Tại sao Israel can thiệp quân sự vào Syria?

4 giờ trướcBài gốc

Israel đang ngày càng can dự sâu hơn vào cuộc xung đột nội bộ ở Syria và tuyên bố sẽ lưu lại quốc gia này vô thời hạn để "bảo vệ cộng đồng của Israel".

Toan tính của Israel khi tiến hành tấn công Syria

Israel đã tiến hành một loạt cuộc không kích dữ dội nhằm vào Thủ đô Damascus và các khu vực phía Nam Syria hôm 16/7 khiến căng thẳng tại khu vực thêm leo thang. Giới chức Israel tuyên bố, hành động quân sự lần này nhằm đáp trả việc các lực lượng chính phủ Syria tấn công cộng đồng người Druze ở Cao nguyên Golan mà Israel chiếm đóng. Đây là bước leo thang đáng kể của Israel nhằm vào chính quyền lâm thời tại Syria, do Tổng thống Ahmed al-Sharaa lãnh đạo. Căng thẳng Israel - Syria bùng phát trong bối cảnh bất ổn chính trị tại Trung Đông, làm dấy lên lo ngại về một chu kỳ xung đột mới trong khu vực.

Thành phố Sweida là nơi sinh sống chủ yếu của cộng đồng người Druze, một giáo phái Arab với khoảng 1 triệu người chủ yếu sống ở Syria, Lebanon và Israel. Tại Syria, cộng đồng người Druze tập trung tại 3 tỉnh chính gần Cao nguyên Golan mà Israel chiếm đóng, một bộ phận người Druze đang phục vụ trong Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF).

Bạo lực tại đây bùng phát từ ngày 13/7 sau khi các tay súng người du mục Bedouin bắt cóc một tiểu thương người Druze, dẫn tới hàng loạt vụ bắt cóc trả đũa sau đó. Để ổn định lại tình hình, chính quyền lâm thời Syria đã điều động binh sĩ tới Sweida và giao tranh dữ dội với các lực lượng vũ trang tại đây. Đến ngày 15/7, quân đội Syria thông báo đã đạt được thỏa thuận ngừng bắn với lãnh đạo cộng đồng Druze. Tuy nhiên, các cuộc đụng độ trên bộ tiếp tục xảy ra sau đó, buộc hàng nghìn cư dân phải rời bỏ nhà cửa lánh nạn.

Giao tranh đã thúc đẩy nhiều cuộc không kích của Israel nhắm vào các vị trí quân sự của Syria ở Sweida và Damascus, với lý do bảo vệ cộng đồng người Druze.

Ngày 16/7, Israel mở các cuộc không kích vào giữa lòng thủ đô Damascus, đánh trúng trụ sở Bộ Quốc phòng Syria và một khu vực gần dinh Tổng thống Syria. Ngoài ra, Israel đã không kích cả binh sĩ và xe quân sự của chính phủ Syria.

Israel cáo buộc chính quyền mới tại Syria là “những phần tử thánh chiến được che đậy sơ sài” và khẳng định sẽ không cho phép lực lượng của họ tiến vào khu vực phía Nam Syria. Israel cũng cam kết bảo vệ cộng đồng người Druze tại đây - động thái được thúc đẩy bởi lời kêu gọi từ chính cộng đồng người Druze ở Israel.

“Chúng tôi đã đề ra một chính sách rõ ràng: phi quân sự hóa khu vực phía Nam Damascus, từ Cao nguyên Golan đến vùng núi của người Druze - đó là ưu tiên số một. Ưu tiên thứ hai là bảo vệ những người anh em của chúng ta, cộng đồng người Druze tại vùng núi này. Chính quyền Damascus đã vi phạm cả hai nguyên tắc nói trên khi điều quân tới khu vực cần được giải trừ quân sự và bắt đầu tàn sát người Druze. Israel không thể chấp nhận điều đó dưới bất kỳ hình thức nào. Chúng tôi sẽ không cho phép quân đội Syria tiến vào khu vực phía Nam Damascus và sẽ không để người Druze tại vùng núi Druze bị tổn hại”.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu

Chiến sự diễn ra vào thời điểm nhạy cảm. Mỹ đã dỡ bỏ hầu hết các lệnh trừng phạt áp lên Syria và đã hâm nóng quan hệ với chính phủ Syria của Tổng thống lâm thời Ahmed al-Sharaa, đồng thời nỗ lực thúc đẩy hoạt động ngoại giao nhằm cải thiện mối quan hệ giữa Israel và Syria.

Ngoài việc hỗ trợ người Druze, Israel dường như còn có những tính toán khác. Trên thực tế, từ khi cựu Tổng thống Syria Bashar Al Assad bị lật đổ vào tháng 12/2024, Israel đã nỗ lực mở rộng quyền kiểm soát ở miền Nam Syria. Israel đã tránh mọi nỗ lực tiến tới một thỏa thuận an ninh với Syria mà thay vào đó Israel liên tục ném bom nước này trong năm 2025.

Tỉnh Sweida là một khu vực chiến lược do nằm sát biên giới của cả Israel và Jordan. Giới chức Israel cũng tuyên bố, chiến dịch không kích lần này nhằm ngăn chặn hình thành các lực lượng thù địch với Israel ở gần biên giới nước này.

Ngoài ra, Israel còn muốn thông qua các cuộc không kích này để duy trì sự chia rẽ và làm suy yếu Syria.

“Israel sẽ không cho phép chính quyền Syria mở rộng quyền lực trên khắp lãnh thổ này”.

Ammar Kahf - Giám đốc điều hành tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược Omran

Các nhà phân tích cảnh báo tình hình tại Sweida có thể trở thành điểm bùng phát mới trong xung đột khu vực, khi các thế lực bên ngoài can thiệp ngày càng sâu vào nội chiến Syria.

Vấn đề xung đột sắc tộc tại Syria

Chính quyền mới của Syria hiện đang nỗ lực tái thiết quyền kiểm soát sau 14 năm nội chiến và sự kết thúc của năm thập kỷ dưới sự cai trị của gia đình al-Assad. Sau khi chế độ Bashar al-Assad bị lật đổ cuối năm 2024, Tổng thống mới Ahmed al-Sharaa cam kết xây dựng chính phủ hòa hợp và bảo vệ các cộng đồng thiểu số. Tuy nhiên, tại Sweida - tỉnh giáp với vùng Cao nguyên Golan do Israel chiếm đóng, chính quyền gặp không ít trở ngại, một phần do các mối đe dọa thường xuyên từ phía Israel nhằm vào sự hiện diện của lực lượng chính phủ tại đây. Cùng với đó là sự xung đột sắc tộc khiến cho việc giữ ổn định cho Syria càng trở nên khó khăn.

Syria có đa số dân theo Hồi giáo dòng Sunni, cùng các cộng đồng thiểu số như Alawite, Thiên chúa giáo, Druze, Hồi giáo dòng Shi’ite và Hồi giáo dòng Ismaili. Trong khi phần lớn người Syria là người Arab, thì quốc gia này cũng có một cộng đồng người Kurd thiểu số đáng kể.

Người Druze có dân số khá đông tại Syria. Riêng tại tỉnh Sweida ở miền Nam Syria, họ là cộng đồng chiếm đa số. Người Druze theo một tôn giáo tách biệt với Hồi giáo dòng chính, không cho phép cải đạo và kết hôn ngoài cộng đồng.

Trong suốt cuộc nội chiến kéo dài hàng thập kỷ, người Druze nhiều lần bị kẹt giữa hai làn đạn: giữa chính quyền Assad và các nhóm Hồi giáo cực đoan.

Kể từ khi các chiến binh Hồi giáo lật đổ cựu Tổng thống Syria Bashar al-Assad vào năm 2024, ban lãnh đạo mới tại nước này đã phải vật lộn củng cố quyền lực. Dù Tổng thống lâm thời al-Sharaa liên tục kêu gọi các bên kiềm chế, nhưng các vụ tấn công trả thù giáo phái do các nhóm Hồi giáo chủ yếu là Sunni tiến hành chống lại các nhóm thiểu số vẫn lan rộng ở Syria.

Vụ việc mới nhất hôm 13/7 khi người Bedouin bắt cóc một người Druze đã nhanh chóng leo thang thành xung đột quy mô lớn giữa hai cộng đồng vốn có mối thù truyền thống do tranh chấp đất đai và sau đó kéo theo sự can dự của lực lượng chính phủ Syria.

Ban đầu, cộng đồng Druze tại Sweida ủng hộ việc triển khai lực lượng chính phủ sau các vụ đụng độ cuối tuần qua. Tuy nhiên, các cuộc giao tranh nhanh chóng nổ ra giữa một số tay súng Druze và lực lượng chính phủ, trong bối cảnh xuất hiện nhiều báo cáo về hành vi vi phạm nhân quyền của binh sĩ chính phủ, theo lời kể của người dân, các tổ chức giám sát địa phương và các chuyên gia phân tích.

Văn phòng Tổng thống Syria sau đó đã thừa nhận một số hành động của lực lượng an ninh là “hành vi tội phạm trái pháp luật.” Một trong những điểm mấu chốt gây căng thẳng là việc giải giáp dân quân Druze. Ông Al-Sharaa muốn tích hợp họ vào quân đội chính quy nhưng phía Druze từ chối và kiên quyết giữ vũ trang độc lập.

Người Druze không chỉ lo ngại bị mất quyền tự vệ mà còn bức xúc trước việc bị loại khỏi quá trình đối thoại quốc gia. Trong nội các mới, họ chỉ có một bộ trưởng - một tỷ lệ bị cho là mang tính tượng trưng hơn là thực chất.

Vài giờ sau nỗ lực ngoại giao con thoi của Mỹ và một ngày sau loạt trận không kích dữ dội của Israel vào Thủ đô Damascus của Syria, ngày 17/7 (giờ địa phương), Bộ Nội vụ Syria và đại diện cộng đồng người Druze ở thành phố Sweida phía Nam Syria đã công bố thỏa thuận ngừng bắn mới, theo đó “chấm dứt hoàn toàn và ngay lập tức” mọi hoạt động quân sự. Một Ủy ban gồm đại diện của chính phủ Syria và lãnh đạo tinh thần của cộng đồng người Druze sẽ sớm được thiết lập để giám sát việc ngừng bắn. Trong ngày 17/7, phương tiện cơ giới của quân đội Syria đã bắt đầu rời khu vực trung tâm Sweida.

Tổng thống lâm thời Syria Ahmed al-Sharaa ngày 17/7 tuyên bố việc bảo vệ công dân người Druze và quyền lợi của họ là “ưu tiên hàng đầu” của Chính phủ.

“Tôi xin gửi tới cộng đồng người Druze, những người là một phần không thể tách rời của cấu trúc dân tộc này: Syria sẽ không bao giờ là nơi để chia rẽ, phân mảnh hay gieo rắc mâu thuẫn giữa các cộng đồng. Chúng tôi khẳng định việc bảo vệ quyền lợi và tự do của người Druze là một trong những ưu tiên hàng đầu. Chúng tôi bác bỏ mọi nỗ lực lôi kéo cộng đồng này về phía thế lực bên ngoài, hay gây chia rẽ trong nội bộ đất nước. Chúng ta đều là những người chung sống trên mảnh đất này và chúng ta sẽ không cho phép bất kỳ ai bóp méo hình ảnh tươi đẹp của một Syria đa dạng và đoàn kết”.

Tổng thống lâm thời Syria Ahmed al-Sharaa

Lệnh ngừng bắn mới vừa đạt được sau nhiều ngày giao tranh, trong đó có điều khoản thành lập ủy ban giám sát chung và cho phép người Druze tự quản lý an ninh tại Sweida.

Tuy nhiên, thỏa thuận này vẫn bị chia rẽ trong nội bộ: thủ lĩnh Youssef Jarbou ủng hộ, nhưng nhân vật có ảnh hưởng khác - Hikmat al-Hijri - lại phản đối và kêu gọi tiếp tục chiến đấu.

Thế giới lên án cuộc tấn công của Israel vào Syria

Trước làn sóng bạo lực tái bùng phát tại Syria, đặc biệt tại khu vực Sweida, nơi sinh sống của cộng đồng người Druze, Mỹ cùng nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế đã đồng loạt lên tiếng kêu gọi kiềm chế, nối lại đối thoại và hướng tới một lệnh ngừng bắn bền vững.

Ngày 16/7, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về tình trạng bạo lực tại Sweida và lên án mọi hành động bạo lực nhằm vào dân thường, đặc biệt là những hành vi làm gia tăng căng thẳng giữa các bộ tộc. Ông kêu gọi chính quyền lâm thời Syria và các lãnh đạo bộ tộc lập tức giảm căng thẳng, bảo vệ dân thường, khôi phục trật tự, ngăn chặn các hành vi kích động tái diễn bạo lực và tiến hành điều tra vụ việc một cách minh bạch.

Ngoài ra, ông Guterres cũng nêu quan ngại về việc Israel tiến hành không kích thành phố Sweida của Syria với lý do bảo vệ người Druze, coi đây là hành vi vi phạm độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Syria. Ông nhấn mạnh cần ủng hộ quá trình chuyển tiếp chính trị toàn diện ở Syria theo các nguyên tắc chính của Nghị quyết 2254 năm 2015.

“Có hai điều hoàn toàn cấp thiết cần đạt được. Thứ nhất là sự thống nhất của Nhà nước Syria trên cơ sở tôn trọng chủ quyền, đồng thời bảo đảm sự hội nhập đầy đủ của các cộng đồng dân cư khác nhau trong quốc gia này, với sự tôn trọng trọn vẹn các quyền của họ. Thứ hai là sự cần thiết phải tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ của Syria. Việc giải quyết vấn đề Syria phải do chính người Syria thực hiện”.

Ông Antonio Guterres, Tổng thư ký Liên hợp quốc

Ngày 17/7, Bộ Ngoại giao Mỹ ra tuyên bố lên án các hành vi bạo lực đang diễn ra tại Syria, đồng thời kêu gọi tất cả các bên kiềm chế và tham gia vào tiến trình đối thoại thực chất nhằm hướng tới một lệnh ngừng bắn bền vững.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ, bà Tammy Bruce cho biết, Washington đang tích cực tiếp xúc với tất cả các thành phần liên quan tại Syria để thúc đẩy hòa bình và tiếp tục đối thoại về quá trình hội nhập. Bà cũng kêu gọi chính phủ Syria đóng vai trò dẫn dắt trong việc tìm kiếm giải pháp cho tương lai đất nước.

“Chúng tôi đang triển khai các nỗ lực ngoại giao ở cấp cao nhất với cả Israel và Syria để xử lý cuộc khủng hoảng hiện tại, cũng như hướng tới một thỏa thuận bền vững giữa hai quốc gia. Tổng thống Donald Trump đã nêu rõ tầm nhìn của mình về một Trung Đông thịnh vượng, trong đó Syria ổn định, hòa bình với chính mình và với các nước láng giềng. Hòa bình giữa các quốc gia láng giềng, bao gồm Israel và Syria, là một phần cốt lõi trong tầm nhìn đó”.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ, bà Tammy Bruce

Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa kêu gọi tất cả các bên kiềm chế và giảm leo thang căng thẳng.

Nhiều quốc gia Arab đã đồng loạt lên án các cuộc không kích của Israel nhằm vào trụ sở Bộ Tổng tư lệnh Quân đội Syria và khu vực gần phủ Tổng thống ở trung tâm thủ đô Damascus, cho rằng đây là hành động xâm phạm chủ quyền của Syria.

Liên đoàn Arab đã ra thông cáo gọi hành động của Israel là cuộc tấn công vào chủ quyền của một quốc gia thành viên của cả Liên hợp quốc và Liên đoàn Arab, đồng thời cáo buộc Israel đang lợi dụng tình hình rối ren ở Sweida để gieo rắc hỗn loạn tại Syria.

Ai Cập cũng bày tỏ lo ngại sâu sắc, nhấn mạnh rằng những hành vi vi phạm lặp đi lặp lại của Israel chỉ làm gia tăng căng thẳng và là nguồn cơn bất ổn chủ yếu tại Lebanon, Syria và toàn khu vực.

Bộ Ngoại giao Iraq tuyên bố phản đối tuyệt đối mọi hành động gây nguy hiểm cho dân thường Syria, đồng thời cảnh báo việc leo thang quân sự sẽ chỉ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo và đe dọa an ninh khu vực.

Giới quan sát nhận định, ngoài vấn đề bảo vệ người Druze, việc Israel tấn công Syria còn nhằm mục tiêu đảm bảo các lực lượng Syria phải lùi xa khỏi biên giới Israel và phần Cao nguyên Golan mà Israel tuyên bố kiểm soát. Trong bối cảnh mâu thuẫn sắc tộc, lợi ích địa chính trị và can thiệp từ bên ngoài chồng lấn, thỏa thuận ngừng bắn mà các bên đạt được mới là giải pháp tạm thời. Nếu không có một chiến lược đối phó tổng thể, bất ổn ở Sweida có thể tác động tiêu cực đến tiến trình ổn định của Syria.

Khuất Trang

Nguồn Hà Nội TV : https://hanoionline.vn/tai-sao-israel-can-thiep-quan-su-vao-syria-347652.htm