Tài sản mã hóa được công nhận…

8 giờ trướcBài gốc

Bước đi chiến lược cần thiết

Trước đây, tài sản mã hóa tồn tại trong một “vùng xám” pháp lý, gây ra nhiều khó khăn trong việc xác định quyền sở hữu, thừa kế, và bảo vệ tài sản. Sự thiếu vắng một khuôn khổ pháp lý rõ ràng đã tạo điều kiện cho các vụ lừa đảo phức tạp, gây thiệt hại lớn cho người dân. Nhiều vụ án đã minh chứng cho sự cấp thiết của việc xây dựng một hệ thống pháp luật chặt chẽ. Điển hình là vụ án liên quan đến sàn tiền ảo Matrix Chain (MTC) năm 2025, với hơn 10.000 tỉ đồng bị chiếm đoạt từ 138.000 tài khoản. Kẻ lừa đảo đã lợi dụng ví phi tập trung để che giấu hành vi và sử dụng số tiền chiếm được để mua bất động sản ở nhiều tỉnh, thành. Tương tự, vụ iFan và Pincoin (Modern Tech) năm 2018 đã lừa đảo khoảng 15.000 tỉ đồng từ 32.000 nạn nhân thông qua mô hình Ponzi. Một vụ án khác là vụ cướp tiền ảo trên cao tốc TPHCM - Long Thành - Dầu Giây năm 2023, nơi kẻ cướp dàn cảnh tai nạn giao thông để chiếm đoạt tài sản.

Việc tiếp cận cẩn trọng là cần thiết, nhưng một lộ trình rõ ràng và linh hoạt sẽ là chìa khóa để Việt Nam khai thác hiệu quả tiềm năng của tài sản mã hóa, biến những thách thức thành cơ hội phát triển đột phá.

Sự hợp pháp hóa tài sản mã hóa không chỉ giúp giải quyết các vấn đề pháp lý mà còn mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam. Trước đây, nhiều công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực blockchain do người Việt sáng lập buộc phải hoạt động ở nước ngoài vì chưa có khung pháp lý trong nước, hoặc hoạt động trong nước nhưng thiếu cơ sở pháp luật bảo vệ. Một ví dụ điển hình là Sky Mavis, công ty đứng sau trò chơi blockchain Axie Infinity. Được thành lập bởi ông Nguyễn Thành Trung và các cộng sự người Việt, Axie Infinity đã trở thành một hiện tượng toàn cầu, từng đạt giá trị vốn hóa 3 tỉ đô la Mỹ vào năm 2021. Mặc dù Axie Infinity phát hành token và tạo ra doanh thu lớn, việc thiếu một khuôn khổ pháp lý rõ ràng về phương tiện thanh toán bằng tiền mã hóa đã hạn chế hoạt động của doanh nghiệp tại Việt Nam. Ngoài ra, nhiều dự án khác như Kyber Network và TomoChain cũng đã đưa tên tuổi Việt Nam lên bản đồ công nghệ thế giới trong các lĩnh vực GameFi và DeFi. Các token như AXS, KNC, TOMO, KAI và C98 đều được niêm yết trên các sàn giao dịch quốc tế lớn như Binance và Coinbase. Việc Nghị quyết 05 cho phép thí điểm thị trường tài sản mã hóa sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các công ty này hoạt động và phát triển ngay tại Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn thí điểm năm năm.

Việc công nhận tài sản mã hóa cũng là một bước đi phù hợp với xu hướng chung của thế giới và khu vực. Hiện tại, có 7/11 quốc gia Đông Nam Á đã công nhận loại tài sản này ở nhiều cấp độ khác nhau. Nghị quyết 05 không chỉ giúp Việt Nam bắt kịp xu hướng mà còn khẳng định vị thế của đất nước trong lĩnh vực công nghệ số, tạo ra một môi trường đầu tư minh bạch và hấp dẫn hơn.

Việc công nhận tài sản mã hóa đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, vừa giải quyết những tồn tại về mặt pháp lý, vừa mở ra cơ hội phát triển đột phá cho nền kinh tế số Việt Nam. Tuy nhiên, hành trình phía trước vẫn còn nhiều thách thức, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý và sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ phía thị trường.

Thực hiện trong khuôn khổ

Việc công nhận tài sản mã hóa của Việt Nam thông qua Nghị quyết 05/2025/NQ-CP được thực hiện với sự cẩn trọng và kiểm soát chặt chẽ, tương đồng với phương pháp tiếp cận của nhiều quốc gia trong khu vực. Trong khi một số nước như Campuchia và Lào áp dụng mức độ công nhận hạn chế qua các dự án thí điểm, nhiều quốc gia khác đã thiết lập khung pháp lý vững chắc hơn, chẳng hạn như:

Singapore: Một trong những nước tiên phong ở Đông Nam Á trong việc công nhận và quản lý tài sản mã hóa. Cơ quan Tiền tệ Singapore đã ban hành Đạo luật Dịch vụ thanh toán (Payment Services Act) vào năm 2019, quy định các hoạt động liên quan đến tài sản mã hóa (như tiền mã hóa) và yêu cầu các sàn giao dịch phải đăng ký giấy phép. Tài sản mã hóa được coi là tài sản kỹ thuật số (digital assets) và chịu sự giám sát chặt chẽ để chống rửa tiền và tài trợ khủng bố. Singapore cũng đánh thuế thu nhập từ giao dịch tài sản mã hóa.

Malaysia: Công nhận tài sản mã hóa là chứng khoán theo Hướng dẫn về Tài sản kỹ thuật số (2020) của Ủy ban Chứng khoán Malaysia (SC). Các tổ chức phát hành token hoặc vận hành sàn giao dịch phải được SC phê duyệt. Tuy nhiên, tiền mã hóa không được coi là tiền pháp định và chỉ được phép giao dịch trong các nền tảng được cấp phép. Malaysia công nhận với quy định nghiêm ngặt.

Indonesia: Công nhận tiền mã hóa là hàng hóa giao dịch (commodities) theo quy định của Cơ quan Quản lý giao dịch hàng hóa tương lai (Bappebti) từ năm 2019. Tuy nhiên, tiền mã hóa không được phép sử dụng làm phương tiện thanh toán. Các sàn giao dịch phải đăng ký với Bappebti và tuân thủ các quy định chống rửa tiền và tài trợ khủng bố.

Để đảm bảo an toàn và minh bạch, Nghị quyết 05 đã đặt ra nhiều giới hạn cần thiết trong giai đoạn thí điểm năm năm, bắt đầu từ ngày 9-9-2025.

Thứ nhất, cấp phép và giám sát. Nghị quyết nhấn mạnh kiểm soát qua cấp phép, giám sát, và tuân thủ pháp luật, đảm bảo an toàn và minh bạch. Chỉ tổ chức được Bộ Tài chính cấp giấy phép mới được cung cấp dịch vụ (như tổ chức thị trường giao dịch, tự doanh, lưu ký, hoặc nền tảng phát hành). Tổ chức phải công bố bản cáo bạch chi tiết ít nhất 15 ngày trước khi chào bán, bao gồm thông tin trên trang web của mình và tổ chức cung cấp dịch vụ. Nhân sự phải có chứng chỉ chống rửa tiền theo tiêu chuẩn ACAMS. Đồng thời, các tổ chức liên quan phải tuân thủ nghiêm ngặt các luật về phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, an ninh mạng, và bảo vệ dữ liệu. Bảo mật đạt cấp độ 4 (cao nhất), đảm bảo an toàn công nghệ.

Thứ hai, kiểm soát dòng vốn ngoại hối. Nghị quyết quy định các giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam phải được thực hiện bằng tiền đồng theo quy định về quản lý ngoại hối. Đây là một bước đi chiến lược nhằm ngăn chặn thất thoát đô la Mỹ ra nước ngoài, một rủi ro phổ biến tại các quốc gia đang phát triển. Việc này không chỉ giúp bảo vệ dự trữ ngoại hối mà còn giúp xác định và kiểm soát dòng tiền trong “vùng xám” của thị trường, chấm dứt các hoạt động gọi vốn bất hợp pháp siêu lợi nhuận.

Thứ ba, bảo mật công nghệ. Các hệ thống công nghệ liên quan phải đạt cấp độ bảo mật 4 (cấp độ cao nhất), đảm bảo an toàn tuyệt đối cho các giao dịch và dữ liệu.

Những giới hạn này cho thấy cách tiếp cận thận trọng của Việt Nam, biến giai đoạn thí điểm thành một chương trình thử nghiệm có lộ trình rõ ràng để đánh giá và điều chỉnh. Đây là bước đi cần thiết để hài hòa giữa việc phát huy tiềm năng của tài sản mã hóa và kiểm soát rủi ro, bảo vệ nền kinh tế.

Tồn tại và giải pháp mở rộng

Mặc dù việc hợp pháp hóa tài sản mã hóa mở ra nhiều cơ hội, các giới hạn của Nghị quyết 05 cũng đặt ra những thách thức lớn. Các quy định chặt chẽ trong giai đoạn thí điểm có thể làm giảm tính hấp dẫn của thị trường Việt Nam so với các quốc gia khác, nơi yêu cầu về vốn và công nghệ linh hoạt hơn.

Thứ nhất, giới hạn đối tượng tham gia. Nghị quyết chỉ cho phép tổ chức trong nước tham gia cung cấp dịch vụ, với yêu cầu vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỉ đồng (khoảng 400 triệu đô la Mỹ). Điều này tạo “điểm nghẽn”, khiến nhiều doanh nghiệp khó tham gia, và chỉ tập trung vào các tổ chức lớn, có khả năng đầu tư mạnh. Ngoài ra, tài sản mã hóa chỉ được chào bán và phát hành cho nhà đầu tư nước ngoài, không cho phép cá nhân hoặc tổ chức trong nước mua trực tiếp trong giai đoạn đầu. Giao dịch cũng chỉ diễn ra giữa các nhà đầu tư nước ngoài qua tổ chức được cấp phép.

Thứ hai, giới hạn loại tài sản và hoạt động. Tài sản mã hóa phải dựa trên tài sản cơ sở thực (không bao gồm chứng khoán hay tiền pháp định), và không được sử dụng làm tiền tệ hoặc tài sản tài chính thông thường. Điều này hạn chế sự đa dạng, tránh biến tiền mã hóa (crypto) thành công cụ thay thế tiền tệ nội địa.

Các giới hạn này có thể làm giảm tính hấp dẫn của thị trường so với các quốc gia khác, nơi yêu cầu vốn và công nghệ linh hoạt hơn. Sau một thời gian thí điểm, Chính phủ cần nghiên cứu cho phép cá nhân Việt Nam (với ngưỡng đầu tư tối thiểu và chứng chỉ kiến thức cơ bản) tham gia dần dần. Điều này sẽ tăng tính bao trùm, giúp người dân tiếp cận công nghệ số, và giảm rủi ro thất thoát vốn qua kênh không chính thức, đồng thời thúc đẩy giáo dục tài chính.

Ngoài ra, Chính phủ nên cho phép đa dạng hóa loại tài sản mã hóa và tích hợp với hệ thống tài chính truyền thống, mở rộng dần cho stablecoin (tiền số giá cố định) dựa trên tiền đồng (như VNDC) hoặc token hóa tài sản thực (real estate, nghệ thuật), với quy định rõ ràng về tỷ giá và liên kết ngân hàng. Đồng thời, khuyến khích tích hợp với chứng khoán truyền thống để tạo sản phẩm lai, giúp thu hút đầu tư lớn và định danh dòng tiền tốt hơn, chấm dứt các mô hình gọi vốn bất hợp pháp.

(*) Trường Đại học Kinh tế - Luật, ĐHQG TPHCM
(**) Trọng tài viên, Trung tâm Trọng tài Thương nhân Việt Nam

TS. Vũ Kim Hạnh Dung (*) - LS. Trần Quốc Đạt (**)

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/tai-san-ma-hoa-duoc-cong-nhan/