Dẫn nước từ hồ Tây và nước thải sau xử lý tạo dòng chảy cho sông Tô Lịch
Theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp (chủ đầu tư), tuyến ống này được thành phố bổ sung vào dự án hệ thống xử lý nước thải Yên Xá. Công trình gồm hai đường ống HDPE đường kính 1,2 m, chạy song song, lấy nước từ cửa A Hồ Tây (phố Trích Sài), đi theo tuyến kênh hiện có qua ngõ 24 Võ Chí Công và đổ vào đầu sông Tô Lịch. Đây là loại ống nhựa dẻo cỡ lớn, chịu áp lực cao, có thể vận chuyển một lưu lượng nước rất lớn, đủ để tạo dòng chảy thường xuyên cho cả đoạn sông.
Tuyến ống được thiết kế để việc bổ cập diễn ra liên tục, duy trì nước sạch trong kênh và tránh hòa lẫn với nước thải. Hệ thống có trạm bơm kèm theo, đảm bảo nước từ Hồ Tây được đưa xuống đều đặn ngay cả khi chênh lệch địa hình không đủ để tự chảy.
Sông Tô Lịch trong xanh trở lại nhờ nguồn nước bổ cập.
Trong trường hợp hạ mực nước Hồ Tây, toàn bộ nước thải vẫn được tách riêng và đưa về Nhà máy Yên Xá xử lý. Hiện đập dâng ở cầu Quang (phường Thanh Liệt) đã hoàn thành, hệ thống cửa phai có thể hạ xuống để giữ mực nước cho sông. Toàn bộ cống nước thải dọc hai bên bờ cũng đã được thu gom, dẫn về xử lý tại Nhà máy Yên Xá.
Ngoài nguồn nước từ Hồ Tây, trước ngày 20/9, sông Tô Lịch sẽ được bổ sung thêm nước sau xử lý từ Nhà máy Yên Xá với lưu lượng khoảng 200.000 m3/ngày đêm. Khi đó, mực nước sông được duy trì ở cao trình 3,5 m.
Ban Quản lý dự án cũng cho hay, đơn vị thi công đã hoàn thành và hoàn trả mặt bằng 63 cửa xả và đã hoàn thành thu gom toàn bộ 245 cửa xả trên sông Tô Lịch từ ngày 15/8, đảm bảo thu gom triệt để nước thải về nhà máy xử lý nước thải Yên Xá để xử lý. Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá đã tăng công suất xử lý theo quy trình và đang xử lý ở công suất khoảng 200.000m3/ngày đêm, đảm bảo xử lý toàn bộ nước thải dọc sông Tô Lịch.
Các chuyên gia môi trường nhận định, dẫn nước từ hồ Tây chỉ là bước khởi đầu trong quá trình dài hạn. Quan trọng hơn cả là duy trì bổ cập thường xuyên, xử lý triệt để nước thải sinh hoạt và công nghiệp, đồng thời nâng cao ý thức cộng đồng trong bảo vệ môi trường.
Từ đầu tháng 8, Nhà máy Xử lý nước thải Yên Xá cũng chính thức bước vào giai đoạn vận hành thử sau khi được cấp phép môi trường. Với quy mô này, toàn bộ lượng nước thải dọc tuyến sông Tô Lịch sẽ được thu gom và xử lý, mở ra cơ hội lớn để cải thiện môi trường sông.
Do đặc thù sông Tô Lịch có độ dốc đáng kể, chênh lệch cao độ đáy sông tại điểm đầu đường Hoàng Quốc Việt và điểm cuối Thanh Liệt khoảng hai mét nên lượng nước bổ cập vào sông với lưu lượng 3 m3/s không đủ tạo dòng chảy và dâng nước trên toàn bộ chiều dài sông. Vì thế Hà Nội xây đập dâng cao su để dâng và duy trì mực nước trên các đoạn sông tạo cảnh quan cho dòng sông. Qua tính toán sơ bộ, thành phố cần đặt 3 đập dâng tại Cống Mọc, Cầu Dậu và trước ngã ba sông Tô Lịch - sông Kim Ngưu.
Cần chiến lược tổng thể hồi sinh các dòng sông ở Thủ đô
PGS.TS Đào Trọng Tứ, Trưởng ban điều hành Mạng lưới sông ngòi Việt Nam cho rằng, ngoài bổ cập nước, để sông Tô Lịch thực sự hồi sinh, thành phố cũng cần cải tạo lại mặt cắt, tạo cảnh quan đô thị sáng, xanh, sạch, đẹp hai bên sông. Có như vậy mới tạo ra hiệu quả đồng bộ. Ngoài ra, không chỉ xử lý sông Tô Lịch, thành phố cũng cần lưu ý với 3 con sông nội đô còn lại, bởi không gian ô nhiễm rất rộng. Thực hiện toàn diện như vậy mới tạo ra những trục cảnh quan đẹp cho thành phố.
Để dòng sông Tô Lịch thực sự hồi sinh, cần một giải pháp tổng thể, trong đó có việc cải thiện hệ thống thu gom và xử lý nước thải đô thị. Trong đó, bổ cập nước chỉ là một phần của bài toán. Điều quan trọng là phải giảm thiểu ô nhiễm ngay từ nguồn, có biện pháp nạo vét bùn đáy và xử lý nước trước khi đổ vào sông.
Ngoài ra, vấn đề thoát nước khi thực hiện phương án bổ cập cũng cần phải được tính toán kĩ lượng ngay từ đầu, Bởi, nếu không có hệ thống điều tiết hợp lý, lượng nước bổ sung có thể gây ảnh hưởng đến hạ tầng thoát nước chung của thành phố, đặc biệt là trong mùa mưa bão.
Trước những phản hồi từ dư luận, các chuyên gia và người dân, câu hỏi đặt ra là liệu bổ cập nước có thực sự giúp hồi sinh sông Tô Lịch hay không. Phương án này chắc chắn sẽ tạo ra những cải thiện nhất định về mặt cảnh quan và chất lượng nước trong ngắn hạn. Tuy nhiên, về lâu dài, thành phố cần một chiến lược tổng thể hơn, bao gồm việc quản lý nguồn thải, nâng cấp hệ thống xử lý nước thải và phục hồi hệ sinh thái tự nhiên của dòng sông.
Theo GS.TS Phạm Quý Nhân, Giảng viên Cao cấp Khoa Tài nguyên Nước, trường Đại học Tài nguyên và Môi trường, cần phải có một một chiến lược tổng thể nhằm hồi sinh các con sông nội đô Hà Nội. Về mặt nguyên lý, để giải quyết vấn đề này, cần xem xét lại hệ thống tự nhiên trước đây đã được vận hành khi mà chất lượng và số lượng các nguồn nước đó vẫn còn hoạt động tốt. Cố gắng khôi phục lại hệ thống tự nhiên.
Cần kiểm soát ô nhiễm bằng cách xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, tách nước thải khỏi nước mưa, giám sát chặt chẽ xả thải công nghiệp và y tế. Bổ cập nước đã xử lý, nạo vét bùn đáy, ứng dụng công nghệ sinh học để phân hủy chất ô nhiễm. Xây dựng các hồ điều hòa đảm bảo nguồn cấp cho các con sông đặc biệt vào mùa khô
Phát triển vùng đệm sinh thái, thả cá và vi sinh vật có lợi, áp dụng công nghệ tuần hoàn nước đô thị. Quản lý bền vững và cộng đồng, phối hợp liên ngành, thu hút đầu tư tư nhân, nâng cao nhận thức người dân.
Sông Tô Lịch dài 13,4 km, bắt đầu từ mương Nghĩa Đô (Hoàng Quốc Việt), kết thúc bằng hai hướng thoát: ra sông Nhuệ qua đập Thanh Liệt hoặc ra sông Hồng qua hạ lưu sông Kim Ngưu, dẫn về trạm bơm Yên Sở công suất 90 m3/s.
Trong nhiều năm, Hà Nội triển khai nhiều giải pháp xử lý ô nhiễm sông Tô Lịch nhưng chưa hiệu quả. Hiện thành phố đang thực hiện Dự án hệ thống thu gom và Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá (Thanh Trì) nhằm tách toàn bộ nước thải, nước mưa khỏi hệ thống thoát nước chung để cải thiện chất lượng các con sông, trong đó có Tô Lịch.
Tô Hội