Tăng cường quản lý tài nguyên chiến lược như đất hiếm

4 giờ trướcBài gốc

Quang cảnh phiên làm việc của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 14/10. Ảnh: VPQH cung cấp.

Tiếp tục chương trình của Phiên họp thứ 50, chiều 14/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản (ĐC&KS).

Đề xuất 6 nhóm chính sách chính trọng tâm

Tờ trình của Chính phủ đề xuất sửa đổi Luật ĐC&KS xoay quanh 6 nhóm chính sách chính, tập trung vào việc giải quyết tình trạng khan hiếm vật liệu xây dựng, quản lý tài nguyên chiến lược, và phân cấp, phân quyền.

Thứ nhất, về cơ chế đặc thù cho vật liệu xây dựng phục vụ dự án trọng điểm, Chính phủ đề xuất phân quyền cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Theo đó, Chủ tịch UBND cấp tỉnh được quyết định cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhóm III (vật liệu xây dựng thông thường) và nhóm IV (vật liệu san lấp) phục vụ các dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công, PPP, dự án phát triển kinh tế - xã hội thuộc thẩm quyền của địa phương, công trình khẩn cấp, cấp bách, và dự án phòng, chống thiên tai.

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng trình bày Tờ trình. Ảnh: VPQH cung cấp.

Bên cạnh đó, việc cấp phép khai thác khoáng sản nhóm IV được thực hiện theo nguyên tắc rút gọn, không phải căn cứ vào phương án quản lý về địa chất, khoáng sản và không cần thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư hay phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường/giấy phép môi trường.

Cùng với đó, đối với khoáng sản nhóm III, cho phép cấp trực tiếp giấy phép khai thác cho nhà thầu thi công hoặc chủ đầu tư.

Thứ hai, về mở rộng tiêu chí khu vực không đấu giá, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung tiêu chí không đấu giá để bảo đảm nguyên vật liệu cho các dự án đầu tư công, PPP, công trình quan trọng quốc gia, dự án khẩn cấp, cấp bách.

Bổ sung tiêu chí không đấu giá đối với khu vực đá vôi, sét làm nguyên liệu sản xuất xi măng và khoáng sản phụ gia, nhằm hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư, ngăn chặn đầu cơ và duy trì sự ổn định cho các doanh nghiệp đã đầu tư lớn, dài hạn.

Bổ sung tiêu chí không đấu giá cho các khu vực đã được cấp phép thăm dò/khai thác để gia hạn, cấp lại, điều chỉnh giấy phép.

Các đại biểu tham dự Phiên họp. Ảnh: VPQH cung cấp.

Về cơ chế thăm dò xuống sâu và mở rộng, dự thảo Luật cho phép cơ quan quản lý nhà nước cấp giấy phép thăm dò xuống sâu, mở rộng mà không cần điều chỉnh, bổ sung quy hoạch khoáng sản trước đối với các mỏ đang hoạt động hợp pháp. Việc cập nhật quy hoạch sẽ dựa trên kết quả thăm dò sau đó.

Về quản lý chặt chẽ đất hiếm, dự thảo Luật bổ sung một Chương VIIa riêng (gồm 4 Điều) về quản lý đất hiếm, nhằm bổ sung các chế tài, cơ chế quản lý chặt chẽ đối với loại khoáng sản chiến lược, đặc biệt này.

Cùng với đó, dự thảo Luật cũng điều chỉnh quyền ưu tiên nộp hồ sơ khai thác; Luật hóa các quy định về phân quyền, phân cấp theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp; Phân quyền cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường; Phân quyền cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh: Thực hiện một số nhiệm vụ trước đây thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Môi trường…

Cần cân nhắc kỹ lưỡng một số vấn đề

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tán thành với sự cần thiết của dự án Luật nhưng đề nghị rà soát và cân nhắc kỹ lưỡng một số vấn đề để đảm bảo tính thống nhất và khả thi.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi trình bày báo cáo thẩm tra. Ảnh: VPQH cung cấp.

Về tính thống nhất pháp luật và phạm vi sửa đổi, Ủy ban đề nghị tiếp tục rà soát để đảm bảo tính thống nhất của dự thảo Luật với các luật khác đang được xem xét tại Kỳ họp thứ 10 (như Luật Đầu tư (sửa đổi), Luật Quy hoạch (sửa đổi)).

Bên cạnh đó, Ủy ban cũng đề nghị chưa nên luật hóa ngay lập tức đối với các nội dung đã được Chính phủ quy định tạm thời tại Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP (có hiệu lực đến hết 2/2027). Việc này nhằm tránh lãng phí tài nguyên, lạm dụng chính sách và phát sinh hệ lụy tiêu cực.

Về cơ chế đặc thù cho khoáng sản xây dựng và tình trạng khẩn cấp, Ủy ban đề nghị cân nhắc giới hạn phạm vi những công trình, dự án được hưởng chính sách không phải căn cứ vào phương án quản lý về địa chất, khoáng sản, nhằm tránh lãng phí tài nguyên.

Bên cạnh đó, cần đánh giá kỹ lưỡng tác động tiêu cực nếu kéo dài chính sách này, tránh việc khai thác tài nguyên không theo quy hoạch, thiếu cơ chế kiểm soát và gây tác động xấu đến môi trường.

Các đại biểu tham dự Phiên họp. Ảnh: VPQH cung cấp.

Cùng với đó, Ủy ban đề nghị bổ sung các công cụ kiểm soát, cơ chế hậu kiểm khi cắt giảm thủ tục hành chính đối với khoáng sản nhóm III, nhóm IV để tránh trục lợi, gây thất thoát.

Đối với quy định khai thác khoáng sản ứng phó "tình trạng khẩn cấp," cần xác định rõ cơ quan có thẩm quyền công bố và bổ sung quy định về cơ chế kiểm soát khối lượng, phạm vi khai thác và nghĩa vụ phục hồi môi trường để tránh bị lợi dụng. Đề nghị chỉ áp dụng khi có quyết định tình trạng khẩn cấp của Thủ tướng Chính phủ hoặc cơ quan có thẩm quyền.

Về quản lý đất hiếm và đấu giá quyền khai thác, Ủy ban cơ bản tán thành việc bổ sung Chương VIIa quản lý đất hiếm, nhưng đề nghị làm rõ thời gian giữ quyền ưu tiên nộp hồ sơ đối với đất hiếm có khác biệt so với khoáng sản nhóm I hay không, và có cần khống chế số lượng giấy phép cấp cho tổ chức, cá nhân, nhất là nhà đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị nghiên cứu quy định theo hướng tất cả các quyền khai thác khoáng sản phải được cấp thông qua đấu giá. Việc loại trừ khu vực không đấu giá có thể thay thế bằng cách bổ sung điều kiện tham gia đấu giá (ví dụ: hạn chế nhà đầu tư nước ngoài tại khu vực biên giới hoặc khu vực có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh)…

Minh Khôi

Nguồn BVPL : https://baovephapluat.vn/kiem-sat-24h/van-de-su-kien/tang-cuong-quan-ly-tai-nguyen-chien-luoc-nhu-dat-hiem-186080.html