Tăng thuế – liều vaccine hữu hiệu phòng, chống tác hại thuốc lá

2 ngày trướcBài gốc

Ngày thế giới không thuốc lá (31/5) năm 2025 được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chọn với chủ đề “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo”, nhằm phơi bày cách thức mà các tập đoàn thuốc lá trên thế giới sử dụng để quảng bá, tiếp thị sản phẩm gây nghiện cũng như chỉ rõ chiêu thức quảng cáo sai sự thật, lừa dối mọi người.

Vạch trần sự thật phía sau vẻ “hấp dẫn”

WHO cho biết, mỗi năm, hơn 8 triệu người trên thế giới không qua khỏi do các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó có khoảng 1,3 triệu trường hợp do phơi nhiễm với khói thuốc thụ động. Đây là những con số phản ánh mức độ nghiêm trọng của vấn đề này.

Tại Việt Nam, gánh nặng bệnh tật và tử vong do thuốc lá cũng là một thực tế đáng lưu tâm. Theo ước tính của WHO, việc sử dụng thuốc lá là nguyên nhân dẫn đến hơn 100.000 trường hợp tử vong mỗi năm tại nước ta. Điều này có nghĩa là mỗi ngày, gần 300 gia đình Việt Nam phải đối mặt với nỗi đau mất người thân. Cụ thể, có khoảng 84.500 người tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc chủ động và 18.800 người tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc thụ động.

Năm 2022, theo ước tính của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam, tổng chi phí khám, chữa bệnh và tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá lên tới 108.000 tỷ đồng/năm (tương đương 1,14% GDP) con số này cao gấp 5 lần nguồn thu từ thuế thuốc lá.

Ngoài ra, các sản phẩm thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá nung nóng (TLNN) đang ngày càng phổ biến, đặc biệt đối với giới trẻ nhờ mẫu mã hấp dẫn và quảng bá tinh vi. Các sản phẩm này được tiếp thị với hình ảnh “ít tác hại”, khiến người tiêu dùng lầm tưởng về độ an toàn, nhất là trẻ vị thành niên. Thực tế, đây là những sản phẩm tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đặc biệt khi hướng đến nhóm đối tượng trẻ tuổi.

Tỷ lệ thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá ngày càng tăng cao

Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu của nam giới trưởng thành tại Việt Nam đang tuy có giảm nhưng vẫn còn ở mức cao (41,1% - điều tra STEPS - WHO 2021). Đối với TLĐT, tỷ lệ sử dụng TLĐT ở người trưởng thành (15 tuổi trở lên) năm 2015 là 0,2% (GATS 2015), năm 2020 là 3,6% (PGATS 2020). Tỷ lệ sử dụng TLĐT cao nhất tập trung ở nhóm tuổi 15-24 (7,3%) sau đó là các nhóm tuổi 25 - 44 tuổi (3,2%), 45 - 64 tuổi (1,4%) (PGATS 2020).

Tại Hà Nội, theo báo cáo điều tra thực trạng sử dụng thuốc lá ở người từ 15 tuổi trở lên trên địa bàn TP năm 2024 cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá là 15,6%, trong đó nam giới hút thuốc chiếm tỷ lệ cao hơn là 31,1%; nữ giới là 0,1%. Tỷ lệ đối tượng nghiên cứu (ĐTNC) hiện đang hút thuốc hàng ngày là 11,2%; thỉnh thoảng là 4,4%.

Phần lớn ĐTNC không quan tâm đến việc bỏ thuốc (43,1%), chỉ có 6,1% có dự định bỏ thuốc vào tháng sau. Trong số các đối tượng hiện đang hút thuốc, có 35,4% đối tượng cố gắng bỏ thuốc trong 12 tháng qua. Đa số ĐTNC đều tự cố gắng bỏ thuốc mà không cần sự hỗ trợ nào (lên đến 39,9%). Lý do bỏ thuốc mà ĐTNC lựa chọn nhiều nhất là hút thuốc có hại cho sức khỏe, lên đến 73,3,8%...

Các chuyên gia y tế cảnh báo, thuốc lá, thuốc lá mới và các sản phẩm chứa nicotin rất có hại cho sức khỏe thậm chí gây tử vong cho cả người hút và người không hút nhưng thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc. Đối với trẻ em và thanh thiếu niên, các sản phẩm này có thể làm suy yếu nghiêm trọng sự phát triển não bộ.

Đề xuất áp thuế 15.000 đồng/bao thuốc lá năm 2030

Làm rõ về các sản phẩm này, TS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện (BV) Bạch Mai lưu ý hết sức cẩn trọng với những thông tin chưa được kiểm chứng. TLĐT chứa nicotine, một chất gây nghiện mạnh, cùng với đó là nhiều loại hương liệu mà tác động lâu dài của chúng lên sức khỏe vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ.

Trung tâm Chống độc đã ghi nhận các trường hợp hút TLĐT bị lợi dụng để pha trộn các chất cấm. Trong giai đoạn 2022-2023, Trung tâm Chống độc đã tiếp nhận, điều trị cho hơn 120 trường hợp ngộ độc nicotine liên quan đến thuốc lá điện tử, với các triệu chứng đa dạng và phức tạp, từ co giật, rối loạn ý thức, suy đa tạng, đến đột quỵ. Một tỷ lệ đáng kể trong số đó là học sinh, sinh viên.

"Việc sử dụng các hương vị hấp dẫn, bao bì bắt mắt có thể thu hút sự chú ý của giới trẻ, khiến họ lơ là trước những nguy cơ tiềm ẩn về sức khỏe và khả năng gây nghiện của sản phẩm. Điều này đòi hỏi sự nhìn nhận khách quan và thận trọng từ cộng đồng” – TS Jennifer Horton - Phó Trưởng Đại diện Văn phòng WHO tại Việt Nam quan ngại.

PGS.TS Vũ Văn Giáp - Phó Giám đốc BV Bạch Mai cho cảnh báo, gánh nặng bệnh tật do thuốc lá gây ra cho toàn cầu và nhân loại là vô cùng lớn. Từ những căn bệnh ung thư phổi, bệnh tim mạch, đột quỵ, đến các bệnh hô hấp mãn tính, thuốc lá len lỏi vào từng tế bào, bào mòn sức khỏe và cướp đi cuộc sống của hàng triệu người mỗi năm.

Tại Việt Nam, dù đã có những nỗ lực đáng ghi nhận nhưng công tác PCTHTL vẫn đối mặt với nhiều gian nan, thách thức. Số người nghiện thuốc lá vẫn còn rất lớn. Điều này đòi hỏi chúng ta cần phải có nhiều biện pháp, quyết tâm hơn để giảm tỷ lệ hút thuốc trong cộng đồng. Cuộc chiến PCTHTL vẫn còn nhiều gian nan. PGS.TS Vũ Văn Giáp chỉ ra những đối tượng cần được ưu tiên quan tâm và bảo vệ: thế hệ trẻ - tương lai của đất nước; bệnh nhân và những người có bệnh nền; bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD); phụ nữ mang thai và trong độ tuổi sinh sản.

Trước những thông tin đa chiều và những nguy cơ tiềm ẩn từ thuốc lá, PGS.TS Phan Thu Phương - Giám đốc Trung tâm Hô hấp, BV Bạch Mai cho rằng, những can thiệp tư vấn ngắn gọn có thể giúp tăng tỷ lệ người quyết tâm bỏ thuốc lên 5-10%. Khi áp dụng quy trình 5A một cách chuyên sâu, kết hợp với các biện pháp hỗ trợ phù hợp, chúng ta có thể nâng cao hiệu quả hỗ trợ cai nghiện thuốc lá lên gần 30%.

Nhấn mạnh sự cần thiết của việc bảo vệ thế hệ trẻ khỏi những tác động tiêu cực của ngành công nghiệp thuốc lá, TS Jennifer Horton cho rằng, đầu tư cho các chương trình hỗ trợ cai nghiện thuốc lá là một khoản đầu tư mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe cộng đồng và sự phát triển kinh tế. Mỗi đô la đầu tư hôm nay có thể mang lại lợi ích tương đương hơn 7 đô la trong tương lai.

TS Jennifer Horton cũng nhắc lại khuyến nghị của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc chú trọng công tác phòng bệnh, nâng cao sức khỏe và kéo dài tuổi thọ, trong đó nhấn mạnh các yếu tố của một nền văn hóa lành mạnh, bao gồm việc nói "không" với thuốc lá và các chất có hại khác.

“Đã có những dấu hiệu cho thấy tiêu thụ thuốc lá tăng trở lại ở Việt Nam. Vì vậy, WHO khuyến nghị áp mức thuế tuyệt đối là 15.000 đồng mỗi bao 20 điếu vào năm 2030, ngoài mức thuế theo tỷ lệ hiện hành. Điều này sẽ khuyến khích những người hút thuốc bỏ thuốc lá và ngăn ngừa những người trẻ tuổi bắt đầu. Thuế thuốc lá giống như một loại vaccine chống tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe thanh, thiếu niên bằng cách ngăn chặn họ bắt đầu hút thuốc, biện pháp này sẽ giúp bảo vệ họ khỏi những rủi ro của việc sử dụng thuốc lá suốt cuộc đời” - TS Angela Pratt - Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam nêu rõ.

Tại BV Bạch Mai, công tác PCTHTL luôn được chú trọng. Trong năm 2024, hơn 7.400 lượt bệnh nhân đã được tiếp cận các chương trình tư vấn. Đáng mừng có 81,6% bệnh nhân thể hiện quyết tâm từ bỏ thói quen hút thuốc. Tổng đài tư vấn cai nghiện thuốc lá miễn phí 1800.6606 vẫn tiếp tục là một kênh hỗ trợ hiệu quả, đồng hành cùng nhiều người trên hành trình tìm lại cuộc sống không khói thuốc.

Thanh Bình

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/tang-thue-lieu-vaccine-huu-hieu-phong-chong-tac-hai-thuoc-la.720979.html