Sụt lún, triều cường, ngập úng ngày càng phức tạp ở TPHCM

3 giờ trướcBài gốc

Chật vật vì ngập

Bắt đầu từ kỳ triều cường tháng 7 âm lịch đến tháng Giêng năm sau, người dân sinh sống trên đường Phú Định (phường Phú Định, TPHCM) lại phải loay hoay tìm cách chống ngập dù khu vực này nằm cạnh một trong những cống ngăn triều lớn thuộc dự án chống ngập 10.000 tỷ.

Một số người dân sống cạnh công trường cống Phú Định cho biết, sau khi cống được thi công, nền nhà của nhiều hộ dân nay thấp hơn mặt đường, mỗi khi đến kỳ triều cường, nước từ kênh và cống tràn vào nhà và gây ngập.

Người dân sinh sống cạnh cống ngăn triều Phú Định phải đắp bao cát để ngăn nước tràn vào nhà. Ảnh tư liệu: Hữu Huy

Bà Tuyết Mai (60 tuổi) chia sẻ, đa số các hộ dân có nhà ở ven đường phải đắp bờ tạm bằng bao cát và dùng máy bơm để chống ngập. “Thường thì triều cường sẽ rơi ngày ngày đầu tháng và ngày Rằm âm lịch. Định kỳ nửa tháng một lần, một năm có khoảng 6 tháng triều cường từ tháng 7 âm lịch đến tháng Giêng năm sau. Chiều khi nước lên thì chúng tôi đắp bao cát, tối khoảng 19-20h nước rút thì tháo ra, đến 3h sáng lại phải dậy sớm đắp lại để ngăn con nước buổi sáng”- bà nói.

Video: Người dân chật vật sống chung với ngập do công trình cống Phú Định thuộc dự án 10.000 tỷ dở dang.

Theo ghi nhận của phóng viên trong mùa mưa – triều năm 2025, TPHCM ghi nhận hàng chục điểm ngập nặng trên các trục giao thông chính. Những tuyến đường như Quốc Hương , Thảo Điền, khu vực các tuyến đường quanh chợ Thủ Đức (TP. Thủ Đức cũ) hay Trần Xuân Soạn, Huỳnh Tấn Phát (quận 7 cũ) thường xuyên bị nước “bao vây” mỗi khi mưa lớn hoặc triều dâng. Không chỉ gây ách tắc giao thông, tình trạng này còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống dân sinh và hoạt động kinh tế.

Các nghiên cứu khí tượng chỉ ra rằng tần suất những cơn mưa lớn trong vài năm gần đây tăng rõ rệt. Giữa tháng 2 năm nay, nhiều nơi ở TPHCM và các tỉnh thành Nam bộ có mưa trái mùa với vũ lượng rất lớn. Theo số liệu từ Đài Khí tượng Thủy văn Nam bộ, trận mưa trái mùa đêm 12 và sáng 13/2/2025 là lớn nhất trong vòng 20 năm qua. Hiện tượng mưa “ngập trời” ngày càng xuất hiện dày đặc, vượt xa khả năng tiêu thoát của hệ thống hạ tầng vốn đã quá tải.

Cơn mưa lớn kéo dài nhiều giờ vào ngày 12/5/2025 đã khiến khu vực hẻm 789 (Tỉnh lộ 43, phường Tam Bình, TPHCM) ngập sâu, người dân phải lội bì bõm đưa tài sản "chạy ngập". Ảnh: CTV

Với địa hình thấp, nhiều khu vực chỉ cao hơn mực nước biển trung bình 11,5 m, TPHCM rất dễ tổn thương trước tác động của triều. Những năm gần đây, mực nước triều đo được tại trạm Phú An (sông Sài Gòn) thường xuyên vượt mức báo động III, thậm chí tiệm cận kỷ lục. Các kịch bản khí hậu dự báo đến năm 2050, nếu nước biển dâng thêm 50-70 cm, gần 40 đến hơn 60% diện tích TPHCM (trước sáp nhập) sẽ đối diện nguy cơ ngập thường xuyên.

Hệ thống cống thoát nước của TPHCM phần lớn được xây dựng từ nhiều thập niên trước, thiết kế chỉ đáp ứng lượng mưa 80-100 mm/giờ. Trong khi đó, những trận mưa cực đoan hiện nay thường vượt quá 120 mm/giờ, khiến hạ tầng nhanh chóng “quá tải”. Quá trình bê tông hóa và san lấp kênh rạch cũng làm giảm khả năng thoát nước tự nhiên của thành phố.

Bên cạnh đó, TPHCM đang chìm dần với tốc độ đáng báo động, khi mức lún trung bình mỗi năm cao gấp đôi tốc độ nước biển dâng, theo nghiên cứu mới công bố của Viện Nghiên cứu phát triển bền vững (Đại học Tài nguyên và Môi trường TPHCM).

Sụt lún tại cầu đi bộ số 2 trên đường Võ Văn Kiệt, phường An Lạc (quận Bình Tân cũ, TPHCM). Ảnh: Hữu Huy

Kết quả khảo sát cho thấy TPHCM nằm trong nhóm 10 đô thị sụt lún nhanh nhất toàn cầu, thậm chí xếp thứ hai trong danh sách các “thành phố đang chìm dần”. Tình trạng lún tập trung dọc sông Sài Gòn (từ cầu Sài Gòn đến cầu Ba Son) và khu vực phía Nam thành phố, đặc biệt là huyện Bình Chánh và quận Bình Tân trước đây.

Dữ liệu từ Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) cũng cho thấy hiện tượng này đã diễn ra liên tục từ năm 1990. Mỗi năm, nền đất thành phố lún thêm 2-5 cm, riêng những khu vực tập trung nhiều công trình thương mại tốc độ lên tới 7-8 cm. Điều này khiến mặt đất ngày càng thấp hơn so với mực triều và mực nước biển, làm cho tình trạng ngập thêm trầm trọng.

PGS.TS Lê Trung Chơn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển bền vững (Đại học Tài nguyên và Môi trường TPHCM) - cho rằng tình trạng lún đô thị ở TPHCM bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. “Trước hết là do khai thác nước ngầm quá mức, kế đến là quá trình đô thị hóa nhanh cùng với tải trọng từ các công trình cao tầng và hệ thống hạ tầng giao thông. Ngoài ra, việc bê tông hóa bề mặt khiến nước không còn thấm xuống đất, làm đất khô và dễ sụt lún”- ông phân tích.

TPHCM có đi trước về sau?

Câu chuyện ngập lụt, xâm nhập mặn do biến đổi khí hậu không chỉ là vấn đề riêng của TPHCM. Ở Đồng bằng sông Cửu Long, các tỉnh ven biển cũng đối diện nguy cơ nghiêm trọng từ nước biển dâng và sụt lún. Nhiều công trình quy mô lớn như cống Cái Lớn, Cái Bé (Kiên Giang cũ nay là An Giang), cống Ba Lai (Bến Tre cũ nay là Vĩnh Long),… đã được triển khai để ứng phó triều cường, điều tiết, giữ nước sản xuất và ngăn ngập cho vùng hạ du.

Tại TPHCM, dự án “Giải quyết ngập do triều khu vực TP.HCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu – giai đoạn 1”, thường gọi là dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng, đã được khởi công từ ngày 26/6/2016, sớm hơn hệ thống thủy lợi Cái Lớn - Cái Bé giai đoạn 1 ở An Giang đến 3 năm. Thế nhưng, trong khi cống Cái Lớn - Cái Bé đã hoàn thành và đưa vào vận hành từ tháng 3/2022, thì dự án chống ngập ở TPHCM đến nay vẫn “án binh bất động” và trong tình trạng dang dở, chưa phát huy hiệu quả như kỳ vọng. Dự án bị chậm tiến độ do vướng mắc về vốn và cơ chế hợp đồng. Điều đó khiến thành phố tiếp tục rơi vào vòng luẩn quẩn: ngập - đầu tư - chậm trễ - lại ngập.

Cống Phú Xuân thuộc dự án chống ngập 10.000 tỷ ở TPHCM.

Cần phải lưu ý như một so sánh, sau khi giai đoạn 1 của hệ thống thủy lợi Cái Lớn – Cái Bé vận hành hiệu quả, nhiều địa phương ở vùng Tây sông Hậu đã kiến nghị Chính phủ sớm triển khai giai đoạn 2 để tiếp tục ngăn triều cường và xâm nhập mặn cho khu vực. Thực tế này cho thấy hiệu quả của một công trình khi được hoàn thành đúng tiến độ và đưa vào khai thác.

Ngập lụt ở TPHCM là “bài toán" dài hạn, không thể giải quyết trong một sớm một chiều. Nhưng nếu tiếp tục chậm trễ, đô thị hơn 300 năm tuổi này sẽ ngày càng dễ tổn thương, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh kinh tế và chất lượng sống của hàng triệu người dân. Đây thực sự là một cuộc đua với biến đổi khí hậu, nơi mà sự quyết đoán trong hành động chính là chìa khóa để thành phố đứng vững trước thử thách.

Hữu Huy

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/sut-lun-trieu-cuong-ngap-ung-ngay-cang-phuc-tap-o-tphcm-post1782105.tpo