70 năm trước, tại vùng đất Thanh Hóa, Sư đoàn 324, Quân khu 4 chính thức ra đời, mở đầu một chặng đường chiến đấu và trưởng thành đầy vinh quang. Giờ đây, khi ngày kỷ niệm 70 năm thành lập sư đoàn đang đến gần, những người lính năm xưa không nguôi nỗi niềm nhớ thương đồng đội, tự hào về một thời “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”.
70 năm chặng đường vẻ vang
Sư đoàn 324, Quân khu 4 được thành lập ngày 1-7-1955 tại xã Triều Dương (huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa), giữa thời điểm đất nước bước vào giai đoạn mới sau Hiệp định Giơ-ne-vơ. Trước âm mưu chia cắt lâu dài đất nước của đế quốc Mỹ, Đảng và Nhà nước ta đã quyết định xây dựng các sư đoàn chủ lực mạnh, làm nòng cốt cho cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam. Trong không khí thiêng liêng của buổi lễ thành lập, các chiến sĩ phần lớn từng chiến đấu trong các đơn vị chủ lực của Liên khu V, Liên khu VI, đã chính thức trở thành những người lính của Sư đoàn 324, mang theo bao kỳ vọng và niềm tin của quân dân cả nước.
Ông Dương Quang Sen (bên phải) và ông Nguyễn Đình Tri ôn lại kỷ niệm một thời cùng nhau chiến đấu.
70 năm đã trôi qua, nhưng ký ức về buổi sáng mùa hè năm 1955 tại xã Triều Dương vẫn vẹn nguyên trong tâm trí cựu chiến binh Dương Quang Sen (92 tuổi, trú phường Vạn Thạnh, TP. Nha Trang) - Trưởng Ban liên lạc Truyền thống Sư đoàn 324 tại Khánh Hòa. Khi ấy, ông mới 18 tuổi, từ quê hương Phú Yên tập kết ra Bắc, cùng đồng đội chính thức trở thành những chiến sĩ đầu tiên của một đơn vị chủ lực mới thành lập. “Ngày đầu thành lập Sư đoàn 324, tôi được biên chế vào Trung đoàn 90 trực thuộc sư đoàn. Lúc bấy giờ, chúng tôi hiểu rất rõ, đây không phải một đơn vị thông thường. Chúng tôi sẽ là lực lượng nòng cốt trở lại miền Nam đánh giặc. Vậy nên, từ giây phút trở thành chiến sĩ của sư đoàn, chúng tôi mang trong mình một niềm tin sắt đá”, ông Sen nhớ lại.
Sau khi thành lập, Sư đoàn 324 không ngừng lớn mạnh, nhanh chóng tham gia các nhiệm vụ chiến đấu, huấn luyện và xây dựng đơn vị chính quy. Những chiến công đầu tiên như tham gia bảo vệ đồng bào Quỳnh Lưu (Nghệ An) khỏi làn sóng cưỡng ép di cư của địch, hay vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đến thăm và huấn thị, đã trở thành nguồn động viên tinh thần vô giá cho toàn đơn vị.
Từ năm 1962, Sư đoàn 324 làm nhiệm vụ quốc tế ở nước bạn Lào, phối hợp giải phóng Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng, một chiến công khiến địch phải ký Hiệp định Giơ-ne-vơ về Lào. Đến tháng 5-1966, Sư đoàn 324 vượt giới tuyến vào Nam, chiến đấu ở Đường 9 - Bắc Quảng Trị. 6 tháng chiến đấu liên tục trên chiến trường ác liệt, sư đoàn lập nhiều chiến công, vừa tiêu diệt địch, vừa làm chỗ dựa cho phong trào chính trị vùng đô thị Trị Thiên - Huế. Sư đoàn 324 còn góp công lớn trong các chiến dịch Khe Sanh, Đường 9 - Nam Lào, góp phần buộc Mỹ phải xuống thang chiến tranh, tiến tới ký Hiệp định Pari (năm 1973). Đặc biệt, trong đại thắng mùa xuân năm 1975, Sư đoàn 324 là một trong những đơn vị chủ lực tiến công giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Từ năm 1977 đến 1987, Sư đoàn 324 lại tiếp tục làm nhiệm vụ quốc tế ở Lào, cùng nước bạn giải phóng Phu Bia - Bom Lọng, truy quét tàn quân phỉ Vàng Pao, củng cố chính quyền cơ sở ở 6 huyện, 596 bản. Những năm tháng đó không chỉ viết nên trang sử vàng, mà còn góp phần vun đắp tình hữu nghị đặc biệt Việt - Lào.
Trong 70 năm xây dựng và chiến đấu, Sư đoàn 324 đã đánh hơn 3.500 trận, tiêu diệt 5 vạn tên địch, đánh thiệt hại nặng nhiều đơn vị tinh nhuệ của địch, bắn rơi 680 máy bay, phá hủy hàng nghìn phương tiện chiến tranh. Sư đoàn 324 trở thành “quả đấm thép” chủ lực của Quân khu 4, khiến kẻ thù khiếp sợ, được đặt tên “Đoàn Ngự bình” và tặng 12 chữ vàng “Trung dũng kiên cường, liên tục tấn công, đoàn kết chiến thắng”. Với những chiến công vang dội, Sư đoàn 324 đã 2 lần vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân; 13 tập thể, 15 cá nhân được tuyên dương anh hùng.
Những ký ức không quên
Một buổi chiều cuối tuần đầu tháng 6, trong căn nhà nhỏ của ông Dương Quang Sen, buổi gặp mặt giữa ông và người đồng đội cũ - cựu chiến binh Nguyễn Đình Tri (94 tuổi, trú phường Tân Tiến, Nha Trang) diễn ra giản dị mà đầy xúc động. Cả hai mái đầu đã bạc, những bước đi không còn nhanh nhẹn, nhưng ánh mắt họ vẫn ánh lên niềm tự hào của người lính Sư đoàn 324. Những ký ức năm xưa vẫn vẹn nguyên qua từng câu chuyện.
Từng tham gia hàng trăm trận đánh lớn nhỏ cả ở các mặt trận trong nước và ở nước bạn Lào, cựu chiến binh Dương Quang Sen không bao giờ quên những ngày tháng đó. Song trong câu chuyện với chúng tôi, ông nhắc đến đầu tiên là trận Khánh Thượng (thôn Khánh Thượng, nay thuộc xã Tịnh Bình, huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi) mà ông gọi là trận “đau thương và mất mát”. “Tối 29-3-1966, đơn vị của chúng tôi bị địch tập kích. Ban đầu chúng bắn đại bác, sau đó dùng trực thăng đổ quân xuống đánh chiếm căn cứ của ta. Cả vùng như chảo lửa, khói mịt mù, chúng tôi chỉ nhìn thấy nhau trong khoảng cách tối đa 5m. Nhà dân, cột rơm, bụi tre, rẫy mía đều bị hỏa lực của địch đốt cháy. Tôi và 4 đồng đội vào ẩn nấp trong đoạn hầm dài khoảng 4,5m. Ít phút sau thì toán lính Mỹ đi đến bên miệng hầm, chúng ném 1 quả lựu đạn xuống, nhưng đồng chí Đậu nhanh chóng lấy tay đè lên cần quả lựu đạn nên không nổ. Tiếp đó, chúng ném 1 quả M26 xuống miệng hầm nổ tung, khói bay ngạt thở. Khi bọn chúng rút đi được khoảng 20 phút, tôi dò dẫm thì phát hiện có mấy đồng chí đã hy sinh…”, ông Sen kể đến đây thì giọng nghẹn lại. Ông Nguyễn Đình Tri tiếp lời: “Chiến tranh đi qua đã nửa thế kỷ, nhưng hình ảnh những trận đánh ở Đường 9, ở Xiêng Khoảng, ở Phu Bia… vẫn như mới hôm qua. Tôi nhớ đồng đội nằm lại nơi rừng sâu núi thẳm, nhớ những người bây giờ chỉ còn trong di ảnh. Nhiều người trở về còn mang trong mình vết thương không lành, sống đời thầm lặng... Tất cả đã góp phần tạo nên truyền thống hào hùng của Sư đoàn 324”.
Thời gian đã lùi xa, giờ đây khi ngày kỷ niệm 70 năm thành lập sư đoàn đang đến gần, những người lính năm xưa, nhất là thế hệ đầu tiên như ông Sen, ông Tri lại không nguôi nỗi niềm nhớ thương đồng đội, tự hào về một thời “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Với họ, bản thân dù đã già, nhưng “Sư đoàn vẫn trẻ”, vẫn luôn mạnh và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trong thời kỳ mới.
THẾ ANH