STEM có phải 'chìa khóa vàng' cho đổi mới giáo dục?

4 giờ trướcBài gốc

Học như chơi, chơi mà học

Cuối giờ học buổi sáng, dù tiếng trống tan trường đã vang lên, song trong phòng học lớp 4A6, Trường Tiểu học Thành Công B, Hà Nội vẫn ngập tràn không khí hứng khởi. Hơn một nửa học sinh vẫn đang miệt mài với các mô hình và thí nghiệm.

Em Hoàng Anh đang chăm chú tháo lắp một cánh quạt nhỏ, thử nghiệm tốc độ quay có thay đổi khi điều chỉnh góc nghiêng. Ở góc phòng, nhóm bạn Minh, Lan và Duy đang cùng nhau lắp ráp một chiếc cầu thang mini từ các thanh gỗ nhỏ, vừa làm vừa thảo luận về cách tối ưu hóa độ bền và tính thẩm mỹ. Tiếng cười nói, trao đổi ý tưởng và tiếng reo vui khi hoàn thành sản phẩm vang lên khắp phòng.

Giáo dục STEM trong nhà trường, phát huy khả năng sáng tạo và khơi dậy niềm yêu thích nghiên cứu khoa học của các học sinh Trường Tiểu học Thành Công B (Hà Nội).

"Tiết học này như một sân chơi, các em được thực hành, được thỏa sức sáng tạo, tự do khám phá, thử nghiệm và rút ra bài học cho riêng mình", cô Đỗ Thị Phương Thảo, giáo viên chủ nhiệm lớp 4A6 nhận xét.

STEM là một thuật ngữ tiếng Anh, viết tắt của Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật) và Mathematics (Toán học). Trong giáo dục, STEM là một phương pháp giảng dạy tích hợp, kết hợp kiến thức và kỹ năng từ bốn lĩnh vực này để giải quyết các vấn đề thực tế và chuẩn bị cho học sinh thích ứng với thế giới công nghệ.

Thay vì học từng môn riêng lẻ, STEM khuyến khích học sinh kết hợp kiến thức khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống.

Không chỉ tại Trường Tiểu học Thành Công B, tinh thần học tập chủ động, sáng tạo này cũng đang lan tỏa mạnh mẽ ở nhiều ngôi trường khác.

Tại Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm (Hà Nội), trong một giờ học STEM, lớp học không còn sự phân biệt giữa bảng đen và ghế ngồi. Thay vào đó, các em học sinh chia thành từng nhóm nhỏ, quây quần thực hành, tay cầm bánh xe robot, dụng cụ đo đạc và bảng điều khiển. Một nhóm đang điều chỉnh bánh xe robot để xe chạy thẳng; từng góc nghiêng, tốc độ quay đều được thay đổi. Sau mỗi lần thử, các em so sánh kết quả: "Góc nghiêng này liệu có khiến robot lệch đường không?", "Tăng tốc có giúp xe chạy ổn định hơn không?"...

Cách đó không xa, một nhóm khác đang tương tác với hệ thống trượt, sử dụng thước kẻ, đồng hồ bấm giờ và ghi chép dữ liệu để đo vận tốc. Liên tục trao đổi: "Làm thế nào để quả bóng lăn xa hơn?", các em lại cùng nhau thử nghiệm, chỉnh sửa và quan sát phản hồi thực tế...

Tại lớp 3G, với tiết học STEM có chủ đề "Thiết kế cầu vượt", học sinh được chia nhóm sử dụng que kem, ống hút và bìa cứng để tạo mô hình cầu vượt cho người đi bộ. Các em phải tính toán kích thước, kiểm tra độ chịu lực và trình bày ý tưởng trước lớp.

Vào việc, các "kiến trúc sư" tập trung đặt từng thanh gỗ, tranh luận sôi nổi để điều chỉnh mô hình cầu vững chắc, dùng dây chun mô phỏng cáp giữ cầu.

"Sau những giờ học STEM, các em học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển tư duy, kỹ năng thực hành và tinh thần hợp tác, làm việc nhóm, nền tảng quan trọng để bước vào thế giới tương lai", giáo viên trường chủ nhiệm lớp 3G nói.

Không chỉ học sinh, nhiều phụ huynh cũng ghi nhận những hiệu quả tích cực từ mô hình học tập này. Chị Nguyễn Thị Phương (phường Cửa Nam, Hà Nội), phụ huynh có con học tại Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm bày tỏ: "Không phải trường nào cũng đủ điều kiện tổ chức thường xuyên. Học phí và chi phí vật liệu đôi khi là vấn đề với một số phụ huynh. Nếu nhà trường có thể hỗ trợ thêm hoặc tìm nguồn tài trợ, tôi sẽ rất ủng hộ việc mở rộng chương trình này".

Thời gian vàng để khởi đầu

PGS. TS Bùi Thị Lâm, Trưởng Khoa Giáo dục Mầm non, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, nhận định: "Giáo dục STEM được triển khai từ giai đoạn mầm non nhằm phát triển toàn diện khả năng tư duy, yêu thích khám phá và kỹ năng phối hợp của trẻ".

PGS. TS Bùi Thị Lâm phân tích: Giai đoạn 0–6 tuổi được xem là "thời gian vàng" để hình thành tư duy và tính cách. Tích hợp STEM giúp trẻ kết nối kiến thức với thực tiễn, kích thích sự tò mò, sáng tạo và kỹ năng xã hội một cách tự nhiên.

Tuy nhiên, theo bà Lâm, để đảm bảo hiệu quả, việc đánh giá cần dựa trên phẩm chất và năng lực theo chương trình giáo dục, hướng tới phát triển tư duy phản biện, sáng tạo, làm việc nhóm và giải quyết vấn đề, những năng lực cốt lõi của thế kỷ 21.

PGS. TS Lâm cũng nhấn mạnh vai trò then chốt của giáo viên mầm non, đồng thời cho rằng các cơ quan quản lý ban hành hướng dẫn, tổ chức bồi dưỡng và xây dựng cơ chế kiểm tra phù hợp. Nâng cao năng lực giáo viên là bước đầu tiên và quan trọng để STEM phát triển bền vững, mở đường cho đổi mới giáo dục từ sớm.

Học sinh Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm tham gia xây dựng mô hình trong tiết học STEM đầy hứng khởi và sáng tạo.

Trao đổi với phóng viên, cô Phạm Minh Thảo, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Thành Công B cho biết: STEM không còn là khái niệm mới, mà đã trở thành một phần không thể thiếu trong chương trình học. Hiện nay, nhà trường có phòng học riêng phục vụ các hoạt động STEM, đồng thời tích hợp nội dung vào các môn học và tổ chức tiết học định kỳ theo từng khối lớp.

Các tiết học STEM mang lại nhiều đổi mới tích cực. Về nội dung, chương trình được tích hợp liên môn, bám sát thực tiễn như: bảo vệ môi trường, an toàn giao thông, kỹ thuật xanh, thiết kế mô hình... giúp học sinh rèn tư duy giải quyết vấn đề thay vì chỉ học lý thuyết.

Về hình thức, giáo viên đóng vai trò hướng dẫn, còn học sinh chủ động thực hành, sáng tạo, làm việc nhóm và thuyết trình sản phẩm. Lớp học trở nên sinh động, học sinh tự tin và hứng thú hơn.

Việc tổ chức một tiết học STEM đòi hỏi giáo viên đầu tư nhiều thời gian vào thiết kế bài giảng, chuẩn bị vật liệu và phối hợp chuyên môn. Tuy vậy, đây cũng là cơ hội để đội ngũ nâng cao năng lực và đổi mới tư duy giảng dạy.

Gần 700.000 học sinh tiểu học Hà Nội được hỗ trợ ăn bán trú và chăm sóc sức khỏe

Hà Nội chi hơn 3.000 tỷ đồng hỗ trợ bữa ăn bán trú cho toàn bộ học sinh tiểu học

Về chi phí, cô Thảo cho biết, phần lớn hoạt động STEM được thực hiện theo hình thức xã hội hóa. Học sinh cần đóng góp từ 37.500 đồng mỗi tiết học (trong trường hợp sử dụng vật liệu tiêu hao), mức phí được tính theo từng học sinh. Cơ sở vật chất như phòng học, thiết bị và đồ dùng phục vụ hoạt động được phụ huynh, cựu học sinh và các đơn vị đối tác tài trợ, đồng hành cùng nhà trường.

Bên cạnh đó, trường cũng liên kết với một Trung tâm xã hội hóa đã được Sở GD&ĐT Hà Nội phê duyệt, triển khai chương trình với mức phí 100.000 đồng/học sinh/tháng, đã bao gồm chi phí vật tư và đầu tư trang bị cho hai phòng học hiện đại.

Tuy nhiên, theo một chuyên gia giáo dục, bên cạnh những giá trị nổi trội, việc tích hợp STEM còn gặp nhiều rào cản do một số nguyên nhân như: đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo bài bản, cơ sở vật chất chưa đồng đều, thời lượng chương trình học vẫn nặng về lý thuyết...

Do vậy, để STEM thực sự trở thành "chìa khóa vàng" cho đổi mới giáo dục phổ thông, chuyên gia này cho rằng, cần triển khai đồng bộ các giải pháp: Đầu tiên là ban hành hướng dẫn chính thức từ Bộ GD&ĐT về tích hợp STEM trong chương trình từ tiểu học đến THCS. Thứ hai, cần đầu tư cơ sở vật chất tối thiểu cho phòng học STEM tại các trường công, nhất là ở cấp tiểu học.

Thứ ba, xây dựng mạng lưới chia sẻ tài nguyên học liệu STEM giữa các trường, giáo viên và chuyên gia. Thứ tư, hoàn thiện hành lang pháp lý cho xã hội hóa giáo dục, giúp các trường huy động nguồn lực minh bạch, hiệu quả. Thứ năm, đẩy mạnh truyền thông để phụ huynh và cộng đồng hiểu STEM là phương pháp học trọng tâm, không phải hoạt động ngoại khóa.

Phượng Nguyễn

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/stem-co-phai-chia-khoa-vang-cho-doi-moi-giao-duc-192250804164953665.htm