Người dân, chuyên gia pháp lý đang dõi theo, gửi gắm niềm tin và kỳ vọng lần sửa đổi này sẽ tạo bước ngoặt mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng một xã hội minh bạch, liêm chính.
Sửa đổi những bất cập
Ông Trần Đăng Vinh - Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ cho biết, sau hơn 6 năm thi hành Luật PCTN, công tác phòng, chống tham nhũng đã có những bước tiến mạnh mẽ, với nhiều chủ trương, giải pháp đột phá, đạt nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, quá trình thực thi luật cũng bộc lộ không ít hạn chế. Bất cập là một số chủ trương, chính sách của Đảng về PCTN chưa được thể chế hóa kịp thời. Cơ chế, chính sách pháp luật chưa đồng bộ. Còn khoảng trống pháp lý khiến đối tượng tham nhũng lợi dụng để che giấu, chuyển hóa, tẩu tán tài sản. Đặc biệt, việc kê khai, kiểm soát tài sản, thu nhập vẫn còn nhiều cách hiểu khác nhau, thiếu thống nhất, gây khó khăn trong thực thi.
Đại diện Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch bốc thăm chọn người xác minh tài sản, thu nhập. Ảnh: Ái Nhân
Một trong những điểm mới quan trọng tại dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật PCTN là quy định rõ hơn về thẩm quyền của các cơ quan thanh tra trong xử lý vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, tạo cơ sở pháp lý đồng bộ cho việc phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi tham nhũng.
Theo đó, Thanh tra Chính phủ sẽ thanh tra vụ việc có dấu hiệu tham nhũng tại bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; cơ quan, tổ chức do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập hoặc phê duyệt điều lệ hoạt động; doanh nghiệp nhà nước do bộ, cơ quan ngang bộ quản lý theo quy định của Luật Thanh tra.
Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước thanh tra vụ việc có dấu hiệu tham nhũng do người công tác tại cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc thẩm quyền quản lý của mình thực hiện.
Dự thảo Luật cũng phân quyền cho các bộ, cơ quan ngang bộ, UBND các tỉnh tự đánh giá về công tác PCTN.
Với việc kiểm soát tài sản, thu nhập đối với những người thuộc thẩm quyền quản lý của chính quyền địa phương, Thanh tra Chính phủ sẽ không kiểm soát tài sản thu nhập của người giữ chức vụ từ giám đốc sở và tương đương của chính quyền địa phương mà nhiệm vụ này thuộc thẩm quyền của Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy, Thành ủy và Thanh tra tỉnh.
Đáng chú ý, về kiểm soát tài sản, thu nhập, cơ quan soạn thảo sửa đổi quy định về ngưỡng tài sản, thu nhập phải kê khai. Cụ thể, giá trị tài sản, thu nhập phải kê khai tăng từ 50 triệu đồng lên 150 triệu đồng. Nghĩa vụ kê khai bổ sung áp dụng khi tài sản, thu nhập có biến động từ 300 triệu đồng tăng lên 400 triệu đồng trong năm. Cơ quan kiểm soát sẽ theo dõi biến động không chỉ thông qua phân tích bản kê khai mà còn từ nguồn khác, bắt đầu từ việc chuyển đổi số; đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt để kiểm soát hiệu quả tài sản, thu nhập, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản, thu nhập
Cần cụ thể hóa vướng mắc
Đánh giá về những đổi mới nêu trên, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh cho rằng, cơ quan soạn thảo - Thanh tra Chính phủ đã chỉ mặt điểm tên được các hạn chế trong công tác PCTN. Song cần làm rõ nguyên nhân do quy định pháp luật bất cập hay do tổ chức thực hiện chưa nghiêm, chưa đầy đủ. Chỉ khi xác định đúng nguyên nhân mới đưa ra giải pháp sửa đổi, bổ sung phù hợp.
Đồng thời, dự thảo Luật cần được rà soát để bảo đảm đồng bộ với Bộ luật Hình sự, Luật Đất đai, Luật Phòng chống rửa tiền, Luật Kiểm toán độc lập… và các văn bản liên quan.
Nhấn mạnh Luật PCTN muốn đi vào cuộc sống thì phải có sự đồng thuận, hiểu rõ từ người dân đến cán bộ; nếu người dân tham gia giám sát, luật sẽ phát huy sức mạnh cộng đồng trong phòng ngừa tham nhũng, ông Đoàn Ngọc Nam (ở phường Long Biên) đề xuất, Thanh tra Chính phủ cần lấy ý kiến rộng rãi đối tượng chịu tác động, từ nhân dân đến người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập.
Bà Nguyễn Thị Vân (ở phường Yên Hòa) cho rằng, trong bối cảnh Nhà nước đang khuyến khích hộ kinh doanh phát triển lên mô hình doanh nghiệp siêu nhỏ, nếu có tình trạng lặp lại các cuộc thanh tra, kiểm tra như thời gian qua, không chỉ gây tốn kém chi phí mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường kinh doanh. Thẩm quyền thanh tra tại dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của của Luật PCTN đã rõ ràng, từ đó không chỉ sắp xếp lại hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng thống nhất, làm rõ trách nhiệm từng đơn vị thanh tra, mà còn tránh chồng chéo, gây phiền hà cho đối tượng thanh tra.
Song, dự thảo Luật cần hoàn thiện cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cơ quan trong kiểm soát tài sản, thu nhập, để bảo đảm tính khả thi, liên thông. Qua đó, khẳng định quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc xây dựng bộ máy trong sạch, vững mạnh, củng cố niềm tin của nhân dân vào công cuộc đấu tranh chống tham nhũng - một nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài.
Hà Phong