Tác động của mô hình chính quyền địa phương hai cấp đến quản lý giáo dục

4 giờ trướcBài gốc

Tọa đàm về tổ chức và quản lý giáo dục cấp xã sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền địa phương.

Chiều 2/8, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cùng Bộ GD&ĐT phối hợp tổ chức tọa đàm về tổ chức và quản lý giáo dục cấp xã sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền địa phương. Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn và ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội chủ trì hội nghị.

Cùng dự có bà Nguyễn Thị Mai Hoa, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội; đại diện Văn phòng Chính phủ và một số bộ ngành có liên quan; Hội đồng Quốc gia giáo dục và phát triển nhân lực; lãnh đạo các cục, vụ thuộc Bộ GD&ĐT; lãnh đạo một số Sở GD&ĐT; một số công chức cấp xã và cơ sở giáo dục được phân cấp cho cấp xã quản lý…

Nhiều yêu cầu quản lý giáo dục lớn, khó - đặt ra với cấp xã

Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết: chính quyền địa phương hai cấp đã đi vào hoạt động được một tháng. Đây là công việc lớn của toàn Đảng, toàn dân, trong đó có ngành Giáo dục.

Khi phân cấp, phân quyền, rất nhiều quyền được phân định từ cấp Trung ương xuống cấp tỉnh; nhiều nhiệm vụ, chức năng được phân định từ cấp tỉnh xuống cấp xã. Với ngành Giáo dục, Sở GD&ĐT, cũng như cấp xã đã có thay đổi về tính chất, yêu cầu, nhiệm vụ trong quản lý nhà nước. Đặc biệt, nhiều yêu cầu quản lý giáo dục lớn, khó - đặt ra với cấp xã, các công chức phụ trách giáo dục cấp xã.

Về thể chế, Bộ trưởng cho biết, Bộ GD&ĐT đã tham mưu trình Chính phủ ban hành 2 Nghị định quy định về phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước về giáo dục; và ban hành theo thẩm quyền 6 Thông tư hướng dẫn phân cấp, phân quyền lĩnh vực giáo dục và đào tạo.

Qua một tháng, ghi nhận tại các địa phương, Sở GD&ĐT, UBND các tỉnh/thành phố, các xã/phường đã hết sức nỗ lực để vận hành phù hợp yêu cầu mới. Tuy nhiên, để bộ máy vận hành tốt, trong bối cảnh chỉ còn một tháng nữa sẽ bắt đầu năm học mới, có rất nhiều nội dung đặt ra, nhiều điều cần nắm bắt kịp thời để tháo gỡ, hỗ trợ, thậm chí bổ sung, điều chỉnh chính sách để chính quyền địa phương hai cấp vận hành tốt, công chức giáo dục hoàn thành nhiệm vụ và khi bước vào năm học mới đỡ bỡ ngỡ, phát huy hiệu lực, hiệu quả mô hình quản lý mới.

“Bộ GD&ĐT vừa qua đã kết hợp kiểm tra, giám sát, nắm tình hình. Tọa đàm hôm nay cũng là một kênh để nắm tình hình triển khai việc tổ chức và quản lý giáo dục cấp xã. Từ đó, giúp Bộ GD&ĐT chỉ đạo sát, hỗ trợ kịp thời; Ủy ban Văn hóa và Xã hội nắm bắt tình hình, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội để có chỉ đạo, chính sách tốt nhất, giúp chính quyền địa phương hai cấp cấp vận hành hiệu lực, hiệu quả”, Bộ trưởng chia sẻ.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại tọa đàm.

Hoàn thiện thể chế, chính sách, kịp thời giải đáp vướng mắc của địa phương

Báo cáo đánh giá kết quả bước đầu trong quản lý nhà nước về giáo dục khi triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, ông Thái Văn Tài, Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông cho biết:

Thực hiện nhiệm vụ được Đảng, Chính phủ, Quốc hội giao, Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo các Vụ, Cục chuyên môn của Bộ tiếp tục phát huy tinh thần trách nhiệm, đoàn kết thống nhất, xây dựng kế hoạch cụ thể, chi tiết cho từng việc, rõ thời hạn, rõ sản phẩm; tập trung thực hiện quyết liệt các nhiệm vụ được giao tại các Nghị quyết, Kết luận của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Quốc hội, Chính phủ; Chương trình công tác năm 2025 của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; Chương trình soạn thảo văn bản và Kế hoạch nhiệm vụ năm 2025 của Bộ.

Trong đó, Bộ GD&ĐT tham mưu Chính phủ ban hành 2 Nghị định và ban hành theo thẩm quyền 6 Thông tư về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương theo mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực giáo dục.

Ngày 8/4/2025, Bộ GD&ĐT đã ban hành công văn 1581/BGD&ĐT-GDPT hướng dẫn các địa phương thực hiện chức năng quản lý nhà nước về giáo dục đảm bảo duy trì, nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của các cơ sở giáo dục trong bối cảnh sáp nhập.

Sau khi hoàn thiện thể chế, từ ngày 1/7/2025, chính quyền địa phương hai cấp chính thức thực hiện tại 34 tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương, Bộ GD&ĐT đã thành lập đường dây nóng tiếp nhận các phản ánh, kiến nghị của địa phương và hướng dẫn, tháo gỡ các vấn đề liên quan đến lĩnh vực giáo dục, đào tạo khi vận hành chính quyền địa phương hai cấp. Tính đến nay, Bộ GD&ĐT đã nhận và xử lý 8 kiến nghị, phản ánh của địa phương. Việc giải đáp các vướng mắc của địa phương được thực hiện kịp thời, thường xuyên và ngay lập tức qua đường dây nóng, đảm bảo không gây khó khăn cho địa phương trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Hoàn thành việc biên soạn tài liệu “Hướng dẫn thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục theo chính quyền địa phương hai cấp” nhằm cung cấp thông tin một cách hệ thống, đầy đủ và dễ tiếp cận trong công tác đào tạo, bồi dưỡng, hướng dẫn chuyên môn nghiệp vụ cho cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục của các Sở GD&ĐT và cán bộ, công chức cấp xã phụ trách về giáo dục trong việc triển khai thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 và các văn bản pháp luật lĩnh vực giáo dục và đào tạo mới được ban hành.

Bộ GD&ĐT đồng thời triển khai kế hoạch tổ chức Hội nghị hướng dẫn thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục theo chính quyền địa phương hai cấp (tổ chức ngày 5/8/2025). Ban hành Công văn yêu cầu báo cáo cập nhật tình hình và kế hoạch kiểm tra, đồng thời chủ động thiết lập các kênh thông tin nắm bắt thực trạng triển khai, khó khăn, vướng mắc của địa phương, đơn vị khi thực thi các nhiệm vụ giáo dục đào tạo theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Hướng dẫn các địa phương tăng cường công tác chỉ đạo thực hiện chương trình, sách giáo khoa, tài liệu giáo dục địa phương năm học 2025-2026 đối với giáo dục phổ thông đáp ứng chính quyền địa phương hai cấp và sắp xếp địa giới hành chính.

Triển khai nghiên cứu, chỉnh sửa chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 ở một số môn học; xây dựng hướng dẫn nhiệm vụ năm học đối với giáo dục phổ thông; xây dựng kế hoạch hỗ trợ chuyên môn, tập huấn nghiệp vụ, nâng cao năng lực cho đội ngũ công chức cấp sở, công chức cấp xã đáp ứng thực hiện nhiệm vụ của chính quyền địa phương hai cấp và sắp xếp địa giới hành chính;

Hoàn thành rà soát, công bố theo thẩm quyền và trình cấp có thẩm quyền công bố, ban hành các thủ tục hành chính liên quan đến chính quyền hai cấp; thành lập đường dây nóng tiếp nhận và xử lý các thủ tục hành chính đối với lĩnh vực giáo dục, đào tạo khi thực hiện chính quyền hai cấp.

Ông Thái Văn Tài, Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông báo cáo tại tọa đàm.

Một số kết quả bước đầu

Thực hiện nhiệm vụ được Đảng, Chính phủ giao, sau khi các Nghị định và Thông tư được ban hành, Bộ GD&ĐT đã thành lập Tổ phản ứng nhanh và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, cập nhật tình hình ở địa phương và ban hành Công văn đề nghị các Sở GD&ĐT đã báo cáo tình hình thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục khi triển khai chính quyền địa phương hai cấp. Đến nay, đã có 22/34 Sở GD&ĐT gửi báo cáo về Bộ GD&ĐT, kết quả tổng hợp cho thấy:

Sau khi triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã), hoạt động quản lý nhà nước về giáo dục trên toàn quốc đã đạt được một số kết quả nổi bật. Cụ thể như sau:

Bảo đảm vận hành thông suốt trong quản lý giáo dục: Việc phân công, phân cấp trách nhiệm giữa các cấp chính quyền, các cơ quan chuyên môn được xác định rõ ràng. Sở GD&ĐT giữ vai trò chủ đạo trong chỉ đạo chuyên môn, còn UBND cấp xã đảm nhiệm công tác quản lý trực tiếp tại địa bàn, tạo sự phối hợp hiệu quả.

Đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản trị giáo dục: Cả nước cơ bản đã triển khai đồng bộ các phần mềm quản lý trường học (VnEdu, SMAS, CSDL ngành...), kết nối liên thông giữa Sở - Xã - Nhà trường.

Công tác sắp xếp lại mạng lưới trường lớp được tăng cường: Sau sáp nhập, tỉnh thực hiện rà soát, quy hoạch lại mạng lưới trường lớp phù hợp với điều kiện dân cư.

Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý giáo dục: Một số tỉnh cơ bản đã hoàn thành việc bố trí 1 cán bộ chuyên trách theo dõi lĩnh vực giáo dục tại 100% UBND cấp xã và có kế hoạch tổ chức tập huấn về kỹ năng phối hợp, quản lý hoạt động trường học, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ở cơ sở cho đội ngũ.

Tăng cường quản lý, kiểm tra, thanh tra: Sau khi Kế hoạch kiểm tra của Bộ GD&ĐT được ban hành, nhiều Sở GD&ĐT đã xây dựng kế hoạch kiểm tra liên ngành về an toàn trường học, dạy học hai buổi/ngày, chuẩn quốc gia... gắn trách nhiệm cho chính quyền cấp xã trong giám sát, xử lý các tình huống phát sinh.

Tuyển sinh linh hoạt, không phụ thuộc địa giới hành chính: Công tác tuyển sinh đầu cấp năm học 2025-2026 hoàn thành đúng kế hoạch, đảm bảo yêu cầu. Với giải pháp tuyển sinh không giới hạn theo địa giới hành chính đã nhận được sự đồng thuận rất lớn của phụ huynh và học sinh, không chỉ giúp học sinh tránh phải đi học xa nhà, mà còn giảm những tiêu cực phát sinh của tình trạng học trái tuyến, nhất là tại các khu vực giáp ranh.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 cơ bản được tổ chức đảm bảo an toàn, nghiêm túc, đúng quy chế.

Nhận diện cơ hội và thách thức

Mô hình chính quyền địa phương hai cấp trong quản lý giáo dục đem đến nhiều cơ hội, cụ thể:

Tăng cường tính thống nhất, tập trung trong chỉ đạo chuyên môn: Việc không còn cấp phòng GD&ĐT tạo điều kiện để Sở GD&ĐT trực tiếp quản lý, điều hành toàn bộ hệ thống giáo dục từ tỉnh xuống cơ sở. Điều này tạo điều kiện để chỉ đạo thống nhất, đồng bộ và kịp thời hơn, đặc biệt trong các kỳ thi, triển khai Chương trình GDPT 2018, chuyển đổi số...

Tối ưu hóa bộ máy và nguồn lực quản lý: Việc tinh gọn bộ máy trung gian giúp giảm chi phí hành chính, tăng hiệu quả điều hành. Các quyết định về tuyển dụng, điều động, xây dựng kế hoạch giáo dục, đầu tư cơ sở vật chất, đào tạo bồi dưỡng giáo viên,... đều được triển khai tập trung, hạn chế chồng chéo.

Thúc đẩy chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục: Trong bối cảnh quản lý trực tiếp tới nhiều trường học trên địa bàn tỉnh, các Sở GD&ĐT đã đẩy mạnh xây dựng hệ thống dữ liệu số, triển khai học bạ điện tử, học bạ số, quản trị nhà trường bằng phần mềm thống nhất, hồ sơ giáo viên điện tử, nền tảng tập huấn online, góp phần nâng cao năng lực quản lý trong điều kiện không có cấp huyện.

Củng cố vai trò của hiệu trưởng và tổ chuyên môn: Việc giảm tầng nấc quản lý đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực tự chủ và tự chịu trách nhiệm của hiệu trưởng và tổ chuyên môn. Đây là động lực để các trường đổi mới quản trị, tăng cường minh bạch và dân chủ cơ sở.

Bên cạnh cơ hội là những thách thức như sau:

Tăng khối lượng công việc cho Sở GD&ĐT: Khối lượng quản lý tăng gấp đôi, trong khi biên chế, hệ thống hỗ trợ kỹ thuật, ngân sách hành chính chưa được bổ sung tương ứng. Việc kết thúc hoạt động cấp huyện, không còn Phòng GD&ĐT dẫn đến thiếu lực lượng trung gian hỗ trợ chuyên môn, kiểm tra, bồi dưỡng giáo viên và giải quyết công việc tại chỗ. Sở GD&ĐT phải kiêm nhiệm toàn bộ chức năng này, gây áp lực lớn về nhân lực và tổ chức.

Thiếu hụt công chức xã có am hiểu, chuyên môn thuộc lĩnh vực giáo dục: Nhiều cán bộ xã được giao nhiệm vụ theo dõi lĩnh vực giáo dục nhưng không có chuyên môn hoặc chưa từng công tác trong ngành giáo dục. Trong khi đó, khối lượng công việc rất lớn, dẫn đến việc khó theo sát thực tế trường học, nhất là các vấn đề về biên chế, phổ cập, tuyển sinh, công tác bán trú, dân tộc nội trú,...

Khó khăn trong điều phối hoạt động giữa Sở GD&ĐT và cơ sở giáo dục: Với số lượng trường học lớn, việc nắm bắt tình hình, kiểm tra, hỗ trợ kỹ thuật,... bị gián đoạn nếu không có đầu mối trung gian. Đặc biệt, ở các địa phương xa trung tâm, các trường gặp khó trong tiếp cận chỉ đạo mới, cập nhật tài liệu tập huấn,...

Vướng mắc trong thực hiện các nhiệm vụ liên ngành tại cấp xã: Công tác giáo dục vốn đan xen với các lĩnh vực như y tế học đường, an toàn thực phẩm, phòng chống bạo lực, an toàn giao thông,... Tuy nhiên, ở cấp xã hiện chưa có cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả, đặc biệt khi nhiều công chức chuyên trách các lĩnh vực khác cũng kiêm nhiệm và thiếu người có chuyên môn giáo dục.

Bất cập trong công tác tuyển dụng, bổ nhiệm, thuyên chuyển giáo viên: Không còn Phòng GD&ĐT làm đầu mối rà soát nhu cầu, xây dựng kế hoạch sử dụng nhân sự ở cấp huyện dẫn đến việc thiếu thông tin đầu vào, khó bảo đảm phân bổ hợp lý theo thực tiễn từng địa bàn các xã, phường.

Gia tăng áp lực cho hiệu trưởng: Hiệu trưởng các trường phải chủ động hơn trong xây dựng kế hoạch giáo dục, quản lý nhân sự, tài chính, truyền thông, đánh giá giáo viên, nhất là từ bậc học Mầm non đến THCS khi không còn các Phòng GD&ĐT.

Thiếu tiếng nói chính thức của viên chức giáo dục tại địa phương: Hiện chưa có cơ chế để đội ngũ hiệu trưởng, giáo viên được phản ánh trực tiếp những vướng mắc trong thực thi nhiệm vụ quản lý và giảng dạy lên cấp có thẩm quyền. Một số ý kiến từ cơ sở giáo dục cho thấy họ không rõ vai trò “báo cáo – tiếp nhận – xử lý” thuộc về cấp xã hay cấp Sở.

Khó khăn trong công tác chuyên môn tại trường học: Việc tổ chức các hội nghị chuyên môn, tập huấn, sinh hoạt cụm chuyên môn,... gặp trở ngại do không có cơ quan trung gian điều phối, dẫn tới sự thiếu đồng đều về chất lượng thực hiện chương trình giữa các vùng.

Tăng tính tự chủ cho các nhà trường nhưng năng lực tương ứng cơ bản còn hạn chế: Các trường được trao quyền tự chủ cao hơn nhưng nhiều nơi chưa đủ năng lực để thực thi hiệu quả, đặc biệt là các trường ở vùng sâu, vùng xa.

Hiếu Nguyễn. Ảnh: Nguyễn Mạnh

Nguồn GD&TĐ : https://giaoducthoidai.vn/tac-dong-cua-mo-hinh-chinh-quyen-dia-phuong-hai-cap-den-quan-ly-giao-duc-post742528.html