Tảng băng trôi lớn nhất thế giới tan rã gần nơi sinh sống của 2 triệu chim cánh cụt

7 giờ trướcBài gốc

Quá trình tan rã có thể kéo dài hằng tháng, thậm chí hằng năm, trước khi khối băng khổng lồ này biến mất hoàn toàn.

Theo Live Science, tảng băng A23a có diện tích bề mặt ước tính khoảng 3.100km², tương đương với diện tích đảo Long (Long Island) của Mỹ. Nó từng tách khỏi thềm băng Filchner-Ronne vào năm 1986 nhưng sau đó bị mắc cạn khi phần đáy tiếp xúc với đáy biển. Trong nhiều thập kỷ, A23a hầu như không di chuyển và được xem như một phần cố định của Nam Cực.

Hàng nghìn tảng băng nhỏ đã tách ra từ tảng băng trôi lớn nhất thế giới - A23a, kể từ khi nó mắc cạn ngoài khơi đảo Nam Georgia vào tháng 3 - Ảnh: NASA

Mãi đến tháng 1.2023, A23a mới bắt đầu rời khỏi lục địa Nam Cực. Kể từ đó, tảng băng này nhiều lần giành lại danh hiệu "tảng băng trôi lớn nhất thế giới", do các tảng băng khác xuất hiện rồi tan rã. Gần đây nhất, vào tháng 6.2023, nó tiếp tục giữ danh hiệu này.

Tuy nhiên, vào đầu năm 2024, A23a lại một lần nữa bị mắc kẹt sau khi bị cuốn vào một xoáy nước đại dương lớn, khiến nó quay tròn tại chỗ trong vài tháng. Đến tháng 12.2024, tảng băng trôi thoát khỏi xoáy nước và bắt đầu di chuyển về phía bắc, tiến vào eo biển Drake, nơi thường được gọi là “nghĩa địa tảng băng trôi” do các khối băng lớn ở Nam Cực thường tan rã tại đây.

Vào tháng 1.2025, dữ liệu từ các cơ quan khí tượng cho thấy A23a đang trên đà va chạm với đảo Nam Georgia, nằm tại biển Scotia. Đến tháng 3, tảng băng khổng lồ đã mắc cạn một lần nữa, cách bờ tây nam hòn đảo khoảng 100km, đánh dấu lần mắc kẹt thứ ba trong vòng đời kéo dài gần 40 năm của nó.

Quá trình tan rã dần dần

Ảnh vệ tinh từ thiết bị Aqua của NASA đã hé lộ những thay đổi đáng kể tại rìa bắc của tảng băng. Theo Đài quan sát Trái đất của NASA, phần rìa đang bị "rò rỉ", tạo ra hàng nghìn mảnh băng nhỏ lan rộng trên bề mặt đại dương xung quanh. "Cảnh tượng giống như một bầu trời đầy sao với vô số mảnh băng nằm rải rác quanh khối băng chính", NASA mô tả.

Các tảng băng nhỏ đã liên tục tách ra từ A23a suốt nhiều tháng qua. Bức ảnh này được chụp vào tháng 1.2025, khi khối băng khổng lồ tiến gần đến Nam Georgia trong chặng cuối hành trình - Ảnh: Getty

Dù các mảnh băng mới nhìn chung nhỏ hơn nhiều so với A23a, một số tảng vẫn có đường kính lên đến 1km, gây nguy hiểm tiềm tàng cho tàu thuyền di chuyển trong khu vực. Mảnh lớn nhất trong số này, được đặt tên là A23c, có diện tích khoảng 130km² và đang trôi dạt về phía nam.

Theo NASA, từ khi mắc cạn lần gần nhất vào tháng 3, A23a đã mất đi khoảng 520km² do hiện tượng "rò rỉ rìa". Nếu tốc độ tan rã này tiếp tục, có thể mất thêm vài tháng đến vài năm để khối băng hoàn toàn biến mất, trừ khi xuất hiện các vết nứt lớn đẩy nhanh quá trình vỡ vụn.

Đáng chú ý, A23a hiện chỉ lớn hơn tảng băng trôi lớn thứ hai là D15A khoảng 31km² (tính đến ngày 16.5.2025), theo dữ liệu từ Trung tâm Băng quốc gia Mỹ. Vì vậy, vị thế "lớn nhất thế giới" của A23a có thể sớm bị thay thế.

Băng tan gần nơi sinh sống của hàng triệu động vật hoang dã

Nam Georgia là một đảo hầu như không có cư dân sinh sống, ngoài một số nhà nghiên cứu thường trú theo mùa. Tuy nhiên, khu vực này là nơi cư trú quan trọng của hàng triệu cá thể động vật hoang dã, bao gồm hải cẩu, chim biển và đặc biệt là chim cánh cụt. Theo tổ chức BirdLife International, có hơn 2 triệu con chim cánh cụt sinh sống tại đây.

Việc A23a mắc kẹt gần đảo có thể ảnh hưởng đến các loài sinh vật này. Chim cánh cụt, vốn phụ thuộc vào nguồn cá và mực gần đảo, có thể phải di chuyển xa hơn hàng trăm kilomet để vòng qua khối băng khổng lồ nếu đường tiếp cận bị chặn. Điều này gây tốn kém năng lượng và ảnh hưởng đến chu kỳ sinh sản.

Đảo Nam Georgia là nơi sinh sống của hàng triệu con chim cánh cụt, bao gồm một trong những quần thể chim cánh cụt hoàng đế (Aptenodytes patagonicus) lớn nhất thế giới - Ảnh: Getty

Ngoài ra, sự tan chảy của A23a cũng có thể làm thay đổi độ mặn và nhiệt độ nước biển trong khu vực, những yếu tố quan trọng đối với hệ sinh thái biển địa phương.

Tuy nhiên, vị trí hiện tại của tảng băng khá xa bờ biển nên mức độ ảnh hưởng có thể không nghiêm trọng như lo ngại. Một số nhà nghiên cứu còn cho rằng sự tan rã của A23a có thể mang lại lợi ích sinh thái nhất định, như giải phóng các chất dinh dưỡng tích tụ lâu năm trong băng vào đại dương, hỗ trợ những sinh vật phù du và tạo thành chuỗi thức ăn biển.

Tác động từ biến đổi khí hậu

Đây không phải là lần đầu tiên đảo Nam Georgia bị bao quanh bởi một tảng băng trôi khổng lồ. Vào năm 2020, A68, một trong những tảng băng trôi lớn nhất lịch sử cũng từng tiếp cận khu vực này. Khi đó, đã có lo ngại rằng A68 có thể làm gián đoạn hành trình kiếm ăn của các đàn chim cánh cụt tương tự như hiện nay. Tuy nhiên, A68 nhanh chóng bị các dòng hải lưu chia cắt, khiến nó vỡ thành nhiều mảnh lớn và tan chảy trong thời gian ngắn. Nhờ đó, nguy cơ sinh thái tại Nam Georgia đã được giảm thiểu.

Trường hợp của A23a khác biệt hơn vì tảng băng này đã nhiều lần mắc cạn và hiện chưa có dấu hiệu bị vỡ nhanh chóng như A68 trước đây. Với tốc độ tan rã hiện tại, A23a có thể tiếp tục tồn tại trong nhiều tháng tới, gây ra những thay đổi lâu dài hơn đối với môi trường khu vực.

Biến đổi khí hậu do con người gây ra đang thúc đẩy sự tan chảy nhanh hơn của các thềm băng ở Nam Cực. Việc A23a và nhiều tảng băng lớn khác tách khỏi lục địa và trôi ra đại dương được xem là dấu hiệu rõ rệt cho thấy hệ thống băng hà ở cực Nam đang mất ổn định.

Khi khí hậu tiếp tục ấm lên, khu vực Nam Cực dự kiến sẽ tạo ra thêm nhiều tảng băng trôi khổng lồ khác. Những khối băng này, nếu tiếp tục di chuyển theo hướng về phía bắc như A23a, có khả năng tác động đáng kể đến các khu vực sinh thái nhạy cảm như Nam Georgia.

Giới khoa học đang theo dõi chặt chẽ tiến trình tan rã của A23a không chỉ vì quy mô khổng lồ của nó mà còn vì đây là một ví dụ điển hình cho các quá trình băng tan có thể ảnh hưởng đến đại dương, hệ sinh thái và an toàn hàng hải toàn cầu.

Hoàng Vũ

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/tang-bang-troi-lon-nhat-the-gioi-tan-ra-gan-noi-sinh-song-cua-2-trieu-chim-canh-cut-232839.html