Tăng thuế thuốc lá ở Malaysia và kinh nghiệm cho Việt Nam

4 giờ trướcBài gốc

Nhiều hệ lụy xảy ra khi tăng thuế “sốc” tại Malaysia

Malaysia là một quốc gia có tỷ lệ hút thuốc cao. Vì vậy, một trong những phương án mà Chính phủ đưa ra để giải quyết tình trạng này là tăng thuế để khiến thuốc lá trở nên đắt đỏ hơn.

Ông Pankajkumar, Giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu và Thông tin Dữ liệu Đo lường Malaysia chia sẻ về bài học quản lý thuốc lá tại Malaysia.

Giai đoạn 2014-2015, Chính phủ Malaysia đã tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá. Thuế TTĐB tại Malaysia được tính 220RM/ 1.000 điếu thuốc, và mức thuế đã tăng gần gấp đôi, lên 400RM/ 1.000 điếu thuốc vào năm 2015. Điều này khiến giá thuốc lá hợp pháp cũng tăng đột ngột 40-50%. “Thuốc lá hợp pháp trở nên rất đắt tiền, đặc biệt đối với nhóm thu nhập thấp - đây là nhóm có tỉ lệ người hút thuốc khá cao, dẫn đến số lượng hàng nhập lậu vào Malaysia ngày càng gia tăng để đáp ứng cho nhu cầu của người tiêu dùng”, ông Pankajkumar nhấn mạnh.

Ông cho biết, giá bán lẻ của thuốc lá lậu (đương nhiên không chịu bất kỳ loại thuế nào) thấp hơn rất nhiều so với giá bán lẻ của thuốc lá hợp pháp trên thị trường Malaysia. Trước khi tăng thuế, buôn lậu thuốc lá đã là vấn đề nan giải tại quốc gia này, nhưng mức tăng vọt của thuế đã dẫn đến thuốc lá bất hợp pháp tăng phi mã. “Vào cuối năm 2020, gần 2/3 tổng số thuốc lá bán ở Malaysia là hàng bất hợp pháp hoặc buôn lậu”, ông Pankajkumar chia sẻ thông tin.

Trước đó, theo PwC Việt Nam, sau khi Chính phủ Malaysia tăng thuế vào giai đoạn 2014-2015, sản lượng thuốc lá hợp pháp giảm 55% chỉ sau 5 năm kể từ năm 2014, thuốc lá lậu chiếm 65% thị phần vào năm 2020, gây thất thoát 5,1 tỷ RM tiền thuế, thu ngân sách sau tăng thuế giảm so với thời điểm trước tăng thuế trong khi đó tổng lượng tiêu thụ thuốc lá lại tăng 5% sau khi tăng thuế và 3 nhà sản xuất thuốc lá lớn đã đóng cửa các nhà máy tại quốc gia này.

Thời gian qua, Chính phủ Malaysia đã nỗ lực đưa ra các biện pháp nhằm giảm tỷ lệ buôn bán thuốc lá bất hợp pháp bằng cách áp đặt các điều kiện mới, đặc biệt là liên quan đến kiểm soát biên giới cũng như các trạm kiểm soát. “Theo con số được thống kê vào tháng 5/2024 cho thấy, tỷ lệ thuốc lá bất hợp pháp trên thị trường giảm xuống ở mức 54,8%”, ông Pankajkumar nói.

Tuy nhiên, theo nhận định của vị chuyên gia này, mức giảm tỷ lệ buôn lậu thuốc lá từ mức cao 63,8% xuống còn 54,8% như hiện nay tại Malaysia quá nhỏ. Mặc dù Chính phủ nước này đã không tăng thuế kể từ năm 2015, nhưng tỷ lệ buôn bán thuốc lá bất hợp pháp ở Malaysia vẫn khá cao, ở mức trên 50%. “Điều đó có nghĩa là cứ hai bao thuốc lá được bán ở Malaysia thì có một bao là hàng bất hợp pháp hoặc hàng lậu”, ông Pankajkumar chia sẻ.

Ông Pankajkumar cho biết thêm một số nhà sản xuất thuốc lá tại Malaysia đã lần lượt ngừng hoạt động do các biện pháp thuế quá mạnh tay của Chính phủ nước này. “Điều này khiến cho người lao động trong ngành thuốc lá mất việc làm, đặc biệt là tại các nhà máy sản xuất thuốc lá. Đồng thời, Malaysia bắt đầu nhập khẩu thuốc lá để bù vào số lượng hao hụt. Nói một cách khác, chúng tôi phải nhập khẩu thuốc lá từ nước khác để tiêu dùng”.

Ông Pankajkumar cho rằng, việc tăng thuế đột ngột dẫn đến tăng mạnh thuốc lá lậu còn tác động đến Chính phủ vì gây ra thất thu ngân sách, và đây là vấn đề nghiêm trọng. Theo ghi nhận, Chính phủ Malaysia đã mất nguồn thu từ thuốc lá, cả thuế TTĐB cũng như thuế thu nhập doanh nghiệp. “Dựa trên tính toán của chúng tôi, Chính phủ có thể đã thất thu khoảng 5 tỷ ringgit thuế do sự gia tăng của thuốc lá lậu sau khi thuế tăng quá cao. Điều này cũng gây khó khăn cho Chính phủ vì đất nước sẽ phải chi nhiều hơn cho chi phí chăm sóc sức khỏe. Tất cả những điều đó đều tác động tiêu cực đến chi tiêu của Chính phủ”.

Theo vị chuyên gia từ Malaysia, ngoài việc không phải trả bất kỳ loại thuế nào, mức độ an toàn hay hàm lượng tar-nicotine của thuốc lá bất hợp pháp cũng không được kiểm soát, gây ra mối quan ngại rất lớn cho sức khỏe người dùng.

Lộ trình nào phù hợp với bối cảnh tại Việt Nam?

Theo đề xuất sửa đổi mới nhất của Bộ Tài chính, mặt hàng thuốc lá sẽ có mức tăng thuế liên tục theo lộ trình từ năm 2026 đến năm 2030, trong đó, dự thảo giữ nguyên tỷ lệ thuế suất hiện hành 75%, và cộng thêm phần thuế tuyệt đối là 2.000 đồng/bao ở phương án 1, và 5.000 đồng/bao ở phương án 2, sau đó tiếp tục tăng hàng năm, hướng đến mục tiêu tăng thuế tuyệt đối tới 10.000 đồng/bao vào năm 2030.

Ông Hoàng Văn Cường- Ủy viên Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội cho rằng, tăng thuế thường đi đôi với tăng buôn lậu. “Cần phải đánh giá xem nếu như tăng thuế như thế thì tỷ trọng buôn lậu có giảm đi hay tăng lên”, ông Cường đặt vấn đề.

Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh nếu chỉ đơn thuần dựa vào công cụ kinh tế là tăng thuế để tăng giá sản phẩm và từ đó kỳ vọng có thể hạn chế tiêu dùng đối với thuốc lá thì sẽ khó thành công. “Thuốc lá cũng như rượu, bia, để hạn chế tiêu dùng phải đi kèm theo những biện pháp quản lý hành chính, yếu tố sẽ có tác động rất lớn. Do vậy, tăng thuế cần phải có một lộ trình để chúng ta dùng công cụ thuế đó để gia tăng các hoạt động tuyên truyền về giáo dục và sử dụng các biện pháp hành chính khác đi kèm theo đó”.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa Việt Nam cũng cho rằng, cần có những nghiên cứu cụ thể về mức sống của người dân khi tăng thuế TTĐB.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa Việt Nam cũng cho rằng cần có lộ trình hợp lý hơn để các bên liên quan có đủ thời gian chuyển đổi để thích ứng.

Ông Thân nhấn mạnh có rất nhiều hộ dân vùng dân tộc thiểu số tại các vùng trồng nguyên liệu, không thể ngay lập tức bỏ cây trồng, phải tính đến sinh kế của họ, cũng như cho các doanh nghiệp có thời gian điều chỉnh hoạt động sản xuất kinh doanh. Ông Thân cho rằng, mức sống của người lao động trong ngành thuốc lá chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng nếu thuế TTĐB tăng cao đột ngột. Bên cạnh đó, những hộ kinh doanh và những doanh nghiệp vừa và nhỏ thuộc chuỗi cung ứng đều sẽ chịu ảnh hưởng.

Tăng thuế TTĐB là chính sách sử dụng công cụ kinh tế với chủ đích điều chỉnh hành vi của người tiêu dùng, giảm tiêu thụ thuốc lá, thúc đẩy các đơn vị sản xuất nâng cấp sản phẩm lên phân khúc cao hơn, và đảm bảo giá trị thu ngân sách.

Tuy nhiên, từ những phân tích của chuyên gia Malaysia cũng như ý kiến của các đại biểu Quốc hội cho thấy, thay vì tăng cao và đột ngột như các phương án đang đề xuất, Việt Nam cần cân nhắc mức tăng thuế thuốc lá vừa phải với lộ trình phù hợp để các doanh nghiệp và các bên liên quan có thời gian điều chỉnh hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh, đồng thời giảm thiểu cơ hội cho buôn lậu thuốc lá tăng mạnh khiến số thu ngân sách và tỷ lệ giảm sử dụng thuốc lá không như kỳ vọng.

An Nhi

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/thi-truong/tang-thue-thuoc-la-o-malaysia-va-kinh-nghiem-cho-viet-nam-i751319/