Clip: Cận cảnh hiện vật hơn 600 năm tuổi được khai quật ở Thành nhà Hồ.
Thành nhà Hồ ở huyện Vĩnh Lộc cũ, nay là xã Tây Đô, tỉnh Thanh Hóa được xây dựng vào năm 1397 dưới triều Hồ Quý Ly. Đây là một trong những công trình kiến trúc đá độc đáo nhất còn lại ở Việt Nam. Với kỹ thuật xây dựng bằng khối đá xanh nặng hàng tấn ghép chồng khít mà không dùng vôi vữa, thành nhà Hồ được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới năm 2011.
Qua hơn 600 năm tồn tại, một số hạng mục đã xuống cấp nhưng công trình vẫn giữ được nhiều dấu tích nguyên gốc, có giá trị đặc biệt về lịch sử, kiến trúc, quân sự và khảo cổ học.
Trao đổi với PV Tiền Phong, lãnh đạo Trung tâm Bảo tồn di sản Thành nhà Hồ, sau 24 cuộc khai quật khảo cổ quy mô lớn đã tìm thấy hàng nghìn cổ vật quý gắn với niên đại hình thành và tồn tại của triều đại nhà Hồ.
Đơn vị cũng trưng bày nhiều cổ vật quý, phục vụ cho việc tham quan, tìm hiểu lịch sử của du khách. Chiếm nhiều nhất là nhóm hiện vật được chế tác bằng đá gồm đá tảng xây thành, bi đá, đạn đá hay các quả đối trọng dùng làm súng bắn đá tiêu diệt kẻ địch khi quân đội phòng thủ bảo vệ hoàng thành Tây Đô.
Bi đá, đạn đá được tìm thấy nhiều trong lần khai quật đường Hòe Nhai (đường Hoàng Gia) gần cổng Nam thành và lần khảo sát ở làng Đồi Mỏ (xã Vĩnh Long, huyện Vĩnh Lộc cũ) năm 2015. Những viên đạn đá hình tròn được mài nhẵn, đường kính 5-7 cm được đặt bên cạnh mô phỏng những khẩu súng thần công do Hồ Nguyên Trừng, con trai cả Hồ Quý Ly, phát minh cách đây hơn 600 năm.
Súng thần công, vũ khí mạnh nhất của quân đội nhà Hồ.
Một hũ tiền đồng cổ thời Trần - Hồ được tìm thấy trong Thành nhà Hồ.
Trong lần khai quật năm 2007, các nhà khảo cổ học đã phát hiện chiếc thống đất nung cổ đường kính 78 cm, cao 75 cm. Nó được dùng chứa nước cho nhà vua rửa tay, tẩy trần chuẩn bị cho lễ tế trời đất tại đàn tế Nam Giao.
Những viên ngói lá đề còn khá nguyên vẹn. Loại ngói này vốn dùng làm vật trang trí trên bờ nóc, bờ vẩy những cung điện khu vực thành nội cùng với nhiều loại khác như ngói mũi sen, ngói bò, ngói âm dương, ngói đầu đao, đầu rồng, uyên ương...
Hình tượng đầu rồng được tìm thấy nhiều trong các đợt khai quật ở Thành nhà Hồ.
Các loại ngói, gạch được sử dụng trong việc xây thành cũng được phát hiện nhiều và trưng bày cho du khách tham quan, tìm hiểu.
Cùng với đó là mũi giáo sắt với các hình dạng, kích cỡ khác nhau.
“Các đợt khai quật với hàng nghìn cổ vật được tìm thấy đã cung cấp thêm các luận cứ khoa học, góp phần phục dựng tổng thể và khẳng định giá trị đặc sắc của Di sản Thế giới Thành nhà Hồ”, lãnh đạo Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ thông tin. Trong ảnh là các loại bát, gốm sứ từ thế kỷ 15-16.
Mới đây, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã đồng ý cho Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ phối hợp với Viện Khảo cổ học tổ chức khai quật đàn Nam Giao (phần còn lại) trên diện tích 9.909 m2. Việc khai quật sẽ thực hiện từ tháng 10 đến tháng 7/2026, trên 94 hố tại hai khu vực nền 4 và nền 5 ở những vị trí được đánh giá là trọng yếu trong tổng thể kiến trúc Đàn tế Nam Giao. Đây được xem là đợt khai quật quy mô lớn nhất từ trước đến nay tại khu vực Đàn tế Nam Giao, một hạng mục quan trọng trong quần thể Di sản Thế giới Thành nhà Hồ.