Tăng thuế thuốc lá để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tăng trưởng kinh tế

8 giờ trướcBài gốc

Việc sử dụng thuốc lá làm mất đi tổng cộng 21,8 triệu giờ lao động của người Việt Nam mỗi năm. (Ảnh: Vietnam+)

Việc tăng thuế thuốc lá sẽ tác động trực tiếp vào túi tiền của người tiêu dùng, nhưng là cần thiết để giải quyết bài toán nan giải về sức khỏe và kinh tế tại Việt Nam.

Đây là nội dung chính được các chuyên gia đề cập trong buổi tập huấn “Một số tác động của việc tăng thuế thuốc lá tới sức khỏe người dân và phản ứng của thị trường,” do Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) tổ chức, ngày 23/4 tại Hà Nội.

Tiếng nói từ các con số

Bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng, Bộ Y tế chống tác hại thuốc lá (PCTH) đã chỉ ra những con số thống kê đáng báo động về tác hại của thuốc lá. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong sớm.

"Thuốc lá chứa tới 7.000 hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư và là nguyên nhân gây ra 25 loại bệnh nguy hiểm như ung thư, tim mạch, các bệnh về hô hấp, sinh sản...," bà Hải nhấn mạnh.

Tại Việt Nam, bà Hải cho biết mỗi năm có tới 85.500 ca tử vong do sử dụng thuốc lá trực tiếp và 18.800 ca tử vong do hút thuốc lá thụ động. Tổng cộng, Việt Nam mất đi 104.300 sinh mạng mỗi năm vì các bệnh liên quan đến thuốc lá. Theo bà Hải, các con số này không chỉ là những thống kê khô khan, mà còn là lời cảnh tỉnh về một thực trạng đáng lo ngại về thực trạng thuốc lá đang tàn phá sức khỏe và cướp đi sinh mạng của hàng chục nghìn người mỗi năm.

Không chỉ gây ra gánh nặng về sức khỏe, bà Hải cho rằng thuốc lá còn làm suy giảm chất lượng nguồn lao động. Cụ thể, hơn 45 triệu người có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá và tử vong sớm do hút thuốc trực tiếp hoặc tiếp xúc với khói thuốc thụ động. Trong đó, phần lớn những người chết vì bệnh liên quan đến thuốc lá nằm trong độ tuổi lao động, điều này gây ra tổn thất lớn về nguồn nhân lực cho đất nước.

Không chỉ có vậy, bà Hải cho biết theo ước tính của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá lên tới 108.000 tỷ đồng một năm, tương đương 1,14% GDP. Con số này lớn hơn gấp 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia. Điều này cho thấy những lợi ích kinh tế mà thuốc lá mang lại không thể bù đắp được những thiệt hại to lớn về sức khỏe và kinh tế mà nó gây ra.

Bên cạnh đó, bà Hải nhấn mạnh thuốc lá còn là nguyên nhân gây tàn phá rừng và ô nhiễm môi trường. Hàng năm, khoảng 5% diện tích rừng bị phá để trồng cây thuốc lá cũng như lấy gỗ để sấy thuốc lá. Ước tính, mỗi năm cần 18 tỷ cây xanh để làm củi sấy thuốc lá. Việc sử dụng thuốc lá còn thải ra môi trường hàng nghìn tấn formaldehyde, nicotine và hàng trăm triệu kg chất thải độc hại từ các mẩu thuốc lá.

Còn nhiều dư địa để tăng thuế

Theo bà Hải, mức thuế thuốc lá tại Việt Nam còn khá thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Từ năm 2008 đến 2019, Việt Nam mới chỉ thực hiện 3 lần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với mức tăng 5%/lần và khoảng cách thời gian giữa các lần tăng thuế khá dài. Trên thị trường, mỗi bao thuốc giá bán lẻ 10.000 đồng với giá xuất xưởng chỉ khoảng 3.900 đồng. Do đó, việc tăng thuế từ 70% lên 75% giá xuất xưởng sẽ làm giá tăng khoảng 3%. Đây là một mức tăng không đáng kể so với lạm phát và mức tăng thu nhập trung bình.

Việc tăng thuế thuốc lá không chỉ là một giải pháp kinh tế, mà còn là một chủ trương chính sách quan trọng, được thể hiện rõ trong các văn bản pháp lý và chủ trương của Đảng và Nhà nước. Theo đó, bà Hải cho rằng trong bối cảnh tỷ lệ sử dụng thuốc lá còn cao và gánh nặng bệnh tật do sử dụng thuốc lá gây ra đang đe dọa các mục tiêu quốc gia về kiểm soát thuốc lá và y tế, việc cải cách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá là vô cùng cần thiết.

Trên cơ sở lập luận đó, bà Phan Thị Hải đề xuất cần cải cách chính sách thuế thuốc lá theo hướng bổ sung thuế tuyệt đối với mức đủ lớn và tăng thuế theo một lộ trình đều đặn để giá thuốc lá theo kịp mức tăng thu nhập, hướng tới mức thuế tối ưu là chiếm 75% giá bán lẻ.

"Về mức thuế, cần bổ sung mức thuế tuyệt đối với sản phẩm thuốc lá ở mức ít nhất 5.000 đồng/bao vào năm 2026 và tăng dần đạt 15.000 đồng/bao vào năm 2030, bên cạnh thuế tỷ lệ hiện tại," bà Hải đề xuất.

Góp phần tăng trưởng bền vững

Một trong những lo ngại thường được đưa ra khi đề xuất tăng thuế thuốc lá là nguy cơ gia tăng buôn lậu thuốc lá. Tuy nhiên, ông Nguyễn Ngọc Anh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu chính sách và phát triển, đã bác bỏ lập luận này và chia sẻ theo báo cáo khảo sát năm 2025 của trung tâm, thuế chưa tăng nhưng giá thuốc lá tại các cửa hàng bán lẻ đã lên đồng thời giá thuốc lá lậu leo thang tương ứng.

“Như vậy, lập luận thuế tăng dẫn đến tiêu dùng giảm do giá của thuốc lá lậu rẻ đi của các doanh nghiệp thuốc lá lại đi ngược lại với câu chuyện thực tế," ông Ngọc Anh nói.

Ở góc nhìn tổng thể, chuyên gia kinh tế Đào Thế Sơn đưa ra những luận điểm về vai trò của thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Theo ông, việc sử dụng thuốc lá làm mất đi tổng cộng 21,8 triệu giờ lao động của người Việt Nam mỗi năm, do thời gian người bệnh nghỉ việc đi khám chữa bệnh và thời gian người nhà nghỉ việc để chăm sóc. Vì vậy, ông Sơn lập luận việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt có thể giúp giảm thời gian lao động bị mất đi đồng thời nâng cao nguồn cung và chất lượng/năng suất lao động.

Mặt khác, ông Sơn nêu ra một khía cạnh thực tiễn, đó là tiêu dùng thuốc lá lấn át chi tiêu cho giáo dục, nhất là ở các hộ nghèo. Do đó, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt có thể sẽ giúp hộ gia đình điều chuyển thu nhập sang các hoạt động khác có lợi hơn cho thu nhập trong tương lai, tăng tiết kiệm và góp phần phát triển kinh tế tư nhân.

Không chỉ có vậy, ông Sơn nhấn mạnh thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá còn giúp cân bằng ngân sách, phục vụ nhu cầu đầu tư phát triển và phát triển bền vững (SDGs). Chậm tăng thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá khiến ngân sách mất đi nguồn thu khoảng 8-9 nghìn tỷ đồng/năm trong giai đoạn 2020-2021. Do đó, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá nên được coi là một chính sách tài khóa hỗ trợ tăng trưởng kinh tế hơn là ngược lại. Vì vậy, Việt Nam cần mạnh dạn tăng thuế tiêu thụ đặc biệt để có thể nâng cao chất lượng tăng trưởng và tăng trưởng bền vững.

Ông Sơn đề xuất nên tăng thuế từ mức 5.000 đồng/bao từ 2026 (thuế tuyệt đối) và tăng dần lên 15.000 đồng/bao vào năm 2030./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/tang-thue-thuoc-la-de-bao-ve-suc-khoe-cong-dong-va-tang-truong-kinh-te-post1034589.vnp