Sử dụng AI thông minh, tránh lệ thuộc máy móc

2 giờ trướcBài gốc

Sự phổ biến nhanh chóng của các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) mang lại nhiều thuận lợi - từ hỗ trợ viết văn bản, phân tích dữ liệu tới tự động hóa công việc. Tuy nhiên, cùng với “cơn sốt” AI xuất hiện một hệ quả đáng lo: tình trạng mà nhiều người gọi là “rỗng não AI” (AI-Cognitive Impairment, AICI).

(Ảnh minh họa)

Theo ông Chu Tuấn Anh - Giám đốc một hệ thống đào tạo lập trình viên tại Việt Nam - nhiều người sau khi “nhờ” AI viết hộ bài luận, báo cáo hay mã code, lại gặp khó khăn khi phải tự tư duy, phân tích hay xử lý logic. Ông nhận xét: “Nhiều người lái xe nhưng không nhớ nổi đường đi quen thuộc; nhân viên văn phòng lúng túng ngay cả khi phải viết một email đơn giản” - điều này cho thấy AI đang làm thay phần “suy nghĩ cốt lõi” thay con người, nếu chúng ta không tự giữ gìn.

Về phương diện kỹ thuật, các chuyên gia công nghệ chỉ ra rằng AI - đặc biệt là các mô hình ngôn ngữ lớn - có thể mắc hiện tượng “hallucination” (ảo giác AI), nghĩa là tạo ra nội dung sai lệch hoặc bịa đặt mà vẫn trình bày rất tự tin.

Khi người dùng đặt niềm tin mù quáng vào những kết quả đó, nguy cơ lan truyền thông tin sai lệch là rất lớn.

Vì vậy, để tận dụng AI một cách hiệu quả và lành mạnh, các chuyên gia khuyến nghị: trước hết, người dùng cần giữ tư duy phản biện - không chấp nhận mọi kết quả do AI đưa ra là “chân lý”. Thay vào đó, nên: kiểm chứng dữ liệu, đặc biệt với các thông tin nhạy cảm như y tế, pháp luật, nghiên cứu khoa học; so sánh với nguồn tin đáng tin cậy; và tránh phụ thuộc hoàn toàn vào AI để “lấy ý tưởng”.

Ngoài ra, việc sử dụng AI nên đi kèm với phát triển kỹ năng mềm và tư duy phản biện, logic của bản thân. AI có thể hỗ trợ công việc, nhưng không thể thay thế trí tuệ và bản lĩnh con người - đặc biệt với các công việc đòi hỏi sáng tạo, phân tích, và ra quyết định. Nếu lạm dụng AI như “công cụ viết thay” hay “giải pháp mọi vấn đề”, người dùng dễ rơi vào trạng thái phụ thuộc, thụ động và mất dần phản xạ tư duy.

Một khuyến cáo quan trọng khác đến từ cộng đồng chuyên môn: khi cần sử dụng AI, hãy đặt câu hỏi rõ ràng, cụ thể và giới hạn phạm vi. Việc prompt (câu lệnh yêu cầu AI) quá chung chung, mở rộng có thể khiến AI “tưởng tượng” và đưa ra những thông tin sai - nên hạn chế đặt câu hỏi kiểu “tổng quan” mà ưu tiên câu hỏi có bối cảnh, dữ liệu rõ ràng.

Cuối cùng, việc giáo dục và nâng cao nhận thức về AI - cả với học sinh, sinh viên, người lao động lẫn xã hội - trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Việc coi AI như “công cụ hỗ trợ” chứ không phải “người thay thế tư duy” chính là cách đảm bảo rằng con người vẫn giữ được khả năng sáng tạo, phán đoán và kiểm soát thông tin trong kỷ nguyên số.

Nguyên Bách

Nguồn Doanh Nghiệp : https://doanhnghiepvn.vn/cong-nghe/su-dung-ai-thong-minh-tranh-le-thuoc-may-moc/20251129085848956