Mường Lống có khí hậu mát mẻ, cảnh quan đẹp.
Bừng tỉnh giữa mây ngàn
Cách TP Vinh khoảng 300km, Mường Lống nằm ở độ cao gần 1.500m so với mực nước biển. Với những dãy núi trùng điệp bao quanh, nơi đây được mệnh danh là “Sa Pa thu nhỏ” của xứ Nghệ bởi khí hậu trong lành, mát mẻ, sương mù bảng lảng và mùa hoa mận trắng tinh khôi trải dài khắp bản làng. Khí hậu Mường Lống đặc biệt đến mức, chỉ trong một ngày, du khách có thể cảm nhận đủ bốn mùa: Sáng se lạnh như xuân, trưa dịu nắng như hạ, chiều vàng nhẹ như thu và tối chìm trong làn sương như đông đến sớm. Chính sự ưu đãi ấy đã biến nơi đây thành điểm đến mới mẻ, lý tưởng cho những ai muốn tìm về với thiên nhiên nguyên sơ và bản sắc văn hóa miền cao.
Với đồng bào Mông, thiên nhiên không chỉ là nơi sinh sống mà còn là bạn đồng hành. Trước hiên nhà, những gốc đào sai trĩu quả, vườn mận nở trắng hoa, những luống rau xanh được chăm chút tỉ mỉ. Những cảnh vật giản dị ấy, trong mắt du khách lại là kho báu nơi người ta tìm lại nhịp sống chậm, thuần hậu và an yên. Thời gian gần đây, Mường Lống “thức giấc” nhờ sự xuất hiện của những mô hình du lịch cộng đồng bền vững. Một trong những cú hích đáng kể là sự ra đời của dự án nghỉ dưỡng theo dạng sinh thái chuyên nghiệp giữa lòng núi rừng. Từ chỗ chỉ quen làm nương, làm rẫy, người Mông ở Mường Lống bắt đầu học cách làm du lịch, phục vụ khách, giữ gìn cảnh quan, bảo tồn văn hóa để phát triển kinh tế.
Chị Lầu Y Vị - một người con của núi rừng, tốt nghiệp loại giỏi ngành Luật Kinh tế (Trường Đại học Luật Hà Nội), sau khi ra trường, đã lựa chọn quay trở lại Mường Lống. “Được làm việc ngay trên mảnh đất mình lớn lên, phục vụ du khách và quảng bá hình ảnh Mường Lống là giấc mơ của em” - chị Vị chia sẻ.
Hiện tại, chị Vị đang là cán bộ tại một mô hình du lịch cộng đồng nổi bật của địa phương. Công việc của chị không chỉ là đón tiếp khách, hướng dẫn trải nghiệm, mà còn là cầu nối văn hóa giữa người Mông với du khách khắp mọi miền. Nhờ thông thạo tiếng phổ thông, am hiểu phong tục bản địa và được đào tạo bài bản, chị Vị đã góp phần tạo nên hình ảnh thân thiện, chuyên nghiệp cho du lịch Mường Lống. Không chỉ vậy, chị còn tích cực hướng dẫn, truyền cảm hứng cho các bạn trẻ người Mông khác mạnh dạn theo đuổi du lịch như một nghề nghiệp thực sự, bền vững và đáng tự hào. Đối với chị, trở về không chỉ là lựa chọn, mà còn là trách nhiệm và ước mơ được góp phần làm đẹp cho quê hương.
Đến Homestay của gia đình anh Lô Văn Phú, xã Mường Lống (Kỳ Sơn), du khách được trải nghiệm chế biến những món ăn bản địa độc đáo.
Làn gió mới từ du lịch cộng đồng
Không dừng lại ở các dự án quy mô lớn, làn sóng du lịch còn lan tới từng hộ dân. Từ khi khu nghỉ dưỡng hoạt động hiệu quả, nhiều người dân đã mạnh dạn cải tạo nhà cửa, làm vườn sinh thái, xây dựng homestay để đón khách. Tới nay, đã có 5 hộ gia đình người Mông thường xuyên đón khách lưu trú tại nhà.
Anh Lô Văn Phú - chủ một homestay ở bản Mường Lống 2 cho biết: Gia đình anh hiện có 4 căn bun-galow và 1 nhà cộng đồng. Những ngày lễ, tết hay mùa mận chín, homestay của anh luôn đông khách. “Làm du lịch tuy vất vả hơn, nhưng có thu nhập ổn định và học hỏi thêm được nhiều điều. Du khách đến càng nhiều, nông sản của bà con bán ra càng dễ” - anh Phú chia sẻ.
Không khí du lịch khiến bản làng rộn ràng hơn. Mỗi người dân như một “đại sứ văn hóa” góp phần làm đẹp hình ảnh Mường Lống trong mắt du khách. Những món ăn bản địa như mèn mén, thịt gác bếp, rượu ngô được giới thiệu tới du khách một cách gần gũi, chân thực, trở thành điểm cộng lớn cho trải nghiệm homestay.
Ông Và Chá Xà - Chủ tịch UBND xã Mường Lống cho biết: “Du lịch đang từng bước làm thay đổi diện mạo địa phương. Dù nguồn thu chưa nhiều, nhưng đã giúp người dân mở mang kiến thức, học hỏi lối sống văn minh và tự tin hơn trong giao tiếp với thế giới bên ngoài”.
Hiện toàn xã có hơn 1.000 hộ dân với trên 5.000 nhân khẩu, 100% là đồng bào dân tộc Mông. Tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn cao, hơn 40% (tính đến đầu năm 2025), nhưng qua từng năm, con số ấy đang dần giảm nhờ “bệ đỡ” từ du lịch cộng đồng. Huyện Kỳ Sơn và xã Mường Lống cũng tích cực tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo nâng cao nhận thức, kỹ năng làm du lịch cho người dân. Nhiều hộ trước kia chỉ quen với chăn nuôi, nương rẫy, nay đã biết giữ gìn cảnh quan, bảo tồn văn hóa truyền thống để làm du lịch bền vững. “Mường Lống tuy chưa sầm uất như các điểm du lịch lớn, nhưng chính sự nguyên sơ, mộc mạc lại là điều giữ chân du khách. Tới đây, họ được trải nghiệm cuộc sống thật của đồng bào, được sống chậm, hít thở không khí trong lành và thưởng thức đặc sản núi rừng” - ông Xà chia sẻ.
Mường Lống đang đứng trước cơ hội lớn để cất cánh. Với điều kiện khí hậu, cảnh quan tự nhiên, văn hóa bản địa phong phú, nơi đây hội tụ đủ điều kiện để phát triển thành điểm du lịch xanh, bền vững của miền Tây Nghệ An. Tuy nhiên, để phát triển đúng hướng, cần có quy hoạch tổng thể, sự hỗ trợ kịp thời từ chính quyền và sự vào cuộc đồng bộ của cả cộng đồng. Hạ tầng giao thông, thông tin, dịch vụ cũng cần được đầu tư bài bản để đón đầu xu hướng du lịch trải nghiệm đang nở rộ. Mường Lống không chỉ đơn thuần là một điểm đến, mà còn là “hạt giống” cho mô hình phát triển du lịch nông thôn kiểu mới nơi du khách không chỉ nghỉ ngơi, khám phá mà còn gieo mầm thịnh vượng cho cả cộng đồng.
“Toàn xã có hơn 1.000 hộ dân với hơn 5.000 nhân khẩu, đều là đồng bào dân tộc Mông. Du lịch đã góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo qua từng năm. Thời gian tới, xã mong nhận được nhiều sự hỗ trợ của tỉnh để du lịch Mường Lống phát triển mạnh mẽ hơn và trở thành một hướng đi giúp người dân thoát nghèo” - Chủ tịch UBND xã Mường Lống mong muốn.
Điền Bắc