Sự khác biệt giữa báo hoa mai và báo đốm là gì?

2 ngày trướcBài gốc

Một kẻ săn mồi lặng lẽ ẩn mình trong bụi cây, với chiếc đuôi dài và lớp lông phủ đầy những đốm đen và nâu rám nắng đặc trưng. Đó chắc hẳn là một con báo. Nhưng là báo hoa mai hay báo đốm? Với thói quen săn mồi rình rập cùng ngoại hình, màu sắc và hoa văn tương đồng, hai loài mèo lớn này dễ khiến người ta nhầm lẫn. Vậy đâu là điểm khác biệt giữa chúng?

Trước hết, sự phân bố địa lý của hai loài hoàn toàn khác biệt. Ngày nay, báo đốm sinh sống tại châu Mỹ, trong khi báo hoa mai hiện diện trên phạm vi rộng lớn từ châu Phi đến một số khu vực ở Trung Đông và châu Á.

Allison Devlin, Giám đốc Chương trình bảo tồn báo đốm thuộc tổ chức Panthera – đơn vị chuyên bảo tồn các loài mèo hoang trên toàn cầu – chia sẻ với Live Science: “Chúng sống ở hai phía đối diện của địa cầu, nhưng từ rất lâu trước đây, chúng có chung một tổ tiên.”

Cả báo đốm và báo hoa mai đều thuộc chi Panthera, nhóm động vật bao gồm sư tử, hổ và báo tuyết. Trong khi hổ và báo tuyết tạo thành một nhánh riêng trong họ Panthera, thì báo hoa mai, báo đốm và sư tử lại thuộc một nhánh khác do cùng chia sẻ tổ tiên gần hơn.

Bạn có thể phát hiện ra sự khác biệt giữa một con báo đốm (trái) và một con báo hoa mai (phải) không? Ảnh: Getty.

Tuy nhiên, từ khoảng 3,6 triệu đến 2,5 triệu năm trước, báo đốm đã tách khỏi tổ tiên chung với báo hoa mai và sư tử. Dù nguồn gốc chính xác của chi Panthera còn chưa rõ ràng, các bằng chứng hóa thạch cho thấy báo đốm từng phân bố khắp cao nguyên Á - Âu khoảng 2 triệu năm trước. Từ đây, chúng vượt qua Cầu đất Bering trong kỷ băng hà cuối cùng để đến Bắc Mỹ, rồi tiếp tục di cư xuống Mexico và Nam Mỹ – nơi chúng hiện diện ngày nay. Trên thực tế, báo đốm là loài duy nhất thuộc chi Panthera có mặt ở Tây Bán cầu và chỉ tồn tại như một loài duy nhất trong toàn bộ khu vực phân bố, theo Devlin.

Ngược lại, báo hoa mai đã tách khỏi tổ tiên gần nhất là sư tử khoảng 2 triệu năm trước và lan rộng khắp châu Phi, Đông Nam Á và Đông Bắc Á. Hiện nay, loài này có tám phân loài khu vực khác nhau. Chính lịch sử tiến hóa riêng biệt này đã khiến báo đốm và báo hoa mai là hai loài khác nhau và thậm chí không phải là họ hàng gần nhất, dù bề ngoài có nhiều điểm tương đồng.

Dấu hiệu rõ ràng và dễ nhận biết nhất của hai loài này là đốm lông. Tuy nhiên, ngay cả hoa văn đốm cũng có những khác biệt tinh tế. Tara Pirie, giảng viên ngành sinh thái và bảo tồn tại Đại học Surrey (Anh), chia sẻ với Live Science: “Các hoa thị trên bộ lông của báo đốm thường có thêm một đốm ở giữa, trong khi báo hoa mai thì không. Ngoài ra, hoa thị của báo hoa mai xếp dày đặc hơn, còn hoa thị của báo đốm khá lớn và thưa hơn.”

Tổ tiên chung giữa hai loài có thể lý giải một phần vì sao cả hai đều sở hữu các đốm hoa thị. Tuy nhiên, đây cũng là kết quả của hiện tượng tiến hóa hội tụ – nơi các loài không liên quan tiến hóa các đặc điểm tương tự để thích nghi với môi trường sống, theo Devlin.

Hoa văn trên lông như hoa thị và các đốm sáng – tối xen kẽ rất phổ biến ở các loài mèo lớn sống tại khu vực có bóng râm, nơi cần đến khả năng ngụy trang. Báo hoa mai và báo đốm đều sống tại các khu rừng rậm có tán cây thưa, nên cần lớp lông đặc trưng này để phục kích con mồi ở cự ly gần – một kỹ thuật săn mồi chủ đạo của chúng.

Tuy nhiên, giữa hai loài vẫn tồn tại những khác biệt đáng kể trong chiến thuật săn mồi – phản ánh sự khác biệt về mặt sinh lý giữa chúng.

“Báo hoa mai có thể được xem là vận động viên toàn diện hơn. Chúng có khả năng leo trèo, chạy nhanh và phục kích tốt,” Devlin nhận định. “Ngược lại, báo đốm lại giống vận động viên thể hình – chúng nặng nề hơn ở phần thân, ngực và đầu, và điều này liên quan chặt chẽ đến cách chúng săn mồi.”

Báo đốm là loài mèo lớn có trọng lượng đáng nể, có thể đạt tới 260 pound (tương đương 120 kg). Chúng sở hữu bộ khung xương chắc khỏe, phần đầu to hơn nhiều so với báo hoa mai và được hỗ trợ bởi những nhóm cơ lớn, giúp tạo ra một cú cắn cực kỳ mạnh. Devlin cho biết, cú cắn của báo đốm đủ sức xuyên thủng hộp sọ con mồi và thậm chí nghiền nát cả vỏ rùa – một loài con mồi mà chúng thường săn bắt.

Ngược lại, báo hoa mai nhẹ hơn nhiều, chỉ nặng khoảng 176 pound (tương đương 80 kg), và thường giết con mồi bằng cách cắn vào cổ họng gây ngạt thở. Với khung xương gọn nhẹ, báo hoa mai có thể dễ dàng leo lên cây – một kỹ năng mà báo đốm cũng có nhưng ít sử dụng hơn. Nhờ khả năng sống trên cây, báo hoa mai có thể “giấu” con mồi tránh xa tầm mắt của các loài thú khác, theo Pirie.

Khả năng di chuyển linh hoạt trên cây của báo hoa mai còn được hỗ trợ bởi một đặc điểm hình thể nổi bật khác: chiếc đuôi dài. Pirie cho biết: “Chiếc đuôi của báo hoa mai có thể dài tới một mét (3,2 feet), trong khi báo đốm chỉ dài khoảng 60 cm (1,9 feet). Khoảng cách 40 cm (1,3 feet) này tạo ra sự khác biệt lớn về khả năng giữ thăng bằng.”

Với những điểm khác biệt nêu trên, việc phân biệt giữa báo hoa mai và báo đốm trở nên rõ ràng hơn. Tuy nhiên, thiên nhiên vẫn có những bất ngờ: cả hai loài đều có những cá thể mang màu lông đen tuyền. Bộ lông nâu sẫm bóng mượt này là kết quả của đột biến gen, khiến chúng trở thành các cá thể “melanistic” – tức là một giai đoạn màu sắc đặc biệt trong từng loài, chứ không phải loài riêng biệt, Devlin giải thích.

Thú vị hơn, những con báo mang màu đen lại thường sống trong các khu vực râm mát. Devlin cho biết, báo đốm đen thường xuất hiện trong những vùng rừng rậm tối tăm của Amazon. Trong khi đó, Pirie chia sẻ rằng tại rừng rậm Malaysia, nơi có độ che phủ dày đặc, những cá thể báo hoa mai đen cũng xuất hiện với tần suất cao hơn, cho thấy sự thích nghi về màu sắc với môi trường sống.

Dù mang màu lông đặc biệt, những cá thể báo đen – cả hoa mai và đốm – lại càng trở nên dễ bị tổn thương hơn so với đồng loại thông thường, bởi tình trạng săn bắt trái phép, mất môi trường sống và nạn buôn bán động vật hoang dã. Theo Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế, cả hai loài đều đang có dấu hiệu suy giảm nghiêm trọng về số lượng.

Tuy vậy, Devlin vẫn lạc quan: “Nếu chúng có đủ môi trường sống, nguồn thức ăn và được bảo vệ đúng cách, chúng hoàn toàn có thể tồn tại.”

Bảo Ngọc (t/h)

Nguồn Doanh Nghiệp : https://doanhnghiepvn.vn/kham-pha/su-khac-biet-giua-bao-hoa-mai-va-bao-dom-la-gi/20250602073954513