Sự trỗi dậy của xe điện: Xu hướng không thể đảo ngược

5 giờ trướcBài gốc

Theo báo cáo Triển vọng xe điện toàn cầu 2025 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), doanh số bán xe trên thế giới năm 2024 đạt gần 80 triệu chiếc. Đáng chú ý, phần lớn sự tăng trưởng được thúc đẩy bởi xe điện (EV) và xe hybrid, hai nhóm chiếm khoảng 30% tổng doanh số xe bán ra năm ngoái.

Trái lại, doanh số xe dùng động cơ đốt trong đạt đỉnh từ năm 2017 và đến năm 2024 đã giảm khoảng 30%. Trong cùng giai đoạn, doanh số xe điện tăng hơn 14 lần và chiếm hơn 1/5 số xe bán ra trên toàn cầu năm 2024.

Ô tô chuẩn bị xuất khẩu tại một hải cảng ở tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. (Ảnh: China Daily)

Xu hướng không thể đảo ngược

Theo IEA, sự trỗi dậy của xe điện không phải là một hiện tượng nhất thời, mà là kết quả của nhiều động lực cùng lúc tác động lên ngành ô tô.

Trước tiên là sức ép về biến đổi khí hậu và chất lượng không khí đang buộc các chính phủ phải hành động mạnh mẽ hơn. Hàng loạt nền kinh tế lớn đã đặt mục tiêu trung hòa carbon trong vài thập kỷ tới, kéo theo việc siết chặt tiêu chuẩn khí thải và đánh thuế ngày càng cao đối với nhiên liệu hóa thạch.

Điều này khiến xe chạy xăng, dầu ngày càng khó đáp ứng yêu cầu pháp lý cũng như trở nên đắt đỏ hơn đối với người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, công nghệ xe điện lại tiến bộ với tốc độ rất nhanh. Giá pin liên tục giảm, công nghệ sạc nhanh mở rộng, tầm hoạt động của xe mới tăng lên qua từng năm, trong khi chi phí vận hành rẻ hơn đáng kể so với xe xăng. Những yếu tố này khiến lợi thế cạnh tranh của xe điện ngày càng rõ rệt, không chỉ ở phân khúc cao cấp mà cả ở phân khúc phổ thông.

Một lực đẩy quan trọng khác đến từ chính sách. Nhiều quốc gia đã áp dụng các gói hỗ trợ lớn như miễn/giảm lệ phí trước bạ, giảm thuế tiêu thụ đặc biệt, trợ giá trực tiếp cho người mua, hoặc ưu tiên biển số, làn đường, chỗ đỗ xe dành riêng cho xe điện.

Những ưu đãi này tạo nên môi trường thuận lợi để người tiêu dùng mạnh dạn chuyển đổi, đồng thời giúp các nhà sản xuất tăng quy mô, giảm chi phí.

Mặt khác, áp lực cạnh tranh đẩy các nhà sản xuất xe truyền thống vào vòng xoay chuyển đổi xe điện. Theo IEA, khoảng 70% xe điện thế giới năm 2024 được sản xuất tại Trung Quốc, nơi sở hữu chuỗi cung ứng pin và linh kiện hoàn chỉnh, cùng lợi thế chi phí vượt trội.

Tình thế này khiến các tập đoàn ô tô châu Âu, Nhật Bản và Mỹ phải vừa phải duy trì xe xăng ở những thị trường còn nhu cầu, vừa đầu tư mạnh để điện hóa sản phẩm tại các thị trường phát triển, nếu không muốn đánh mất thị trường vào các nhà sản xuất Trung Quốc.

Tuy nhiên, sự song hành hai công nghệ xăng và điện khiến chi phí R&D, dây chuyền lắp ráp và logistics của họ phình to. Trong bối cảnh quốc tế theo đuổi chính sách Netzero, các nhà sản xuất có thể buộc phải cắt giảm dần sản lượng xe xăng, dù chúng vẫn đang mang lại lợi nhuận ngắn hạn, để dồn nguồn lực cho xe điện.

Chính vì sự kết hợp giữa yêu cầu môi trường, tiến bộ công nghệ và định hướng chính sách như trên, IEA nhận định nếu các quốc gia tiếp tục duy trì quỹ đạo hiện nay, thị phần xe điện sẽ còn tăng nhanh trong nhiều năm tới.

Ngược lại, xe xăng sẽ bị “co cụm” dần, trước tiên ở các thị trường phát triển, rồi lan sang những khu vực chậm chuyển đổi hơn khi các yếu tố kinh tế và chính sách đạt đến “điểm bùng phát” tương tự.

Một điểm sạc của Tesla ở Na Uy. (Ảnh: Undark)

Na Uy - bức tranh tương lai thế giới

Nếu muốn hình dung tương lai của ngành ô tô, nhiều chuyên gia thường nhắc đến Na Uy như một “bản xem trước” rõ ràng nhất. Dù dân số chỉ khoảng 5,5 triệu người, quốc gia Bắc Âu này lại có thị phần xe điện cao nhất thế giới.

Theo số liệu của IEA, 88% số xe bán ra ở Na Uy trong năm 2024 là xe điện và thêm gần 3% là xe plug-in hybrid, trong khi xe chạy xăng hoặc diesel chỉ còn chiếm một phần rất nhỏ của thị trường.

Lượng xe lưu hành cũng phản ánh xu hướng chuyển đổi xanh ở Na Uy, với gần 30% xe đang lăn bánh tại Na Uy là xe điện, và tỷ lệ này sẽ tiếp tục tăng mạnh trong những năm tới.

Sự chuyển đổi ấn tượng ấy là kết quả của một chiến lược dài hơi. Theo Reuters, chính phủ Na Uy chọn cách đánh thuế cao với xe xăng/diesel, đồng thời giảm mạnh thuế và phí cho xe điện trong thời gian dài.

Các ưu đãi như miễn thuế nhập khẩu, giảm VAT, sử dụng làn buýt, miễn phí cầu đường hay đỗ xe ở nhiều khu vực khiến xe điện trở thành lựa chọn hiển nhiên. Thay vì khuyến khích nhẹ nhàng, Na Uy tạo ra sự khác biệt chi phí đủ lớn để người dân tự chuyển đổi.

Hạ tầng sạc được đầu tư khắp cả nước, bất chấp địa hình phức tạp và khí hậu lạnh giá. Nhờ đó, xe điện trở thành phương tiện phổ biến ngay cả ở các vùng xa trung tâm.

Tác động của sự chuyển đổi không chỉ nằm ở bảng số liệu bán xe. Nhiều trạm xăng truyền thống phải tái cấu trúc, tháo bớt cột bơm và lắp thêm trụ sạc nhanh để phục vụ khách hàng.

Các ga-ra sửa chữa nhỏ phải học lại công nghệ điện và điện tử, nếu không sẽ bị bỏ lại phía sau. Doanh nghiệp taxi và vận tải cũng chuyển đổi đội xe sang xe điện vì chi phí vận hành thấp hơn đáng kể.

Sự chuyển đổi mạnh mẽ ở Việt Nam

Nếu thị trường xe điện ở Na Uy là minh chứng cho tác động của chính sách, thì Việt Nam là ví dụ về sự chuyển đổi được dẫn dắt bởi thương hiệu nội địa mạnh mẽ cùng với sự chấp nhận nhanh chóng của người tiêu dùng.

Năm 2024, IEA ghi nhận Việt Nam là một trong những thị trường xe điện tăng trưởng nhanh nhất trong nhóm nền kinh tế mới nổi tại châu Á. Thị phần xe điện tại Việt Nam tăng gần gấp đôi, đạt khoảng 17%. Một số nghiên cứu độc lập còn đưa con số lên khoảng 20% – thuộc nhóm cao nhất khu vực ASEAN.

Trên nền tảng ấy, VinFast trở thành nhân tố dẫn dắt thị trường. Thị phần của hãng tăng từ 9,2% năm 2023 lên 21,3% năm 2024, vượt qua nhiều hãng ngoại lâu năm như Hyundai, Toyota, Kia.

Tháng 10/2025, VinFast lập kỷ lục khi bàn giao 20.380 ô tô điện trong một tháng, nâng tổng số xe bán ra trong 10 tháng đầu năm lên 124.264 chiếc, đồng thời duy trì 12 tháng liên tiếp dẫn đầu thị phần ô tô Việt Nam.

Sự phát triển của VinFast kéo theo nhiều hiệu ứng tích cực. Các mẫu xe cỡ nhỏ giúp xe điện tiếp cận được nhiều nhóm khách hàng; hạ tầng sạc được phủ rộng; những dịch vụ vận tải, taxi điện xuất hiện ngày càng nhiều.

Ở tầm khu vực, IEA ghi nhận VinFast đã bắt đầu xuất khẩu sang 11 thị trường, trong đó đáng kể là Indonesia, Malaysia và Mỹ, đồng thời có kế hoạch nhân đôi công suất trong nước, mở rộng sản xuất sang Ấn Độ và Indonesia.

Các mẫu xe đa dạng và chính sách linh hoạt giúp VinFast tiếp cận được nhiều nhóm khách hàng. (Ảnh: VinFast)

Tốc độ tăng trưởng xe điện ở Việt Nam không chỉ đến từ doanh nghiệp, mà còn từ một loạt chính sách hỗ trợ nhất quán trong nhiều năm.

Việt Nam duy trì các ưu đãi lớn cho xe điện, từ việc miễn, giảm lệ phí trước bạ cho đến giảm mạnh thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế nhập khẩu linh kiện. Các chính sách này giúp rút ngắn khoảng cách chi phí giữa xe điện và xe xăng, đồng thời tạo niềm tin để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư nhà máy, mở rộng quy mô sản xuất và xây dựng chuỗi cung ứng.

Cùng lúc, các mục tiêu quốc gia về chuyển đổi xanh, như việc hướng tới 30% xe mới bán ra là xe điện vào năm 2030, trở thành tín hiệu chính sách quan trọng, định hướng rõ ràng cho các nhà đầu tư.

Quan trọng hơn, khảo sát của nhiều tổ chức tư vấn gần đây cho thấy khoảng 70% người tiêu dùng Việt Nam đang cân nhắc xe điện trong lần mua xe tiếp theo. Khi tâm lý xã hội thay đổi đồng thời với chính sách và sự đa dạng sản phẩm, thị trường xe điện Việt Nam bước vào giai đoạn tăng tốc tự nhiên, thay vì chỉ dựa vào ưu đãi.

Nhờ sự kết hợp giữa lực đẩy từ thị trường, doanh nghiệp và chính sách, Việt Nam đang chuyển mình từ vị thế “người đi sau” thành một điểm sáng mới trong bản đồ xe điện khu vực.

Đây không chỉ là cơ hội phát triển ngành ô tô mà còn mở ra triển vọng thu hút đầu tư vào các lĩnh vực có giá trị cao hơn như sản xuất pin, linh kiện, trạm sạc và các dịch vụ đi kèm của hệ sinh thái xe điện trong tương lai gần.

Hoa Vũ

Nguồn VTC : https://vtcnews.vn/su-troi-day-cua-xe-dien-xu-huong-khong-the-dao-nguoc-ar991298.html