'Tăng thuế thuốc lá càng chậm thì tác hại đối với kinh tế - xã hội càng nhanh'

17 giờ trướcBài gốc

Tại tọa đàm “Tăng thuế thuốc lá – Lợi ích kép cho ngân sách và sức khỏe”, vừa được tổ chức sáng 5/6, các chuyên gia nhấn mạnh quan điểm cần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá ở mức đủ mạnh, nhất là khi thuốc lá đang là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam.

Các báo cáo thống kê cho thấy tỷ lệ hút thuốc lá ở Việt Nam vẫn còn khá cao. Việt Nam cũng nằm trong top 15 quốc gia và vùng lãnh thổ có tỷ lệ người hút thuốc lá ở người trưởng thành cao nhất. Nếu so với các nước trong khu vực ASEAN, tỷ lệ người trưởng thành hút thuốc Việt Nam xếp thứ ba, chỉ thấp hơn Indonesia và Lào.

Tọa đàm “Tăng thuế thuốc lá – Lợi ích kép cho ngân sách và sức khỏe”.

Đáng chú ý, mặc là tỷ lệ hút thuốc lá có giảm nhưng số người tuyệt đối sử dụng thuốc lá lại tăng nhẹ. Ngoài ra sản lượng thuốc lá sản xuất ở Việt Nam vẫn tăng. Mỗi năm, hơn 100.000 người Việt tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó gần 19.000 trường hợp chết do phơi nhiễm khói thuốc thụ động.

Theo ước tính, việc sử dụng thuốc lá khiến Việt Nam thiệt hại hơn 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 1,14% GDP. Tổng thiệt hại kinh tế này cao gấp 5 lần số thu ngân sách từ thuế thuốc lá. Điều đó cho thấy khi thuế suất còn thấp, ngân sách nhà nước không thu được nhiều trong khi xã hội phải gánh hậu quả tài chính nặng nề.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới và Ngân hàng Thế giới, chính sách giá và thuế là công cụ hữu hiệu nhất để giảm tiêu thụ thuốc lá, chiếm đến 60% hiệu quả trong việc kéo giảm tỷ lệ hút, nhất là ở thanh thiếu niên. Tuy vậy, thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá tại Việt Nam hiện vẫn ở mức thấp.

Tại tọa đàm, TS Nguyễn Huy Quang, trưởng ban tư vấn, phản biện và giám định xã hội - Tổng hội Y học Việt Nam, cho hay trong các dự thảo trước, Chính phủ đưa ra Quốc hội 2 phương án. Phương án 1 là năm 2026 tăng lên 2.000 đồng/bao, các năm tiếp theo mỗi năm tăng 2.000 đồng/bao, để năm 2030 tăng lên 10.000 đồng/bao. Phương án 2 là tăng khởi điểm 5.000 đồng.

Với mức độ tăng như thế này thì chưa đạt kỳ vọng, mục tiêu chiến lược quốc gia phòng chống tác hại thuốc lá đưa ra, mới đạt hơn 37%. Vì thế, WHO, Bộ Y tế đề xuất tăng 5.000 đồng sau đó tăng thêm để đến năm 2030 giá 1 bao thuốc lá 15.000 đồng mới đạt kỳ vọng như chiến lược đề ra.

Tăng thuế thuốc lá càng chậm thì tác hại đối với kinh tế - xã hội càng nhanh.

Phương án mới giãn ra đến năm 2027 tăng khởi điểm 2.000/bao, đến năm 2031 tăng đến 10.000 đồng/bao, như vậy việc này có chậm đi, càng chậm bao nhiêu thì tỷ lệ hút thuốc lá của người mới bắt đầu hút càng nhanh, tác hại đến kinh tế, xã hội càng tăng.

Dù trải qua 3 lần điều chỉnh tăng thuế thuốc lá và đạt được những kết quả tích cực, song GS. Nguyễn Anh Trí, Đại biểu Quốc hội Đoàn TP. Hà Nội cho rằng việc tăng thuế vừa qua chưa thực sự đạt hiệu quả như mong đợi. Đó là lý do cơ bản nhất để Quốc hội quyết định tăng thuế tiêu thụ đặc biệt trong lần này.

Theo ông Trí, thuế tương đối lâu nay Việt Nam áp dụng là 75%, nhưng đó là trên giá xuất xưởng. So với nhiều nước trong khu vực, chúng ta thấp hơn rất nhiều. “Đây là đánh tráo khái niệm, dẫn đến cảm giác là thuế cao, nhưng thực chất áp trên giá xuất xưởng, trong khi tiêu chuẩn quốc tế là trên giá bán lẻ”, ông Trí lý giải.

Đồng ý với việc tăng thuế, nhưng chuyên gia cũng nhấn mạnh cần tăng sao cho hợp lý, đây là vấn đề rất khó. Trong khi đó, quan điểm của Bộ Y tế là đề nghị tăng ngay, tăng mạnh và tăng thường xuyên thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá.

Đáng chú ý, cần làm rõ có hai loại thuế là thuế tương đối (thuế suất) và thuế tuyệt đối. Về thuế suất hiện là 75%, nhưng cần lưu ý đây là thuế trên giá xuất xưởng, không được đánh tráo khái niệm với thuế trên giá bán lẻ.

Về thuế tuyệt đối, ông khuyến nghị nên bắt đầu áp dụng từ năm 2027. Điều này sẽ giúp các nhà sản xuất có thời gian chuẩn bị và chuyển đổi, nghĩa là còn khoảng 1,5 năm nữa. “Mức này là đủ thời gian, chậm hơn là không nên. Chúng ta không nhân nhượng nhưng cũng nên tạo điều kiện để các nhà sản xuất thực hiện đúng quy định”, ông Trí nêu rõ.

Vì thế, ông đề xuất lộ trình áp dụng thuế tuyệt đối với thuốc lá từ năm 2027 với mức khởi điểm 3.000 đồng/bao, tăng dần 3.000 đồng mỗi năm để đạt 15.000 đồng/bao vào năm 2031. Đây cũng là quan điểm được Bộ Y tế đồng tình.

Theo ông, việc tăng thuế có hai mục đích. Một là, điều chỉnh hành vi tiêu dùng của người hút thuốc; hai là tăng nguồn thu cho ngân sách. Trên thế giới, nhiều quốc gia đã thu hiệu quả từ nguồn này. Ví dụ, khi tăng thuế thuốc lá, Philippines thu được 2,9 tỷ USD vào năm 2022. Ở Thái Lan, số thu từ thuế thuốc lá đã tăng lên 2,3 tỷ USD.

“Việc tăng thuế không chỉ góp phần tăng thu ngân sách quốc gia, mà điều quan trọng nhất là sử dụng phần thu được này để tiếp tục hỗ trợ Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá, và hỗ trợ chi phí khám, chữa bệnh liên quan đến tác hại của thuốc lá. Điều đó sẽ góp phần giảm gánh nặng chi phí khám chữa bệnh cho nhân dân. Tôi cho rằng điều này là rất tốt”, GS. Nguyễn Anh Trí nhấn mạnh.

Theo chuyên gia, cùng với rất nhiều giải pháp cần làm, việc tăng thuế thuốc lá cần ưu tiên. Bởi nếu tăng thuế này, sẽ tác động rất lớn vào hành vi hút thuốc lá của những người đã, đang và sẽ hút thuốc lá. Chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đúng và đủ mạnh, sẽ tạo nên hiệu quả thực chất, cũng là bước tiến lớn trong việc bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.

Hoàng Tư

Nguồn TCDN : https://taichinhdoanhnghiep.net.vn/tang-thue-thuoc-la-cang-cham-thi-tac-hai-doi-voi-kinh-te--xa-hoi-cang-nhanh-d58932.html