Sự 'tấn công' của AI đang định hình lại thị trường lao động

2 giờ trướcBài gốc

Xu hướng mới trong thị trường lao động dưới tác động của AI

Theo báo cáo của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), gần 40% việc làm trên thế giới có thể bị ảnh hưởng bởi AI. Với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, rủi ro càng lớn do lực lượng lao động chủ làm công việc mang tính lặp lại. Tuy nhiên, bên cạnh thách thức về nguy cơ thất nghiệp, AI cũng mở ra cơ hội để Việt Nam chuyển đổi và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Sự phát triển bùng nổ của AI đang tái cấu trúc thị trường lao động Việt Nam. Theo PGS.TS. Phan Thế Công (Trường Đại học Thương mại), Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF, 2020) dự báo đến năm 2025, AI có thể làm mất 85 triệu việc làm nhưng đồng thời tạo ra 97 triệu cơ hội mới, tập trung vào các lĩnh vực đòi hỏi kỹ năng tri thức và sáng tạo.

Nghiên cứu của McKinsey & Company cũng chỉ ra, AI có thể tăng năng suất kinh doanh từ 2,6 - 4,4 nghìn tỷ USD mỗi năm, nhưng đồng thời dẫn đến giảm việc làm ở các ngành truyền thống. Tại TP. Hồ Chí Minh, các công ty dịch thuật đã giảm 70% nhân sự, ngành sách tiết kiệm 30% chi phí biên tập và các ngân hàng đóng cửa hàng loạt chi nhánh do tự động hóa.

Báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) cảnh báo về "bẫy thu nhập trung bình", nơi lao động có kỹ năng trung bình (khoảng 12.000 USD/năm) bị thay thế bởi AI, dẫn đến thất nghiệp tăng ở nhóm lao động trình độ thấp.

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương về tác động của AI đến thị trường lao động tại Việt Nam, cụ thể là ngành thương mại, dịch vụ, ông Tô Xuân Giao, Phó Trưởng Văn phòng thường trực Hiệp hội Giáo dục nghề nghiệp và Nghề công tác xã hội Việt Nam (VAVET&SOW), trong ngành thương mại - dịch vụ, lĩnh vực trụ cột của kinh tế Việt Nam với tăng trưởng 8,8% trong 9 tháng đầu năm 2024, AI đang thay thế các công việc giản đơn như thu ngân, nhập liệu và bán hàng cơ bản.

Dự báo đến năm 2030, AI sẽ tiếp tục thay đổi sâu sắc thị trường lao động Việt Nam, với cả thách thức và cơ hội. Ảnh: Đỗ Nga

"Diễn đàn Kinh tế thế giới dự đoán, 44% kỹ năng lao động sẽ bị AI làm chủ từ 2023-2028, trong khi Amazon ước tính AI có thể thay thế phần lớn lao động lặp lại. Tại Việt Nam, khảo sát của JobOKO (nền tảng Công nghệ Tuyển dụng hàng đầu Việt Nam)cho thấy, AI đang thu hẹp cơ hội ở các ngành như logistics truyền thống và bán lẻ, nhưng đồng thời tạo nhu cầu cao về chuyên gia phân tích dữ liệu và tối ưu hóa chuỗi cung ứng" - ông Giao chỉ ra.

Theo ông Giao, dự báo đến năm 2030, AI sẽ tiếp tục thay đổi sâu sắc thị trường lao động Việt Nam, với cả thách thức và cơ hội. WEF cũng chỉ ra, trong 10 năm tới, AI sẽ tạo ra các vị trí mới nhưng đòi hỏi kỹ năng số cao, đặc biệt ở ngành công nghệ thông tin và thương mại điện tử. Theo đó, ông Giao cho rằng, Chính phủ cần hành động để tránh thất nghiệp hàng loạt, như thúc đẩy đào tạo lại kỹ năng, vì ước tính 40% lực lượng lao động cần đào tạo lại trong 3 năm tới.

AI không chỉ "tấn công" mà còn định hình lại thị trường lao động theo các xu hướng mới: Từ lao động giao dịch sang lao động tri thức, sự trỗi dậy của vị trí "lai" (hybrid roles) và yêu cầu về kỹ năng xanh. Các vị trí lặp lại như nhân viên bán hàng đơn thuần sẽ giảm mạnh do AI và tự động hóa, trong khi nhu cầu bùng nổ ở chuyên gia phân tích dữ liệu khách hàng, kiến trúc sư trải nghiệm khách hàng và chuyên viên tối ưu hóa chuỗi cung ứng bằng AI.

Hybrid roles sẽ xóa nhòa ranh giới giữa các bộ phận: Một marketer (nhà tiếp thị) cần biết phân tích dữ liệu, một logistics phải am hiểu IoT. Kỹ năng xanh trở thành tiêu chuẩn, với kinh tế tuần hoàn và chuỗi cung ứng bền vững được ưu tiên, phù hợp với xu hướng tiêu dùng xanh. Tại Việt Nam, báo cáo của Bộ Công Thương nhấn mạnh, ngành thương mại - dịch vụ cần nhân lực hội tụ năng lực số (POS, CRM, data analytics), kỹ năng mềm (giao tiếp đa văn hóa, EQ) và kiến thức liên ngành (FTA, marketing bền vững).

Để "rút ngắn" khoảng cách giữa thành thị và nông thôn, cần số hóa giáo dục, xây dựng trung tâm đào tạo tại chỗ và chính sách hỗ trợ. AI cũng thúc đẩy cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, đòi hỏi lao động thích ứng nhanh.

Tăng cường vai trò của đào tạo nghề trong thích ứng với AI

Trong bối cảnh này, các trường nghề đóng vai trò trung tâm trong việc nâng cao chất lượng đào tạo, tích hợp công nghệ để đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp. Giáo dục nghề nghiệp cần chuyển từ "đào tạo theo chương trình" sang "thiết kế theo năng lực", gắn kết nhà trường - doanh nghiệp qua hội đồng tư vấn ngành, học kỳ doanh nghiệp và tái đào tạo giảng viên. Đồng thời, tích hợp kỹ năng số, mềm và ngoại ngữ làm cốt lõi.

Đặc biệt, các trường nghề ngành Công Thương, dưới sự quản lý của Bộ Công Thương, đang dẫn đầu trong việc thích ứng. Ngành Công Thương chủ động đón đầu "cách mạng" AI qua các buổi đào tạo ứng dụng AI nâng cao hiệu suất công việc. Các trường này tập trung vào đào tạo gắn thực tiễn, với tỷ lệ 30% lý thuyết - 70% thực hành, giúp sinh viên hoàn thiện kỹ năng nghề nghiệp.

Một dẫn chứng điển hình là Trường Đại học Công Thương TP. Hồ Chí Minh (HUIT), đã tích cực ứng dụng AI trong giảng dạy và nghiên cứu. Năm 2025, trường tổ chức buổi tập huấn "Đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận AI", giúp giảng viên và sinh viên làm chủ công nghệ. Đặc biệt, HUIT ra mắt Chatbot AI - trợ lý ảo tuyển sinh hoạt động 24/7, hỗ trợ học sinh trên nhiều nền tảng, tiết kiệm thời gian và tiên phong chuyển đổi số trong tuyển sinh. Chatbot này không chỉ tư vấn mà còn cá nhân hóa thông tin, phản ánh xu hướng hybrid roles.

Trường còn tích hợp AI vào chương trình đào tạo ngành thương mại điện tử và logistics, hợp tác với doanh nghiệp như VinCommerce để sinh viên thực hành dự án thực tế, đáp ứng nhu cầu phân tích dữ liệu và tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Trường Cao đẳng Công Thương TP. Hồ Chí Minh (HITC) tổ chức chương trình tập huấn sử dụng AI dành cho viên chức nhằm nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ và bắt kịp xu thế giáo dục hiện đại trong thời đại số

Tương tự, Trường Cao đẳng Công Thương TP. Hồ Chí Minh (HITC) đã tổ chức chương trình tập huấn sử dụng AI dành cho viên chức vào ngày 6/7/2025, tập trung vào ứng dụng AI trong công việc truyền thông và quản lý. Chương trình được xem là một trong những hoạt động trọng điểm trong chiến lược chuyển đổi số toàn diện mà nhà trường đang triển khai, hướng đến mục tiêu nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ và bắt kịp xu thế giáo dục hiện đại trong thời đại số.

Chương trình không chỉ dừng lại ở việc cung cấp lý thuyết, mà còn tạo điều kiện để cán bộ, giảng viên được trực tiếp thực hành với các nền tảng AI phổ biến hiện nay như ChatGPT, Gemini, Copilot, Gamma, NotebookLM, Canva, Suno, Poe… Nhằm đảm bảo trải nghiệm thực tiễn hiệu quả, các giảng viên được khuyến khích sử dụng tài khoản .edu để tối ưu hóa tính năng trên các nền tảng giáo dục.

Theo đại diện HITC: "Thông qua các buổi tập huấn là minh chứng cho tinh thần cầu thị, học hỏi không ngừng và quyết tâm chuyển đổi số toàn diện của HITC. Qua đó, nhà trường hướng đến việc xây dựng một môi trường giáo dục linh hoạt, hiện đại, lấy công nghệ làm nền tảng để nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả quản lý. Đây cũng là bước đệm quan trọng để đội ngũ giảng viên nhà trường chủ động thích ứng với những thay đổi trong thời đại mới, từ đó góp phần nâng tầm trải nghiệm học tập của sinh viên".

Tuy nhiên, trước những thách thức đang đặt ra, theo các chuyên gia, để nâng cao chất lượng nhân lực, cần kiến tạo hành lang pháp lý cho đào tạo linh hoạt, ưu đãi dựa trên chất lượng đầu ra và xây dựng mạng lưới chuyên gia quốc gia. Giáo dục nghề cần chủ động: Thành lập hội đồng tư vấn với doanh nghiệp, tích hợp AI vào mọi môn học và gửi giảng viên thực tập định kỳ tại doanh nghiệp.

Ông Tô Xuân Giao: Sự "tấn công" của AI đang hình thành lại thị trường lao động Việt Nam theo hướng tri thức hóa và bền vững. Các trường nghề ngành Công Thương - đáp ứng một nguồn lực lớn cho các ngành công nghiệp và thương mại cần dẫn dắt sự thích ứng, đảm bảo nhân lực đáp ứng doanh nghiệp. Với hành động đồng bộ từ chính sách đến đào tạo, Việt Nam có thể biến thách thức thành cơ hội, xây dựng nền kinh tế thịnh vượng.

Đỗ Nga

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/su-tan-cong-cua-ai-dang-dinh-hinh-lai-thi-truong-lao-dong-416562.html