Sự cố kép 'quả bom nước' trên núi Tân Lai, vì đâu nên nỗi?

6 giờ trướcBài gốc

Ngày 4-11, UBND xã Tuy Phong, tỉnh Lâm Đồng đã có văn bản yêu cầu Công ty Trang trại Việt Phong Phú có trách nhiệm chi hỗ trợ thiệt hại cây cối, hoa màu, vật kiến trúc, vật nuôi cho 20 hộ dân trước ngày 5-11.

Đây là số hộ dân bị thiệt hại trong vụ vỡ hồ chứa trên núi Tân Lai lần thứ nhất vào chiều 2-10 với diện tích gần 5 ha.

Dòng chảy khổng lồ trên núi Tân Lai dẫn xuống chân núi. Ảnh: CHÍNH THÀNH

Số tiền bồi thường 741 triệu đồng cho 20 hộ dân bị thiệt hại trong vụ vỡ hồ chứa nước chiều 2-10 sẽ được chi trả, nhưng dư luận tỉnh Lâm Đồng vẫn đặt câu hỏi: Tại sao vẫn thiếu các có giải pháp quyết liệt ngay sau sự cố đầu tiên để ngăn chặn sự cố lần thứ hai vào đêm 1-11 vừa qua?

Vụ vỡ hồ chứa đêm 1-11 gây thiệt hại rất nghiêm trọng. Ảnh: ND

Dư luận cũng có quyền đặt câu hỏi, liệu rằng có sự thiếu thống nhất, thiếu khẩn trương và quyết liệt trong việc đánh giá nguyên nhân, cũng như hành động để có thể ngăn chặn sự cố nghiêm trọng lần này xảy ra?

Bởi một tháng sau sự cố vỡ hồ chứa lần thứ nhất, đêm 1-11 sự cố nghiêm trọng đã lặp lại dưới chân núi Tân Lai khiến bé gái 13 tuổi tử vong, cuốn phăng hơn 100 hecta hoa màu và sinh kế của 160 hộ dân.

Thực tế ra sao?

Thực tế, ngay sau sự cố lần thứ nhất, vào ngày 3-10, UBND xã Tuy Phong đã thành lập tổ công tác kiểm tra và yêu cầu Công ty Trang trại Việt Phong Phú phải cung cấp hồ sơ, hạ mực nước khu vực chứa và đảm bảo an toàn.

Sau đó, đoàn công tác của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng do một phó phòng làm trưởng đoàn cũng đến kiểm tra, nhưng lại cho rằng nguyên nhân vỡ hồ là khách quan do mưa lớn nhiều ngày. Điều này trái ngược hoàn toàn với xác định của Ban Thường vụ Đảng ủy xã Tuy Phong, rằng về sự cố xảy ra do có nguyên nhân chủ quan.

Sự mâu thuẫn và lúng túng này đã tạo ra một "khoảng trống" hành động, cho phép "quả bom nước" trên đỉnh Tân Lai tiếp tục đếm ngược.

Hồ chứa khổng lồ sau khi bị vỡ chỉ còn trơ đáy. Ảnh CHÍNH THÀNH

Trong khi cơ quan chức năng còn chưa thể thống nhất rằng nguyên nhân sự cố hồi đầu tháng 10 là do "khách quan" hay "chủ quan", thì đã có người dân nhìn thấy trước nguy cơ xảy ra sự cố nghiêm trọng này.

Anh T, một người dân từng được mời lên núi Tân Lai tham quan hệ thống hồ chứa khoảng 20 ngày trước thảm kịch, kể lại: "Chủ doanh nghiệp khẳng định hệ thống đập ngăn dòng có hàng trăm ngàn khối đá bên dưới nên rất an toàn. Nhưng dù tôi là tay ngang, chỉ bằng mắt thường đã thấy không ổn. Con đập bằng đất dài hơn 100m, nếu nước dâng lên, sức nước mạnh thì khó có thể trụ vững. Sẽ rất nguy hiểm khi các hồ nước khổng lồ này nằm trên núi ở độ cao mấy trăm mét so với chân núi, nếu xảy ra sự cố đổ ập xuống thì hậu quả khó lường".

Đập đất hồ chứa nước trên núi được anh T chụp trước 20 ngày trước khi vỡ.

Lời cảnh báo này đã phác họa rõ ràng mối nguy hiểm chết người của việc tự ý ngăn dòng và đắp đập bằng đất trên núi cao.

Một chuyên gia thủy lợi cho biết: Nước tích trữ ở độ cao lớn biến thành thế năng khổng lồ, khi đập đất tạo ra lũ quét nhân tạo với sức công phá gấp bội lần so với lũ tự nhiên. Ngoài ra đập đất thiếu kỹ thuật gia cố và hệ thống thoát nước chủ động (các ao chỉ xả tràn tự nhiên như chủ đầu tư đã thừa nhận), khiến thân đập bị sụp đổ cấu trúc là điều không thể tránh khỏi.

Thấy gì từ tiếng chuông cảnh báo?

Trong tờ trình gửi UBND tỉnh và Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng ngày 7-10, giám đốc Công ty Trang trại Việt Phong Phú vẫn cho rằng sự cố là "tình huống bất khả kháng nằm ngoài dự tính" do ảnh hưởng của bão số 10 và cho rằng các khu vực giữ nước "không bị vỡ bờ, tràn bờ" như thông tin trên mạng xã hội.

Một hồ chứa trên núi trước khi bị vỡ. Ảnh ND

Trong khi lãnh đạo công ty vẫn cho rằng đây là "sự cố thiên tai" do mưa lớn kỷ lục, không do lỗi thiết kế, thì các cơ quan quản lý cũng thiếu một kết luận thống nhất kịp thời, và cũng chưa có các biện pháp cưỡng chế mạnh mẽ để xử lý dứt điểm rủi ro. Người dân hoàn toàn có lý khi nghi ngờ rằng sự chậm trễ này là (một trong những) yếu tố chủ quan biến tiếng chuông cảnh báo từ ngày 2-10 thành sự cố nghiêm trọng vào đêm 1-11 gây thiệt hại nặng nề.

Ai sẽ chịu trách nhiệm cho sự tổn thất lần hai đau xót gấp nhiều lần? Dư luận có quyền chất vấn: Nếu các ngành chức năng kiên quyết yêu cầu tháo dỡ hoặc gia cố theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật sau lần vỡ hồ đầu tiên, liệu bé gái có bị cuốn trôi thương tâm và 160 hộ dân có phải chịu cảnh tổn hại sinh kế chỉ sau một đêm?

Dòng chảy quá mạnh cuốn phăng tất cả. Ảnh CHÍNH THÀNH

Sự cố Tân Lai là một bài học đắt giá về quản lý xây dựng công trình thủy lợi trên địa hình hiểm trở, và cũng là kinh nghiệm xương máu trong việc phát hiện, nhận diện và quyết liệt để tìm cách giải quyết triệt để các rủi ro lớn một cách sớm nhất, trước khi những sự cố nghiêm trọng ập đến như vụ vỡ hồ chứa nước vừa rồi.

Năm ngày sau khi xảy ra sự cố lần thứ nhất, ngày 7-10, Giám đốc Công ty Trang trại Việt Phong Phú có tờ trình gởi UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng.

Theo tờ trình, dự án được UBND tỉnh Bình Thuận cũ phê duyệt chủ trương đầu tư năm 2018. Trong hồ sơ thuyết minh đã nêu rõ việc xây dựng năm hồ hứng nước mưa dọc theo các khe tự nhiên trong khu vực để phục vụ sản xuất nông nghiệp hữu cơ tuần hoàn, trồng trọt, nuôi cá.

Từ cuối tháng 9-2025, khu vực Phong Phú chịu ảnh hưởng của bão số 10, lượng mưa cực lớn vượt xa trung bình nhiều năm. Toàn bộ các hồ chứa của dự án đã đầy, xả tràn tự nhiên qua các khe đá. Các hồ không có hệ thống xả chủ động mà chỉ xả tự nhiên khi đầy.

Lượng mưa lớn ngoài dự tính trong bốn ngày liên tục nên ngày 2-10, nhiều khu vực dưới chân dự án không liên quan đến nước xả tràn cũng đã bị sạt lở, gây thiệt hại hoa màu của bà con dưới chân núi.

“Đây là tình huống bất khả kháng nằm ngoài dự tính, các khu vực giữ nước không bị vỡ bờ, tràn bờ giống như một số thông tin được đăng lên mạng xã hội”- tờ trình nêu.

Công ty Trang trại Việt Phong Phú cũng đề nghị UBND tỉnh Lâm Đồng chỉ đạo các sở, ngành chuyên môn kiểm tra, phân tích rõ nguyên nhân sự cố, nhằm giúp người dân hiểu đúng bản chất vụ việc, có biện pháp phòng ngừa hiệu quả trong thời gian tới… Tuy nhiên đúng một tháng sau, ngày 1-11 sự cố lần thứ hai lại xảy ra biến thành thảm kịch tồi tệ gấp nhiều lần.

PHƯƠNG NAM

Nguồn PLO : https://plo.vn/su-co-kep-qua-bom-nuoc-tren-nui-tan-lai-vi-dau-nen-noi-post879365.html