Sức sống của di sản khảo cổ Vườn Chuối trong đời sống đương đại

3 giờ trướcBài gốc

Khẳng định lịch sử vùng đất Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến

Di tích Vườn Chuối (xã Hoài Đức, TP Hà Nội) là địa điểm khảo cổ tiêu biểu cho thời đại Kim khí ở Hà Nội và miền Bắc Việt Nam. Những kết quả nghiên cứu đã chứng minh về sự hiện diện của một làng cổ phát triển liên tục cách ngày nay gần 4.000 năm, qua nhiều giai đoạn từ Văn hóa Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun đến Đông Sơn và Hậu Đông Sơn trên đất Thăng Long - Hà Nội.

Các đại biểu tham dự buổi lễ.

Từ khi được phát hiện vào năm 1969 đến nay, Sở VH&TT Hà Nội đã phối hợp với các cơ quan chuyên môn thực hiện 11 lần khai quật với tổng diện tích 7.555m2. Đặc biệt, cuộc khai quật khu vực phía Tây từ tháng 3/2024 - 3/2025 trên diện tích 6.000m2 đã làm xuất lộ cơ bản không gian phân bố, những dấu tích quan trọng liên quan đến khu vực cư trú, dấu tích sinh hoạt hàng ngày, các công xưởng chế tác đồ đá, đồ gỗ, nơi chôn cất người chết và nhiều di vật tiêu biểu của giai đoạn văn hóa Tiền Đông Sơn - Đông Sơn.

Từ đầu tháng 4/2025 đến nay, Bảo tàng Hà Nội phối hợp với Viện Khảo cổ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội tiếp tục chỉnh lý, nghiên cứu hệ thống di tích, di vật đã thu thập từ cuộc khai quật phía Tây Vườn Chuối năm 2024. Theo đó, nghiên cứu mặt bằng cư trú của cư dân Vườn Chuối cho thấy quá trình mở rộng và phát triển liên tục của một làng Việt cổ qua các thời kỳ lịch sử. Từ hình thái tụ cư ban đầu trên địa hình cao của các gò đất, với hệ thống hào bao quanh gắn với các dòng chảy tự nhiên, không gian cư trú dần mở rộng xuống các khu vực thấp lân cận và xuất hiện loại hình nhà sàn, nhà dài. Những tư liệu này tiếp tục khẳng định sự hiện diện của một xã hội có tổ chức, với sự phân công lao động đạt trình độ tương đối cao.

Thành ủy viên, Giám đốc Sở VH&TT Hà Nội Bạch Liên Hương trao bảng xếp hạng di tích cấp TP cho lãnh đạo và Nhân dân xã Hoài Đức.

Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu di cốt cho thấy tục nhổ răng cửa ở người trưởng thành phổ biến trong giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên muộn, cách nay khoảng 3.500 năm. Ở các giai đoạn tiếp theo, tục lệ này không còn được ghi nhận. Tại làng cổ Vườn Chuối, các nghề thủ công chế tác đồ ngọc, đồ gỗ, đồ gốm và đúc đồng đã phát triển thành những ngành nghề chuyên môn hóa. Khu chế tác đồ ngọc được bố trí quy củ ở đầu làng, đồng thời có khả năng tồn tại một không gian nghi lễ kề bên.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa nổi bật, di tích khảo cổ Vườn Chuối đã được UBND TP Hà Nội công nhận là di tích cấp TP tại Quyết định số 3134/QĐ-UBND ngày 23/6/2025. Kết quả khai quật ở di tích khảo cổ Vườn Chuối trở thành những cứ liệu lịch sử quan trọng, góp phần khẳng định lịch sử vùng đất Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến.

Nơi hội tụ và kết tinh giá trị văn hóa Việt cổ

Những kết quả nghiên cứu từ di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối đã góp phần cung cấp đầy đủ chứng cứ lịch sử về sự có mặt của con người từ rất sớm trên địa bàn Hà Nội. Hơn nữa còn chứng minh nguồn gốc bản địa và lịch sử dân tộc Việt Nam thời tiền sơ sử, khẳng định thời đại Hùng Vương dựng nước trong lịch sử dân tộc không hề là truyền thuyết.

Giám đốc Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Tiến Đà cho biết, đợt chỉnh lý năm 2025 đã xử lý khối lượng di vật rất lớn từ đợt khai quật năm 2024, gồm: trên 15.000 tấn gốm mảnh, gần 5.000 tấn đất chứa mẫu di tích thực vật và khoảng 15.000 hiện vật thuộc các nhóm chất liệu đá, đồng, gốm, gỗ, xương, sắt… trải qua nhiều giai đoạn văn hóa khác nhau.

Các đại biểu tặng hoa chúc mừng lãnh đạo và Nhân dân xã Hoài Đức đón nhận bảng xếp hạng di tích cấp TP.

“Những tư liệu từ cuộc khai quật năm 2024 và đợt chỉnh lý khoa học năm 2025 tiếp tục bổ sung nguồn sử liệu, khẳng định giá trị lịch sử - văn hóa đặc biệt quan trọng của di tích Vườn Chuối trong thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam. Địa điểm Vườn Chuối là di chỉ cư trú, mộ táng và là khu công xưởng thủ công phát triển liên tục qua các giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn và Hậu Đông Sơn” – ông Nguyễn Tiến Đà nhấn mạnh.

Mặc dù vẫn đang trong quá trình chỉnh lý, bước đầu có thể nhận diện một số tiêu bản đặc biệt quý hiếm lần đầu được ghi nhận trong lịch sử nghiên cứu giai đoạn Kim khí ở miền Bắc Việt Nam và Hà Nội, gồm: rìu - bích chất liệu đá ngọc màu xanh, biểu trưng quyền lực thủ lĩnh, là đồ tùy táng trong một ngôi mộ giai đoạn Tiền Đông Sơn, cách nay khoảng 3.500 năm; vật đeo mô phỏng hình đầu chim phượng; sưu tập đồ ngọc gồm vật đeo (vòng, khuyên tai, hạt chuỗi…) và những vật tượng trưng cho quyền lực của tầng lớp thủ lĩnh (nha chương, vật đeo dạng mũi nhọn…).

Khai mạc trung bày chuyên đề "Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối".

Tại không gian trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối” trong Bảo tàng Hà Nội lần này, công chúng được chiêm ngưỡng những hiện vật quan trọng với giá trị đặc trưng riêng biệt, cho thấy lịch sử Thăng Long - Hà Nội giai đoạn Nhà nước sớm từ di tích Vườn Chuối. Trong đó, trưng bày gồm 5 phần: Hành trình khám phá; Hội tụ và kết tinh các nền văn hóa; Bảo vệ, phát huy giá trị di sản di chỉ Vườn Chuối; Các nhà khoa học gắn với Vườn Chuối; Góc trải nghiệm làm nhà khảo cổ học.

Các đại biểu tham quan tại khu trưng bày chuyên đề.

Trưng bày chuyên đề giới thiệu gần 1.000 tài liệu, hiện vật, tư liệu, hình ảnh và bản đồ họa mô phỏng các loại hình hiện vật, đời sống sinh hoạt của cư dân làng cổ Vườn Chuối. Trong nghệ thuật trưng bày, Bảo tàng Hà Nội còn sử dụng công nghệ trình chiếu 3D, 3D mapping; trình chiếu phim ngắn tái hiện về đời sống sinh hoạt cư dân Tiền Đông Sơn và Đông Sơn.

Người dân tham quan tại khu trưng bày chuyên đề.

Cũng trong khuôn khổ chương trình, Ban Tổ chức cũng ra mắt ấn phẩm sách “Khám phá Vườn Chuối (Hà Nội) qua mùa khai quật năm 2024 – 2025”, trong đó giới thiệu hành trình khám phá di tích; giới thiệu những phát hiện và nhận thức mới từ kết quả khai quật nghiên cứu năm 2024 – 2025, khẳng định Vườn Chuối là nơi hội tụ và kết tinh giá trị văn hóa Việt cổ và sức sống từ di sản khảo cổ Vườn Chuối trong cuộc sống đương đại.

Trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối” được tổ chức tại tầng 4 - Bảo tàng Hà Nội, đường Phạm Hùng, phường Từ Liêm, Hà Nội với diện tích khoảng 750m2.

Ngọc Tú - Thùy Dung

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/suc-song-cua-di-san-khao-co-vuon-chuoi-trong-doi-song-duong-dai.902075.html