Bộ Nội vụ đang lấy ý kiến về dự Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi). Theo đó, việc xây dựng Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) được thực hiện trên quan điểm quán triệt các chủ trương của Đảng, thực hiện nghị quyết của Quốc hội về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính nhà nước "tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả".
Đồng thời đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, xây dựng nền hành chính thống nhất, thông suốt, liên tục, dân chủ, pháp quyền, phục vụ Nhân dân.
Phân định, khái quát hóa các nhóm nhiệm vụ của Thủ tướng
Dự thảo luật lần này đã bổ sung thêm nhiều nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ.
Theo cơ quan soạn thảo, quy định của Hiến pháp năm 2013, nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ chủ yếu tập trung vào việc lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành hoạt động của Chính phủ.
Dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ sửa đổi đã đề xuất bổ sung nhiều quyền, trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ. Ảnh: VGP
Tuy nhiên, qua rà soát 257 luật chuyên ngành, có 152/257 Luật đang quy định nhiệm vụ và thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ thì Thủ tướng Chính phủ được giao quyết định rất nhiều quyền hạn cụ thể.
Do vậy, dự thảo Luật đã thiết kế theo hướng phân định và khái quát hóa các nhóm nhiệm vụ, gồm nhiệm vụ Thủ tướng Chính phủ trình Quốc hội, nhiệm vụ Thủ tướng Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nhiệm vụ Thủ tướng Chính phủ trình Chủ tịch nước và nhiệm vụ Thủ tướng Chính phủ trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành hoạt động của Chính phủ.
Đồng thời, chủ động nghiên cứu, đề xuất để chuyển các nhiệm vụ, quyền hạn quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực hiện đang giao cho Thủ tướng Chính phủ sang cho Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ. Qua đó, bảo đảm tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu các Bộ, cơ quan ngang Bộ theo tinh thần đẩy mạnh phân cấp của Thủ tướng Chính phủ.
Bộ Nội vụ cũng đề xuất bổ sung và quy định trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ tại dự luật Tổ chức Chính phủ sửa đổi. Cụ thể, bổ sung và quy định rõ trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ với tư cách là người đứng đầu Chính phủ, thay mặt Chính phủ báo cáo công tác của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trước Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước.
Bổ sung và quy định rõ trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ với tư cách là thành viên Chính phủ có trách nhiệm giải trình, trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội, trường hợp cần thiết ủy quyền cho Phó thủ tướng thực hiện.
Thực hiện chế độ báo cáo trước nhân dân thông qua các phương tiện thông tin đại chúng về những vấn đề quan trọng thuộc thẩm quyền giải quyết của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ. Bổ sung quy định việc Thủ tướng Chính phủ thay mặt Chính phủ hoặc ủy quyền cho thành viên Chính phủ ký các văn bản của Chính phủ.
Bảo đảm sự chỉ đạo tập trung thống nhất của Chính phủ
Theo cơ quan soạn thảo, thời gian qua, việc phân cấp, phân quyền giữa Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ với các Bộ, ngành; giữa Chính phủ, các bộ, ngành với chính quyền địa phương còn nhiều hạn chế, có mặt bất cập, đặc biệt việc quy định Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quyết định nhiều vấn đề cụ thể. Ngoài ra còn có sự thiếu đồng bộ về thẩm quyền quyết định và các nguồn lực, điều kiện đảm bảo thực hiện.
Những điều này dẫn đến việc chưa phát huy được tối đa tiềm năng, lợi thế, nguồn lực, tính chủ động, sáng tạo của các địa phương, đặc biệt là các địa phương tự bảo đảm ngân sách và có vị trí, vai trò động lực trong phát triển kinh tế - xã hội của vùng.
Hơn nữa, vẫn còn tình trạng phân quyền trực tiếp cho các bộ, ngành ngay trong các luật chuyên ngành. Qua rà soát, có 177/257 luật đang quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ của Bộ, ngành, đặc biệt là sau khi có Nghị quyết 56/2017 của Quốc hội, vẫn có 90 luật quy định chức năng, nhiệm vụ của bộ, ngành.
Có việc quy định một số bộ, ngành cùng tham gia quản lý về một ngành, lĩnh vực. Điều này vừa chưa bảo đảm sự thống nhất quản lý của Chính phủ theo quy định của Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019), vừa thiếu nhất quán trong việc thực hiện nguyên tắc một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì, chịu trách nhiệm.
Từ đó làm phát sinh sự giao thoa, chồng chéo trong phân công nhiệm vụ dẫn đến nhiều việc phải dồn lên Thủ tướng Chính phủ quyết định hoặc phải thành lập nhiều Ban Chỉ đạo liên ngành để giải quyết.
“Việc sửa đổi luật bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung thống nhất của Chính phủ. Đồng thời thực hiện phân quyền, phân cấp mạnh mẽ, hợp lý giữa Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ với chính quyền địa phương, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của một số nước trên thế giới” – Bộ Nội vụ nhấn mạnh.
Dự thảo luật cũng đề xuất bổ sung về nhiệm vụ, quyền hạn của các thành viên khác của Chính phủ.
Theo Hiến pháp năm 2013, Chính phủ gồm Thủ tướng Chính phủ, các Phó Thủ tướng Chính phủ, các Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Do vậy, việc tách bạch nhiệm vụ, quyền hạn của các thành viên Chính phủ, trong đó có các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ mà không để chung như luật hiện hành nhằm phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.
Cụ thể, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ với tư cách là thành viên Chính phủ cùng tập thể Chính phủ tham gia giải quyết nhiệm vụ của Chính phủ, chịu trách nhiệm cá nhân trước Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ, Quốc hội về ngành, lĩnh vực được phân công quản lý.
Đồng thời việc tách bạch này cũng nhằm phân định rõ với trách nhiệm của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ là người đứng đầu bộ, cơ quan ngang bộ.
NGỌC MAI