Tăng cường hỗ trợ và chữa lành những tổn thương để nạn nhân bị mua bán trở về hòa nhập cùng xã hội

2 ngày trướcBài gốc

Bà Nguyễn Thùy Dương, Phó Cục trưởng Cục Bảo trợ xã hội, Bộ Y tế.

Hưởng ứng Ngày Thế giới Phòng, chống mua bán người và Ngày Toàn dân phòng, chống mua bán người (30/7), bà Nguyễn Thùy Dương, Phó Cục trưởng Cục Bảo trợ xã hội, Bộ Y tế, đã có trò chuyện với Báo Thế giới và Việt Nam.

Bộ Y tế là cơ quan chủ trì soạn thảo Nghị định số 162/2025/NĐ-CP ngày 29/6/2025 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng, chống mua bán người. Vậy Chính phủ đã quy định chi tiết về hỗ trợ nạn nhân như thế nào tại nghị định mới được ban hành, thưa bà?

Có thể nói Nghị định số 162 đã quy định rất chi tiết về đối tượng, chế độ, trình tự thực hiện hỗ trợ nạn nhân bị mua bán. Cụ thể:

Điều 17 Nghị định đã bổ sung quy định nội dung hỗ trợ nhu cầu thiết yếu về bố trí chỗ ở tạm thời; quy định cụ thể nội dung hỗ trợ. Quy định này nhằm đảm bảo quyền lợi và sự chăm sóc toàn diện cho nạn nhân của mua bán người, đặc biệt là tạo điều kiện cho họ hồi phục và ổn định cuộc sống.

Điều 18 Nghị định quy định đầy đủ, rõ ràng, chi tiết và toàn diện hơn về nội dung hỗ trợ y tế, tập trung vào hỗ trợ y tế toàn diện cho nạn nhân mua bán người, bao gồm sơ cứu, cấp cứu, điều trị bệnh thông thường, chi phí bảo hiểm y tế và mai táng (nếu cần), bổ sung quy định về hỗ trợ đóng bảo hiểm y tế cho nạn nhân chưa có bảo hiểm. Quy định này sẽ giúp nạn nhân chủ động chăm sóc sức khỏe lâu dài, được tiếp cận với hệ thống y tế một cách kịp thời, đầy đủ và bình đẳng như mọi công dân khác; giảm gánh nặng chi phí khám, chữa bệnh, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc tái hòa nhập xã hội, học tập hoặc làm việc sau khi được giải cứu.

Trên cơ sở quy định của Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024, Nghị định bổ sung 1 điều quy định về chế độ hỗ trợ pháp luật và kế thừa, có sửa đổi, bổ sung Điều 22 Nghị định số 09/2013/NĐ-CP để quy định 1 điều về trợ giúp pháp lý. Trong đó bổ sung quy định về hỗ trợ pháp luật với một số nội dung hỗ trợ như cung cấp thông tin về quyền và nghĩa vụ cho nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân và người dưới 18 tuổi đi cùng…

Trên cơ sở kế thừa quy định tại Điều 21 Nghị định số 09/2013/NĐ-CP, Điều 23 Nghị định quy định nội dung hỗ trợ tâm lý mang tính chất toàn diện hơn, chuyên sâu về hình thức hỗ trợ, thời gian điều trị cụ thể và giao Bộ Y tế hướng dẫn cụ thể về nội dung, phương pháp hỗ trợ.

Trên cơ sở kế thừa quy định tại Điều 23 Nghị định số 09/2013/NĐ-CP, Điều 24 Nghị định quy định nội dung hỗ trợ học văn hóa, học nghề, trợ cấp khó khăn ban đầu mang tính toàn diện, cụ thể hơn. Trong đó, đối với hỗ trợ học nghề, dự thảo Nghị định quy định linh hoạt theo hướng nạn nhân khi trở về nơi cư trú nếu có nhu cầu học nghề thì được bố trí học nghề hoặc hỗ trợ một lần chi phí học nghề theo mức chi phí đào tạo nghề ngắn hạn tương ứng tại các cơ sở đào tạo nghề ở địa phương nhưng không vượt quá mức quy định của Bộ Tài chính quy định quản lý và sử dụng kinh phí hỗ trợ đào tạo trình độ sơ cấp và đào tạo dưới 3 tháng (Nghị định số 09/2013/NĐ-CP chỉ quy định về hình thức hỗ trợ một lần chi phí học nghề).

Trên cơ sở quy định tại điểm i và điểm k khoản 1 Điều 37 Luật năm 2024, Điều 25 Nghị định kế thừa quy định tại Điều 24 Nghị định số 09/2013/NĐ-CP về hỗ trợ vay vốn, đồng thời, bổ sung chế độ tư vấn, tạo điều kiện để có việc làm, thông tin lao động; giao trách nhiệm cho Ngân hàng Chính sách xã hội triển khai.

Điều 24 Nghị định 162/2025/NĐ-CP quy định nội dung hỗ trợ học văn hóa, học nghề, trợ cấp khó khăn ban đầu mang tính toàn diện, cụ thể hơn. (Nguồn: VGP)

Hỗ trợ là công việc rất quan trọng trong quá trình tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân, giúp nạn nhân vượt qua mặc cảm, khó khăn và sớm tái hòa nhập cộng đồng. Từ thực tiễn theo dõi, chủ trì vấn đề này tại Cục Bảo trợ xã hội, Bộ Y tế, xin bà cho biết quá là trình hỗ trợ nạn nhân bị mua bán thường gặp phải những khó khăn gì?

Quá trình hỗ trợ nạn nhân bị mua bán thường gặp phải không ít khó khăn. Trước hết là khó khăn từ chính phía nạn nhân. Họ thường có tâm lý sợ hãi, mặc cảm do trước đó bị đe dọa, khống chế tinh thần hoặc mang tâm lý xấu hổ, tự ti nên ngại khai báo hoặc tiếp cận cơ quan chức năng.

Bên cạnh đó, có những nạn nhân gặp phải sang chấn tâm lý nặng nề do bị bạo lực, cưỡng bức trong thời gian bị mua bán dẫn tới rối loạn tâm thần, khó hợp tác trong quá trình hỗ trợ.

Cũng không ít trường hợp thiếu giấy tờ tùy thân do bị tịch thu, thất lạc giấy tờ nên việc xác minh nhân thân, quốc tịch, nơi cư trú gặp nhiều trở ngại.

Ngoài ra, việc phụ thuộc tài chính và mối quan hệ cũng là rào cản với các nạn nhân. Ví dụ như một số nạn nhân bị phụ thuộc kinh tế vào kẻ mua bán hoặc gia đình không muốn tiếp nhận, khiến việc tái hòa nhập khó khăn.

Hai là, khó khăn về phát hiện và xác minh. Việc nhận diện nạn nhân gặp nhiều thách thức do nạn nhân có thể không nhận thức mình là nạn nhân, hoặc thủ đoạn tội phạm quá tinh vi khiến cơ quan chức năng khó xác định.

Ngoài ra, quy trình xác minh mất thời gian bởi việc phối hợp giữa các cơ quan, địa phương, thậm chí giữa các quốc gia thường chậm trễ, làm nạn nhân chờ đợi lâu trong tình trạng bất ổn.

Ba là, khó khăn về cơ chế, chính sách như hạn chế về nguồn lực (nguồn kinh phí cho hỗ trợ y tế, tâm lý, sinh kế và tái hòa nhập còn hạn chế). Bên cạnh đó, việc chưa đồng bộ giữa các đơn vị, cụ thể là sự phối hợp giữa công an, biên phòng, lao động - xã hội, y tế, tư pháp… đôi khi chưa chặt chẽ, gây chậm trễ trong xử lý. Ngoài ra, chính sách hỗ trợ chưa đầy đủ cũng là một thách thức. Một số nhóm nạn nhân (ví dụ: mang thai hộ, bị bóc lột lao động ở nước ngoài) chưa được bao phủ rõ ràng trong chính sách hỗ trợ.

Cá nhân, cơ quan, tổ chức phát hiện hành vi mua bán người hoặc nguy cơ mua bán gọi đến Tổng đài quốc gia (gọi nhánh 111) để tố giác hoặc báo tin. (Nguồn: VGP)

Xin bà cho biết một số trình tự phối hợp hiện nay giữa các cơ quan chức năng trong việc hỗ trợ nạn nhân?

Thứ nhất, tiếp nhận và xử lý tố giác qua Tổng đài 111. Cá nhân, cơ quan, tổ chức phát hiện hành vi mua bán người hoặc nguy cơ mua bán gọi đến Tổng đài quốc gia (gọi nhánh 111) để tố giác hoặc báo tin.

Người tiếp nhận gọi thực hiện ghi chép nội dung, tư vấn tâm lý, chính sách, pháp luật, hỗ trợ kỹ năng đối phó nếu cần. Sau khi tiếp nhận, thông tin được chuyển ngay đến cơ quan có thẩm quyền như lực lượng công an, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển hoặc UBND cấp xã nơi xảy ra hành vi hoặc nơi cư trú người tố giác để xử lý theo quy định pháp luật.

Thứ hai, xác minh, định hướng và cung cấp hỗ trợ ban đầu. Các cơ quan nhận thông tin (Công an, Biên phòng, Cảnh sát biển, UBND cấp xã) tiếp nhận người đến trình báo (nạn nhân hoặc người nghi ngờ là nạn nhân), nếu cần phối hợp với Công an cấp tỉnh để xác minh ban đầu dựa trên giấy tờ, chứng cứ, độ tin cậy của thông tin liên quan đến vụ việc. Nếu người đến trình báo đã rõ là nạn nhân (có giấy tờ/chứng cứ đầy đủ), căn cứ nhu cầu giúp đỡ mà thực hiện hỗ trợ chi phí di chuyển về nơi cư trú hoặc đến cơ sở trợ giúp xã hội/nạn nhân.

Trường hợp chưa đủ giấy tờ, tài liệu xác nhận, cơ quan y tế đề nghị Công an tỉnh tiến hành xác minh; sau đó thông báo cho cơ sở trợ giúp xã hội để thực hiện hỗ trợ phù hợp.

Thứ ba, bảo vệ và hỗ trợ y tế, pháp lý, tái hòa nhập. Trong thời gian nạn nhân lưu trú tại cơ sở trợ giúp hoặc hỗ trợ xã hội: Nếu bị mất người thân và không ai mai táng, cơ sở thực hiện tổ chức mai táng theo quy định (trong nước hoặc phối hợp đối với trường hợp ở nước ngoài).

Nạn nhân chưa có thẻ bảo hiểm y tế sẽ được hỗ trợ đóng BHYT trong năm đầu tiên kể từ ngày xác nhận là nạn nhân. Các chế độ hỗ trợ bao gồm: Cung cấp đầy đủ thông tin về quyền lợi, nghĩa vụ của nạn nhân; các biện pháp phòng ngừa; hướng dẫn làm thủ tục pháp lý, giấy tờ cư trú, hộ tịch, thẻ căn cước; Hỗ trợ học văn hóa, miễn phí học phí, tiền sách giáo khoa cho nạn nhân dưới 18 tuổi hoặc người đi cùng (năm học đầu tiên và liên tiếp) nếu có nhu cầu; và Hỗ trợ một lần mức điều kiện khó khăn bằng mức lương tối thiểu vùng, hỗ trợ học nghề hoặc chi phí học nghề nếu nạn nhân có nhu cầu.

Thứ tư, phối hợp liên ngành và duy trì liên lạc. Trong toàn bộ quá trình, Tổng đài 111 hoạt động 24/7, miễn cước, ghi âm toàn bộ cuộc gọi, lưu trữ dữ liệu tố giác và báo cáo theo quy định về bảo mật truy cập dữ liệu.

Các cơ quan công quyền như Công an, Biên phòng, Sở Y tế, UBND xã, cơ sở trợ giúp... phối hợp chặt chẽ, thông báo, cập nhật lẫn nhau để đảm bảo nạn nhân tiếp cận đúng quyền lợi và phục vụ điều tra nếu cần.

Tập huấn nâng cao năng lực cho lực lượng làm công tác hỗ trợ nạn nhân bị mua bán tại Quảng Nam, tháng 4/2024. (Nguồn: Báo Đà Nẵng)

Đối với công tác hỗ trợ nạn nhân, mục tiêu cuối cùng là giúp nạn nhân có một cuộc sống ổn định, bền vững và không tái bị mua bán. Tuy nhiên, con đường tái hòa nhập chưa bao giờ là dễ dàng. Thưa bà, Cục Bảo trợ xã hội sẽ có những chương trình, kế hoạch nào để tăng cường năng lực cho các cơ quan, đơn vị làm công tác hỗ trợ nạn nhân ở trong nước cũng như nâng cao hiệu quả phối hợp liên ngành, qua đó giúp nạn nhận thực sự “chữa lành” những tổn thương và tự tin hòa nhập và vươn lên trong xã hội?

Cục Bảo trợ xã hội đang xây dựng và triển khai các chương trình đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho lực lượng làm công tác hỗ trợ nạn nhân bị mua bán. Cụ thể là tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu cho cán bộ công an, biên phòng, y tế, hội đoàn thể về kỹ năng nhận diện nạn nhân, tư vấn tâm lý, quản lý ca, hỗ trợ tái hòa nhập.

Chúng tôi cũng đang phát triển tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ, quy trình hỗ trợ nạn nhân chuẩn hóa theo quy định của Luật và Nghị định số 162/2025/NĐ-CP. Cùng với đó, Cục Bảo trợ xã hội cũng có kế hoạch tăng cường năng lực cho cơ sở trợ giúp xã hội, cơ sở hỗ trợ nạn nhân về trang thiết bị, nhân lực, kiến thức pháp lý và phương pháp can thiệp đa ngành.

Đồng thời, Cục Bảo trợ xã hội, Bộ Y tế cùng các cơ quan hữu quan đã hoàn thiện và vận hành hiệu quả cơ chế phối hợp liên ngành. Cụ thể là tham mưu ban hành hoặc ký kết quy chế phối hợp liên ngành giữa các đơn vị đảm bảo thông tin thông suốt từ khâu tiếp nhận, xác minh đến hỗ trợ và theo dõi sau hòa nhập.

Bên cạnh đó, Cục sẽ tiếp tục vận hành hiệu quả Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em và hỗ trợ nạn nhân mua bán người (số 111) để tăng khả năng tiếp nhận thông tin, điều phối xử lý vụ việc nhanh chóng, bảo đảm bí mật và an toàn cho nạn nhân.

Đồng thời, chúng tôi đang thiết lập cơ chế chia sẻ dữ liệu, theo dõi tiến trình hỗ trợ nạn nhân liên ngành để tránh bỏ sót, trùng lặp hoặc hỗ trợ kém hiệu quả.

Nhằm mục tiêu tăng cường hỗ trợ tâm lý – xã hội và tái hòa nhập cho nạn nhân, Cục Bảo trợ xã hội đang xây dựng mô hình trung tâm tư vấn tâm lý cộng đồng và nhóm hỗ trợ tự lực dành cho nạn nhân, giúp “chữa lành” tổn thương và phục hồi niềm tin. Cùng với đó, Cục sẽ triển khai các chương trình hỗ trợ sinh kế, vay vốn ưu đãi, học nghề và giới thiệu việc làm để nạn nhân tự chủ về kinh tế, giảm nguy cơ tái bị mua bán. Và đặc biệt là đẩy mạnh truyền thông thay đổi nhận thức cộng đồng, giảm kỳ thị, tạo môi trường thân thiện để nạn nhân tự tin hòa nhập.

Về hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm, Cục Bảo trợ xã hội sẽ đẩy mạnh tham gia các mạng lưới hỗ trợ nạn nhân khu vực và quốc tế, tiếp nhận hỗ trợ kỹ thuật, kinh phí, mô hình tốt. Đồng thời, chúng tôi sẽ tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ để nâng cao chất lượng dịch vụ hỗ trợ, bảo vệ quyền lợi cho nạn nhân.

Trân trọng cảm ơn bà!

Thu Trang

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/tang-cuong-ho-tro-va-chua-lanh-nhung-ton-thuong-de-nan-nhan-bi-mua-ban-tro-ve-hoa-nhap-cung-xa-hoi-324267.html