng, đặc biệt ở các đoạn đầu nguồn sau khi nước Hồ Tây được dẫn vào. Một số đoạn nước trong đến mức có thể nhìn thấy đáy tại nơi nước không sâu; mùi hôi — vốn là một đặc điểm khiến người dân quanh sông ngày nào cũng phàn nàn — đã giảm hẳn ở một vài khu vực. Ông Nguyễn Thanh Toàn - người dân phường Khương Đình, cho biết: “So với trước đây, mùi hôi giảm rất rõ, nước cũng trong xanh hơn. Trước thì cứ mưa hoặc trời nắng to là mùi hôi hộc lên mạnh, giờ đã bớt rồi”.

Nước sông trong hơn và mùi hôi đặc trưng trước đây đã giảm hẳn.

Về mặt kỹ thuật, đập dâng đầu tiên tại cầu Quang đã bắt đầu hoạt động, giữ nước sau khi Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá xả nước đã xử lý trở lại sông. Toàn bộ 245 cửa xả dọc tuyến sông đã được thu gom để dẫn về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, thay vì xả trực tiếp ra sông. Công suất xử lý thực tế đạt mức khoảng 200.000-230.000 m³/ngày đêm tại nhiều thời điểm, giúp giảm đáng kể lượng nước thải chưa qua xử lý thoát vào sông.

Không chỉ có nước trong hơn và mùi hôi giảm, cảnh quan hai bên bờ cũng được chỉnh trang, kè bờ được hoàn thiện hoặc đang hoàn thiện, cây xanh và đường dạo ven sông được chỉnh sửa, vỉa hè, lan can bổ sung để phù hợp với không gian đô thị. TP cũng đã có kế hoạch xây dựng công viên dọc sông Tô Lịch với tổng đầu tư dự kiến hơn 4.600 tỉ đồng, dự kiến khởi công trong dịp kỷ niệm Giải phóng Thủ đô 10/10, để làm đẹp cảnh quan và tăng trải nghiệm không gian mở cho người dân.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, nếu tạm dừng bổ cập nước, như đã từng xảy ra khi ngừng cấp nước hồ Tây trước đây, nước sông Tô Lịch sẽ lại nhanh chóng chuyển sang màu đen kịt, bốc mùi khó chịu. Đó là lời cảnh tỉnh cho thấy việc duy trì nguồn bổ cập nước ổn định là yếu tố sống còn để dòng sông có thể “hồi sinh” bền vững.

Việc đã thu gom 245 cửa xả là một bước tiến lớn trong việc giúp nước sông Tô Lịch trong hơn và giảm hẳn mùi hôi.

Quan trọng vẫn là bài toán xử lý ô nhiễm tận gốc

Mặc dù có nhiều dấu hiệu tích cực, các chuyên gia môi trường và thủy lợi cảnh báo rằng những cải thiện hiện tại có thể là tạm thời nếu không được củng cố bằng các biện pháp đồng bộ. Giới chuyên gia thủy lợi cũng nhận định, thách thức lớn nhất là việc duy trì mực nước ổn định. Việc bổ cấp nước từ Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá cùng nguồn nước Hồ Tây sẽ hỗ trợ mực nước đạt khoảng 3,5m, nhưng vào mùa khô hay khi mực nước sông Hồng xuống thấp, việc lấy nước bổ cấp hoặc duy trì lưu lượng sẽ gặp khó.

Một vấn đề khác là chất lượng nước sau xử lý — mặc dù nhà máy Yên Xá đã được công nhận xử lý đạt tiêu chuẩn trong nhiều thời điểm, việc xả lại sông sớm, cộng với dòng chảy chưa mạnh khắp tuyến, vẫn có thể làm phát sinh vùng tù hoặc váng bẩn. Ngoài ra, nạo vét chưa xong toàn bộ tuyến, lòng sông nhiều chỗ vẫn tích bùn hữu cơ chưa phân hủy hết. Việc này ảnh hưởng đến Oxy hòa tan (DO) và môi trường sinh vật thủy sinh, nếu không được xử lý kịp thời sẽ tiếp tục gây mùi và ô nhiễm.

Cận cảnh một cửa xả dọc đường Kim Giang đã được thu gom vào hệ thống để đưa đi xử lý.

Để vượt qua những hạn chế trên, Hà Nội cần ưu tiên các biện pháp ngắn hạn như hoàn thiện 100% hệ thống thu gom nước thải, tăng cường giám sát quan trắc hàng tuần, và đẩy mạnh tuyên truyền chống xả rác ven sông. Trong trung hạn, TP sẽ khởi công dự án công viên dọc sông Tô Lịch vào dịp 10/10/2025, với tổng đầu tư hơn 4.665 tỷ đồng, bao phủ gần 738.000m² đất tại 12 phường. Dự án này không chỉ chỉnh trang bờ sông mà còn tạo không gian xanh, sân chơi và đường dạo, tích hợp với hệ thống bổ cập nước để nâng cao cảnh quan.

Theo ghi nhận, chất lượng nước sông Tô Lịch được cải thiện tốt nhất là đoạn vừa được nạo vét bùn thải (đoạn từ Hoàng Quốc Việt đến cầu Khương Đình), trong đó rõ rệt nhất là đoạn chạy qua khu vực Cầu Giấy.

Song song với bổ cấp nước, việc hoàn thiện thu gom nước thải là yêu cầu thiết yếu. Việc đã thu gom 245 cửa xả là một bước tiến lớn, nhưng cần tiếp tục rà soát, đóng các cửa xả còn lại, đảm bảo không có nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý chảy trực tiếp vào sông, đặc biệt ở các khu dân cư nhỏ hoặc các khu vực dân cư ở lưu vực sông. Quan trọng hơn nữa, việc vận hành Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá phải được giám sát thường xuyên, công khai các thông số chất lượng (COD, BOD, coliform, amoniac, DO…) để người dân và các đơn vị quản lý có thể đánh giá được liệu nguồn nước xả về sông có đảm bảo tiêu chuẩn.

Bên cạnh đó, công tác nạo vét toàn bộ lòng sông, xử lý bùn đáy cũng cần được triển khai tích cực. Bùn đáy chứa nhiều chất hữu cơ và độc tố tích tụ lâu năm, nếu để lâu, khi có dòng chảy mới về, các chất này có thể bị khuếch tán, làm ô nhiễm nước trở lại hoặc tạo mùi. Cơ chế xử lý bùn sau nạo vét cũng phải được tính kỹ: thu hồi, xử lý đúng cách, không để phát tán ra môi trường xung quanh.

Ngoài ra, công tác giám sát môi trường nước liên tục, đặt trạm quan trắc tự động tại nhiều điểm dầu nguồn giữa tuyến và hạ lưu là rất quan trọng, để kịp thời phát hiện biến động chất lượng nước, cũng như ảnh hưởng của mưa lớn, xả trôi, dòng chảy yếu. Người dân vùng sông Tô Lịch nên được tham gia vào mạng lưới giám sát cộng đồng, cung cấp thông tin phản hồi và cảm nhận thực tế về mùi, thay đổi màu nước, cá chết (nếu có) để chính quyền điều chỉnh kịp.

Tại những đoạn xa hơi, màu nước sông vẫn chưa thật sự chuyển xanh mà vẫn có màu đục nhẹ.

Sau gần một tháng bổ cấp nước từ Hồ Tây và Nhà máy Yên Xá, sông Tô Lịch đang hiện lên như một bản thử nghiệm thành công bước đầu cho ý tưởng “hồi sinh dòng sông”: nước xanh hơn, mùi hôi giảm, dòng chảy xuất hiện, cảnh quan hai bờ được chăm chút. Những dấu hiệu ấy mang lại niềm hy vọng đối với người dân Thủ đô, song bản chất của hồi sinh không chỉ nằm trong cái nhìn trực quan mà ở độ bền lâu của chất lượng nước, mực nước ổn định qua mùa khô, việc xử lý triệt để tất cả nguồn thải, nạo vét lòng sông và sự tham gia của cộng đồng.

Các chuyên gia khẳng định, nếu Hà Nội có thể tiếp tục duy trì những giải pháp đã và đang thực hiện, bổ sung thêm nguồn nước khi cần thiết, công tác xử lý nước thải và nạo vét làm sạch bùn đáy được triển khai hiệu quả, thì không xa nữa, Tô Lịch sẽ trở thành một dòng sông đẹp, xanh, sạch như người dân mong đợi. Nhưng nếu chủ quan, tạm thời hay để lỡ việc xử lý nguồn thải, thì hình ảnh “dải lụa xanh” giữa lòng thành phố có thể nhanh chóng phai mờ. Thử thách về mặt kỹ thuật, nguồn lực và chính sách còn rất lớn — và quyết định lâu dài đang nằm trong tay người quản lý và cộng đồng đang sống dọc hai bờ sông.

Dự án "hồi sinh" sông Tô Lịch được Hà Nội triển khai khẩn trương từ cuối năm 2024, nằm trong khuôn khổ đề án cải tạo bốn con sông nội đô: Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ và Sét. Sau gần một năm thực hiện, thành phố đã hoàn thành nhiều hạng mục quan trọng như nạo vét bùn đáy sông cả ngày lẫn đêm để khơi thông dòng chảy, xây dựng ba đập dâng giữ nước ở các vị trí chiến lược, và lắp đặt hệ thống cống thu gom nước thải dọc hai bờ để dẫn về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá.

Quý Nguyễn

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/song-to-lich-sau-gan-mot-thang-bo-cap-nuoc-nhung-tin-hieu-tich-cuc-trong-hanh-trinh-hoi-sinh.852806.html