Syria và Trump 2.0 có phải là đòn bẩy cho thỏa thuận hạt nhân Iran

5 giờ trướcBài gốc

Kỹ thuật viên làm việc tại một cơ sở hạt nhân của Iran. Ảnh: IRNA/TTXVN

Sự sụp đổ nhanh chóng của Syria, trong bối cảnh Nga không thể cung cấp hỗ trợ đáng tin cậy, là một lời cảnh tỉnh cho giới cho Iran. Giờ đây, Tehran phải đối mặt với một lựa chọn quan trọng: hoặc mạo hiểm thúc đẩy tham vọng hạt nhân quân sự như một biện pháp răn đe cuối cùng, hoặc tìm kiếm giải pháp giảm leo thang.

Sự trở lại của ông Donald Trump mở ra một cơ hội đặc biệt để gây ảnh hưởng đến hướng đi của Iran bằng cách kết hợp áp lực hiệu quả và các cuộc đàm phán mạnh mẽ, chủ yếu nhằm mục đích cấm sản xuất vũ khí hạt nhân vĩnh viễn và chi tiết, đồng thời mang lại cho Tehran những lợi ích trong nước. Đồng thời, kế hoạch quân sự chống lại chương trình hạt nhân của Iran, mà chính quyền Biden gần đây đã tranh luận, nên được giữ sẵn sàng - cả về mặt hoạt động và chính trị - trong trường hợp ngoại giao thất bại.

Những thất bại của Iran

Trong những tháng gần đây, Iran đã phải đối mặt với một loạt thất bại làm suy yếu nghiêm trọng uy tín của họ trong khu vực: sự tàn phá phần lớn lực lượng quân sự của Hamas ở Gaza, sự suy yếu đáng kể về khả năng lãnh đạo và tấn công của Hezbollah ở Liban, cuộc tấn công quân sự quy mô lớn đầu tiên của Israel vào sâu bên trong lãnh thổ Iran (một động thái chưa từng có kể từ chiến tranh Iran-Iraq), và sự sụp đổ của chính phủ cũ tại Syria bất chấp những nỗ lực kéo dài của Tehran.

Chiến lược của Iran, nhằm mục đích bồi dưỡng các lực lượng đồng minh để bao vây đối thủ bằng các thách thức an ninh, phần lớn đã thất bại. Việc kiểm soát hành lang quan trọng kéo dài từ Iran qua Iraq và Syria đến Liban đã bị gián đoạn, sự gắn kết của "trục kháng chiến" bị suy yếu và thay vì che chắn lãnh thổ của mình thông qua các lực lượng ủy nhiệm, Iran thấy mình tham gia vào các cuộc đối đầu trực tiếp với Israel.

Những cuộc giao tranh này đã làm tổn hại nghiêm trọng hệ thống phòng không của Iran. Hơn nữa, bất chấp hai cuộc biểu dương sức mạnh tên lửa đáng chú ý của Iran trong năm qua, những nỗ lực này vẫn chưa đủ để ngăn chặn các cuộc tấn công tiếp theo của Israel.

Vũ khí hạt nhân có phải là giải pháp

Sự thất bại của “trục kháng chiến| và dự án tên lửa trong việc bảo vệ an ninh quốc gia Iran đã đặt chương trình hạt nhân của nước này vào vị trí là biện pháp răn đe tiềm tàng chính chống lại các đối thủ. Tuy nhiên, bất chấp những tiến bộ đáng kể trong những năm gần đây, chương trình hạt nhân, ở trạng thái hiện tại, dường như vẫn chưa đủ để ngăn chặn các mối đe dọa từ bên ngoài.

Giờ đây, Iran đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng. Liệu các nhà lãnh đạo Iran có nên theo đuổi vũ khí hạt nhân như một biện pháp răn đe cuối cùng? Sự thất bại của Syria trong việc dựa vào viện trợ của Nga có thể khuyến khích những người trong chính phủ Iran ủng hộ quyền tự chủ chiến lược như vậy. Nhưng chiến lược này, trong khi nhằm đảm bảo sự tồn tại của chính quyền, có nguy cơ hợp pháp hóa các cuộc tấn công đáng kể của nước ngoài vào lãnh thổ Iran.

Mặt khác, liệu Iran có nên chọn cách giảm leo thang để giảm thiểu rủi ro đối đầu và tối đa hóa lợi ích kinh tế, mặc dù có khả năng làm xói mòn hình ảnh kiên cường của Iran? Tình thế tiến thoái lưỡng nan này có thể là cơ sở cho tuyên bố của ngoại trưởng Iran rằng "năm 2025 sẽ là một năm quan trọng đối với vấn đề hạt nhân của Iran".

Cơ hội cho một thỏa thuận mới

Hình ảnh vệ tinh chụp các cơ sở hạt nhân tại Iran. Ảnh: Getty Images/TTXVN

Trong bối cảnh này, những diễn biến gần đây ở Trung Đông, cùng với việc ông Trump sắp nhậm chức tổng thống, mang đến một cơ hội đặc biệt để thay đổi bối cảnh chiến lược và có thể ngăn Iran thực hiện các bước đi nguy hiểm trong việc theo đuổi hạt nhân.

Danh tiếng của ông Trump với tư cách là một nhà lãnh đạo khó đoán và mạnh mẽ, cùng với sự háo hức muốn nhanh chóng đạt được các thỏa thuận mà những người khác chưa làm được, có thể tạo ra các điều kiện thuận lợi cho việc đàm phán một thỏa thuận mới với Iran.

Việc ông Trump xem xét lại các lựa chọn tấn công quân sự chống lại các cơ sở hạt nhân ở Iran có thể báo hiệu cho các nhà hoạch định chính sách ở Tehran về một sự thay đổi chính sách có thể xảy ra ở Washington.

Việc tổng thống đắc cử khoan dung với việc Israel sử dụng vũ lực có thể tiếp tục trao quyền cho ông gây ảnh hưởng đến các quyết định chiến lược của Iran. Sự háo hức của ông Trump trong việc giải quyết xung đột ở Ukraine và đàm phán với Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự hợp tác giữa Washington và Moskva, khuyến khích Nga gây áp lực lên đồng minh Tehran, hỗ trợ đạt được thỏa thuận với Iran.

Việc chính quyền mới sẵn sàng tăng cường áp lực lên Bắc Kinh có thể dẫn đến các biện pháp quyết liệt hơn, bao gồm cả việc thực thi nghiêm ngặt hơn các lệnh trừng phạt dầu mỏ đối với các thực thể Trung Quốc. Điều này sẽ làm tăng áp lực kinh tế đối với Iran, vốn phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu dầu sang Trung Quốc.

Việc đạt được một thỏa thuận hạt nhân "dài hơn và mạnh hơn" với Iran là điều khả thi, nhưng con đường này đầy thách thức, và thời gian bị hạn chế. Đến tháng 10 tới, cơ chế quốc tế để tái áp đặt các lệnh trừng phạt liên quan đến hạt nhân của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đối với Iran sẽ hết hiệu lực.

Hơn nữa, lo ngại ngày càng tăng về những tiến bộ hạt nhân của Iran và tác động của chúng đối với lợi ích an ninh lâu dài có thể thúc đẩy Israel tấn công phủ đầu, tương tự như những gì nước này đã thực hiện chống lại các cơ sở hạt nhân ở Iraq năm 1981 và Syria năm 2007.

Việc ngày càng có nhiều lời kêu gọi tấn công, đặc biệt là sau sự sụp đổ của chính phủ cũ tại Syria, sự suy yếu của Hamas và Hezbollah, và các cuộc tấn công tầm xa của Israel ở Yemen, cho thấy một động thái như vậy có nhiều khả năng xảy ra hơn ngày nay. Khả năng này vẫn còn phù hợp bất kể liệu một cuộc tấn công có loại bỏ vĩnh viễn mối đe dọa hạt nhân của Iran hay không.

Không giống như thỏa thuận có thời hạn trước đây, vốn tập trung vào các vật liệu phân hạch, một thỏa thuận mới không thời hạn nên ưu tiên xem xét chi tiết việc vũ khí hóa hạt nhân và tăng cường các biện pháp bảo vệ.

Cùng với tầm quan trọng của việc thanh tra để tăng cường tính minh bạch và tin cậy, việc tiếp cận linh hoạt các cơ sở của Iran đóng vai trò vừa là rào cản vừa là biện pháp răn đe tiềm tàng chống lại các hoạt động bí mật của Tehran nhằm phát triển vũ khí hạt nhân.

Ngoài việc áp dụng gây áp lực hiệu quả, Iran cần phải thấy một lựa chọn, dự đoán các lợi ích kinh tế bền vững và sự ổn định trong nước khi kết thúc đàm phán. Cho phép duy trì các khả năng răn đe hạn chế khác của Iran có thể giúp các nhà lãnh đạo tại Tehran tránh bị coi là đầu hàng, do đó làm giảm khả năng bùng phát tham vọng vũ khí hóa hạt nhân trong tương lai như một biện pháp cuối cùng để thể hiện sức mạnh nhằm đảm bảo sự tồn tại của chính quyền.

Việt Dũng/Báo Tin tức (Theo warontherocks)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/syria-va-trump-20-co-phai-la-don-bay-cho-thoa-thuan-hat-nhan-iran-20250117151646502.htm