Người hiệu suất cao và sự kiệt sức
Mới đầu năm 2024, Elmo - chú rối đỏ đáng yêu trong chương trình truyền hình giáo dục nổi tiếng Sesame Street - hồn nhiên đăng một dòng trạng thái trên mạng xã hội X: “Elmo chỉ hỏi thăm chút thôi! Mọi người dạo này thế nào?” Phản hồi câu hỏi thăm này thật đáng kinh ngạc: hơn 200 triệu lượt thích, 20.000 phản hồi tràn về, thế giới mạng đã lên tiếng.
Có người viết: “Tui thật sự tới đường cùng rồi”. Người khác thì thú nhận: “Chẳng giấu gì... tui mệt lắm Elmo à. Đủ thứ ập tới quá, Bé Đỏ ơi”. Hết người này đến người kia, người ta xả hết mọi tổn thương chất chứa. Rõ ràng, Elmo đã vô tình chạm đúng chỗ nhức nhối mà xã hội vẫn cố lờ đi: ai trong chúng ta cũng đang vật lộn với vấn đề của riêng mình.
Những khó khăn về cảm xúc là một phần tất yếu của cuộc sống. Thế nhưng, vẫn còn nhiều định kiến khi nói về việc ưu tiên sức khỏe tinh thần, ngay cả khi chúng ta ngày càng nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của nó. Xã hội thường chia con người thành hai nhóm: hoặc “khỏe mạnh về tâm thần”, hoặc “bệnh tâm thần” - một sự phân chia sai lầm bỏ qua thực tế rằng phần lớn chúng ta không hoàn toàn thuộc về một trong hai nhóm này.
Sức khỏe thể chất và tinh thần đều kiệt quệ khi gặp cường độ công việc cao. Ảnh: Karo Manufacturing.
Sức khỏe tâm thần không phải là một trạng thái cố định mà là một quá trình chuyển đổi linh hoạt giữa nhiều trạng thái khác nhau. Trên thực tế, hầu hết mỗi chúng ta đều có những mặt khác nhau trong cảm xúc và tâm lý của mình cùng lúc. Chúng ta có thể duy trì các mối quan hệ tốt đẹp trong công việc nhưng lại gặp khó khăn trong tình yêu. Chúng ta có thể cảm thấy hài lòng với cuộc sống, nhưng đâu đó trong tâm trí vẫn có cảm giác mình chưa thật sự sống đúng với mục đích của bản thân. Điều đó có nghĩa là, tất cả chúng ta vẫn luôn có những điều cần cải thiện và phát triển hơn nữa.
Thường thì chúng ta chỉ cố gắng chịu đựng, hy vọng rằng mọi thứ sẽ tốt lên theo thời gian. Chúng ta xem nhẹ những khó khăn của mình hoặc kìm nén cảm xúc. Nếu ai đó nhận ra rằng chúng ta có vẻ không ổn, ta thường lảng tránh hoặc nói rằng mình vẫn ổn, rằng không có gì đáng lo cả. Nhưng sâu thẳm bên trong, chúng ta đều biết rằng không bao giờ thực sự là không sao cả. Để thật sự đạt được những mục tiêu và hoài bão trong cuộc sống - xây dựng các mối quan hệ bền vững, phát triển sự nghiệp hay kinh doanh, duy trì thể chất và tinh thần ở trạng thái tốt nhất - bạn cần có một nền tảng cảm xúc vững chắc.
Nhưng nếu sức khỏe tinh thần quan trọng như vậy, tại sao chúng ta lại dành cho nó quá ít sự quan tâm?
Tôi là một nhà tâm lý học lâm sàng và chuyên gia trị liệu đang làm việc tại Thung lũng Silicon. Tôi làm việc với một số người có sức ảnh hưởng lớn, luôn nỗ lực không ngừng và đạt được nhiều thành tựu trong thế giới kinh doanh. Họ là những người có thể xác định một vấn đề lớn trong công việc, lập chiến lược và tìm ra giải pháp hiệu quả. Họ đã làm việc rất chăm chỉ để có được thành công. Nhưng điều đó không có nghĩa là họ cảm thấy hài lòng với cuộc sống của mình. Nó cũng không có nghĩa là họ không gặp khó khăn.
Sự thật là: cuộc sống thường không dễ dàng, đặc biệt là khi bạn đặt mục tiêu cao. Đáng tiếc thay, phản ứng bản năng của chúng ta trước sự khó chịu thường là né tránh. Tuy nhiên, nếu liên tục chạy theo phản ứng đó, bạn sẽ thấy khoảng cách giữa vị trí hiện tại và đích đến trong cuộc sống ngày càng rộng hơn. Thông thường, chỉ khi nhận ra khoảng cách đã trở nên quá lớn đến mức họ có nguy cơ rơi vào khoảng trống đó, mọi người mới tìm đến văn phòng của tôi.
Nhưng đây chính là nghịch lý: nếu bạn chờ đến khi cuộc sống cảm xúc của mình bắt đầu rạn nứt mới quan tâm đến sức khỏe tinh thần - nếu bạn phớt lờ những gì đang diễn ra trong tâm trí cho đến khi nó thực sự ảnh hưởng đến cơ thể - thì tất cả căng thẳng, giận dữ và sự tự ti sẽ tàn phá các mối quan hệ, công việc và sự hài lòng tổng thể của bạn trong cuộc sống.
Đáng tiếc là nhiều người không nhận ra rằng họ cần thay đổi cho đến khi mọi thứ dường như đã quá muộn để xoay chuyển. Cách suy nghĩ này về sức khỏe tinh thần hoàn toàn sai lầm - cũng như việc chờ đến khi được chẩn đoán có dấu hiệu sớm của bệnh tim mới bắt đầu tập thể dục. Thay vào đó, tôi khuyến khích thân chủ của mình nhìn nhận lại sức khỏe tinh thần theo cách mà chúng ta hiện nay đã hiểu về sức khỏe thể chất: một cách chủ động.
Tôi nhận ra rằng điều mà mọi người thực sự cần để duy trì sự cân bằng cảm xúc là một chế độ rèn luyện chủ động dành cho sức khỏe tinh thần và cảm xúc, để khi họ đối mặt với những thử thách không thể tránh khỏi trong cuộc sống, họ có thể vượt qua với sự mạnh mẽ, linh hoạt và tự tin, thay vì gục ngã trước áp lực.
Chúng ta có thể thực sự rèn luyện cơ thể để có sức khỏe tinh thần giống như cách chúng ta làm với sức khỏe thể chất không? Câu trả lời là có.
TS. Emily Anhalt/NXB Trẻ