Trao đổi với phóng viên chuyên trang Sinh Viên Việt Nam - Báo Tiền Phong, Tiến sĩ Võ Hồ Thục Khuê (Kylie Võ) - giảng viên tại Trường Đại học West Virginia (Mỹ), chuyên nghiên cứu về tâm lý và hành vi con người lý giải: " Ngoài tính giải trí, đây là một không gian tâm lý an toàn."
"Theo quan điểm của tôi, đam mỹ khá an toàn để các bạn có thể khám phá về giới, tình dục, cũng như khuynh hướng cá nhân. Khi đọc đam mỹ, mọi người có thể tìm hiểu và tiếp thu kiến thức mới, cũng như xem nó là một ‘bài test’ khuynh hướng tình dục. Nó an toàn vì các bạn có thể đọc một cách riêng tư hoặc công cộng mà không sợ bị phán xét quá nhiều", Tiến sĩ Khuê nhận định.
Bên cạnh đó, đam mỹ phá vỡ những khuôn mẫu giới truyền thống thường thấy trong phim ảnh hay sách báo. Độc giả tìm thấy những mối quan hệ nam - nam nơi người đàn ông được phép yếu đuối, dịu dàng, biết tổn thương và ghen tuông - những cảm xúc vốn thường bị gán nhãn là "không nam tính".
Sách đam mỹ được gắn nhãn 18+ và bán phổ biến tại nhiều nhà sách.
Sức hút từ sự "chữa lành" và cảm giác an toàn
Không chỉ dừng lại ở nội dung mới lạ, lý do khiến độc giả trẻ "bám trụ" với dòng sách này thường xuất phát từ những nhu cầu tâm lý rất riêng.
Chia sẻ về lý do yêu thích đam mỹ, bạn L.B (21 tuổi, Quảng Ninh) cho biết thể loại này mang lại cho mình sự thoải mái về mặt cảm xúc mà các dòng ngôn tình truyền thống không làm được.
"Mình là nữ nên đôi khi cảm thấy e dè trước những mô tả quá trần trụi về cảnh thân mật nam - nữ. Ngược lại, việc đọc về tương tác tình cảm giữa các nhân vật nam mang lại cho mình cảm giác an toàn và thoải mái hơn. Hơn nữa, tình yêu trong đam mỹ thường được khắc họa rất mãnh liệt, lãng mạn và có chiều sâu, đúng với gu thưởng thức của mình", L.B thổ lộ.
Đồng quan điểm, bạn Phương Linh (20 tuổi, Hà Nội) cho rằng sức hấp dẫn của đam mỹ nằm ở sự bình đẳng trong mối quan hệ nhân vật: "Ban đầu mình tìm đến đam mỹ vì sự mới lạ, nhưng điều giữ chân mình lâu dài là cách các tác phẩm này khai thác vấn đề bình đẳng vị thế và những khía cạnh tâm lý chiều sâu. Bên cạnh cốt truyện độc đáo hay bối cảnh giả tưởng thú vị, cảm giác được chữa lành chính là yếu tố quan trọng nhất".
Bạn Minh Tâm, một độc giả lâu năm cũng bổ sung: "Đọc đam mỹ là một trong những phương pháp giải trí giúp mình như được sống và trải nghiệm cuộc đời của các nhân vật. Đồng thời, việc khai thác mối quan hệ nam - nam mở ra cho mình những góc nhìn và kiến thức mới ở các lĩnh vực mà nữ giới ít được tiếp xúc sâu như quân nhân, pháp y hay trinh thám...”.
Lăng kính cởi mở và sự tỉnh táo cần thiết
Một câu hỏi lớn được đặt ra: Liệu đam mỹ có đang lãng mạn hóa tình yêu nam - nam và làm lệch lạc cái nhìn về cộng đồng LGBTQ+ thực tế?
Tiến sĩ Võ Hồ Thục Khuê: "Các bạn trẻ không nên áp đặt khuôn mẫu từ những gì mình đọc vào các mối quan hệ và có những mong đợi xa rời thực tế".
Tiến sĩ Võ Hồ Thục Khuê khẳng định đam mỹ có tác động tích cực thông qua hiệu ứng "tiếp xúc đơn thuần" (mere exposure effect) trong tâm lý học: "Hầu hết, bất kỳ dạng thông tin hay thể loại giải trí nào có thể tăng tiếp xúc thì nó sẽ tăng khả năng bình thường hóa, giảm định kiến, tăng sự quen thuộc. Và nhờ đó, tăng sự đồng cảm cũng như giảm các cảm xúc tiêu cực".
Tuy nhiên, bà cũng cảnh báo rằng đây vẫn là thể loại hư cấu. "Các bạn trẻ không nên áp đặt khuôn mẫu từ những gì mình đọc vào các mối quan hệ và có những mong đợi xa rời thực tế", Tiến sĩ Khuê nhấn mạnh.
Thực tế, độc giả trẻ ngày nay tỏ ra khá tỉnh táo trước ranh giới giữa truyện và đời. Bạn L.B thẳng thắn thừa nhận đam mỹ chắc chắn có yếu tố lãng mạn hóa, và dù rất ủng hộ cộng đồng LGBTQ+, bạn cũng tự nhắc nhở bản thân về những giới hạn: "Đôi lúc mình cũng có sự tò mò nhất định về vai trò của các cặp đôi ngoài đời thực, nhưng mình luôn ý thức được rằng việc gán ghép hay định kiến là không nên và tuyệt đối không thể hiện sự tò mò đó ra bên ngoài".
Phương Linh cũng khẳng định: "Sự rạch ròi là cực kỳ cần thiết. Một độc giả văn minh sẽ hiểu rằng đam mỹ là thế giới của ước mơ, còn LGBTQ+ là những con người thực với những nỗi đau và quyền lợi thực. Yêu thích truyện không đồng nghĩa với việc hiểu hết về cộng đồng LGBTQ+, nhưng nó có thể là khởi đầu cho sự thấu cảm nếu đi kèm với kiến thức thực tế".
Thay vì cấm đoán, Tiến sĩ Võ Hồ Thục Khuê cho rằng đam mỹ có thể đóng vai trò là "cánh cửa dẫn đến thói quen đọc sách". Những bạn trẻ vốn chỉ quen lướt mạng xã hội có thể chuyển sang đọc các văn bản dài, từ đó hình thành thói quen đọc sách nghiêm túc.
Để định hướng văn hóa đọc cho giới trẻ trong bối cảnh nội dung văn học mạng khổng lồ và chưa được kiểm duyệt hoàn toàn, Tiến sĩ Khuê đề xuất 3 hướng hành động cho gia đình và nhà trường:
Thứ nhất, định hướng học sinh tiếp cận nội dung phù hợp lứa tuổi, đặc biệt là các tác phẩm có yếu tố 18+, đi kèm với giáo dục giới tính khoa học.
Thứ hai, khuyến khích sự cân bằng, đọc đa dạng các thể loại để tránh việc tiêu thụ quá mức những nội dung thiếu thực tế.
Thứ ba, xây dựng môi trường cởi mở để trẻ chia sẻ suy nghĩ mà không sợ bị phán xét. Khi trẻ cảm thấy bị phán xét hoặc lo sợ bị la mắng, các em khó có thể bày tỏ những vấn đề tôi đang quan tâm.