Tác động của lốp xe đến môi trường: Quy trình tái chế lốp và xử lý lốp cũ

3 giờ trướcBài gốc

Lốp xe – vật liệu “không chịu chết”

Một chiếc lốp xe hiện đại được cấu tạo từ hơn 200 hợp chất khác nhau, bao gồm cao su tổng hợp, than đen (carbon black), dầu, lưu huỳnh, kẽm oxit và nhiều phụ gia hóa học khác. Sự kết hợp này giúp lốp có độ bền cao, chịu mài mòn và chịu nhiệt tốt nhưng cũng khiến nó gần như “bất tử” trong tự nhiên. Theo các nghiên cứu, thời gian để một chiếc lốp xe phân hủy hoàn toàn có thể kéo dài hơn 500 năm.

Khi bị thải bỏ, lốp xe cũ không chỉ chiếm diện tích lớn tại các bãi rác mà còn trở thành nguồn ô nhiễm thứ cấp. Quá trình phân rã chậm giải phóng kim loại nặng, dầu và vi hạt cao su vào đất, nước ngầm, ảnh hưởng đến hệ sinh thái. Đáng lo ngại hơn, nhiều nơi vẫn đốt lốp để lấy năng lượng hoặc xử lý rác, tạo ra khí độc như CO, SO₂, dioxin và furan - những chất cực kỳ nguy hại cho sức khỏe con người.

Trong quá trình sử dụng, lốp xe cũng là một “nguồn ô nhiễm vô hình”. Mỗi khi xe di chuyển, ma sát giữa lốp và mặt đường tạo ra hàng triệu hạt vi nhựa siêu nhỏ, trôi vào không khí hoặc nước mưa. Theo Cơ quan Môi trường châu Âu (EEA), hạt mài mòn từ lốp xe là nguồn phát thải vi nhựa lớn thứ hai thế giới, chỉ sau bao bì nhựa.

Tại Việt Nam, ước tính mỗi năm có hàng triệu chiếc lốp ô tô, xe máy hết hạn sử dụng

Thực trạng tại Việt Nam: Nhiều thách thức trong xử lý lốp cũ

Tại Việt Nam, ước tính mỗi năm có hàng triệu chiếc lốp ô tô, xe máy hết hạn sử dụng. Tuy nhiên, công tác thu gom và tái chế hiện vẫn chủ yếu dựa vào các cơ sở nhỏ lẻ, hoạt động thủ công. Nhiều nơi sử dụng phương pháp đốt lộ thiên hoặc nghiền thô để tái sử dụng cao su mà không có hệ thống xử lý khí thải đạt chuẩn, gây ô nhiễm nghiêm trọng.

Theo một chuyên gia trong lĩnh vực môi trường công nghiệp, “việc thiếu quy trình thu gom tập trung và công nghệ tái chế hiện đại khiến lốp xe cũ ở Việt Nam vẫn chủ yếu trở thành rác thải, thay vì nguồn tài nguyên thứ cấp có giá trị.”

Quy trình tái chế lốp xe: Biến rác thải thành tài nguyên

Để hạn chế tác động xấu đến môi trường, nhiều quốc gia đã triển khai các công nghệ tái chế lốp hiện đại, hướng tới kinh tế tuần hoàn trong ngành ô tô. Hiện nay có ba hướng chính trong xử lý và tái chế lốp:

Tái chế cơ học

Lốp được cắt, nghiền nhỏ thành hạt cao su hoặc bột mịn. Từ đó, chúng được sử dụng để sản xuất sàn thể thao, gạch cao su, thảm trải, tấm lót đường, đệm giảm chấn hoặc vật liệu cách âm. Phương pháp này có ưu điểm là chi phí thấp, dễ triển khai, nhưng giá trị kinh tế của sản phẩm tái chế còn hạn chế.

Tái chế nhiệt (Pyrolysis - nhiệt phân)

Công nghệ nhiệt phân đang được nhiều nhà máy tại Việt Nam thử nghiệm. Lốp được nung trong môi trường yếm khí ở nhiệt độ 400 - 600°C để thu hồi dầu pyrolysis, bột than đen và thép. Dầu thu được có thể dùng làm nhiên liệu hoặc tái chế thành dầu công nghiệp, trong khi than đen được tái sử dụng trong sản xuất cao su mới. Đây là hướng xử lý hiệu quả, giúp tận dụng năng lượng và giảm thiểu phát thải.

Khi bị thải bỏ, lốp xe cũ không chỉ chiếm diện tích lớn tại các bãi rác mà còn trở thành nguồn ô nhiễm thứ cấp

Tái chế sáng tạo (Upcycling)

Ngoài tái chế kỹ thuật, nhiều tổ chức và cá nhân còn biến lốp xe cũ thành đồ nội thất, chậu cây, vật trang trí, hay công trình nghệ thuật. Dù chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ, đây là cách hiệu quả để nâng cao nhận thức cộng đồng về việc “sống xanh” và tái sử dụng vật liệu.

Hướng tới xử lý bền vững: Từ trách nhiệm doanh nghiệp đến hành động cộng đồng

Để giải quyết triệt để bài toán lốp xe cũ, nhiều quốc gia đã áp dụng mô hình “Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất” (EPR) buộc các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu lốp phải chịu trách nhiệm thu hồi và xử lý sản phẩm sau khi hết vòng đời.

Tại châu Âu, hơn 95% lốp xe đã qua sử dụng được tái chế hoặc tái sử dụng. Ở Mỹ, cao su tái chế từ lốp cũ được dùng trong nhựa đường cao su (rubberized asphalt), giúp giảm tiếng ồn và tăng độ bền mặt đường.

Ở Việt Nam, một số doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực xi măng đã bắt đầu đồng xử lý lốp xe làm nhiên liệu thay thế trong lò nung vừa tiết kiệm năng lượng, vừa giảm phát thải. Tuy nhiên, để mở rộng quy mô, cần có chuỗi thu gom đồng bộ, tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng, và chính sách khuyến khích đầu tư vào công nghệ tái chế hiện đại.

Lốp xe - biểu tượng của sự chuyển động giờ đây cũng cần một “cuộc cách mạng xanh” trong chính vòng đời của nó. Việc tái chế và xử lý lốp cũ không chỉ giúp giảm áp lực môi trường mà còn mở ra hướng đi mới cho kinh tế tuần hoàn trong ngành công nghiệp ô tô – xe máy.

Từ nhà sản xuất, cơ quan quản lý đến người tiêu dùng, mỗi bên đều có vai trò nhất định trong việc kéo dài vòng đời vật liệu, giảm phát thải và tạo ra giá trị mới từ những thứ tưởng chừng bỏ đi.

Hà Nguyễn

Nguồn Cartimes : http://cartimes.tapchicongthuong.vn/tac-dong-cua-lop-xe-den-moi-truong--quy-trinh-tai-che-lop-va-xu-ly-lop-cu-17701.htm