ĐB Nguyễn Thiện Nhân, nguyên Bí thư Thành ủy TPHCM. Ảnh: QUANG PHÚC
Phát biểu tại Quốc hội chiều 30-10, ĐB Nguyễn Thiện Nhân (TPHCM) cảnh báo, Việt Nam hiện đối mặt hai thách thức lớn: nguy cơ mất cân đối quỹ hưu trí và đạt tốc độ tăng trưởng 10% mỗi năm trong 20 năm tới.
Dẫn chứng về việc nhiều quốc gia có tốc độ tăng trưởng cao hàng chục năm nhưng vẫn không bảo đảm mức sống cho người hưu trí, ĐB nêu rõ: "Hàn Quốc là ví dụ điển hình. Trải qua 43 năm tăng trưởng bình quân hơn 9%/năm, quỹ hưu trí lớn thứ ba thế giới của nước này vẫn được dự báo sẽ vỡ vào năm 2055. Trung Quốc cũng cảnh báo quỹ hưu trí nhà nước cạn vào năm 2035 khi số người về hưu tăng từ 300 triệu lên 400 triệu”.
Nguyên nhân cốt lõi, theo ĐB, là mức sinh thấp kéo dài khiến số người lao động giảm, trong khi số người già tăng nhanh. Năm 2023, ở Hàn Quốc cứ 3,3 người lao động thì có một người hưu. Đến năm 2055, chỉ còn 0,8 người lao động phải nuôi một người hưu, ông nói.
ĐB Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, tình hình tương tự đang xảy ra ở Việt Nam. Năm 2000, mỗi người hưu được "nuôi" bởi 7 người lao động, đến năm 2025 chỉ còn 4,3 người, năm 2045 là 2,4 người và đến năm 2100 chỉ còn 1,3 người. Nhìn vào kinh nghiệm của Hàn Quốc, Trung Quốc, sau 37 năm quy mô lao động đạt đỉnh thì quỹ hưu trí mất cân đối. Với Việt Nam, rủi ro với quỹ như vậy sẽ xuất hiện khoảng năm 2070.
Để đối phó với rủi ro này, ĐB kiến nghị trước năm 2030 xây dựng một đề án cải cách toàn diện bảo hiểm xã hội để người về hưu vẫn có cuộc sống đàng hoàng, tương xứng với sự phát triển của đất nước.
Về mục tiêu tăng trưởng GDP 10%/năm, ĐB đánh giá là khả thi, nếu năng suất lao động tăng vượt trội và quy mô lao động không suy giảm. Nhưng từ năm 2025, quy mô lao động đạt đỉnh và bắt đầu giảm. Dự báo, giai đoạn 2026-2030, lực lượng lao động chỉ tăng 0,7%/năm, trong khi để đạt GDP 10%, cần tăng ít nhất 1,45%. Nếu không có biện pháp bù đắp, tốc độ tăng trưởng thực tế chỉ đạt 7-8%/năm.
Do đó, cần có đột phá về năng suất lao động thông qua khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đồng thời tận dụng hiệu quả nguồn nhân lực hiện có.
Cũng theo tính toán của ĐB Nguyễn Thiện Nhân, hiện tuổi nghỉ hưu trung bình của Việt Nam là 59 đối với nam, 54 đối với nữ và đang trong lộ trình tăng dần lên 62 với nam (hoàn thành năm 2028), 60 với nữ (hoàn thành năm 2035). Nếu Việt Nam tiếp tục nâng tuổi nghỉ hưu lên 65 như nhiều nước, lực lượng lao động sẽ thêm được hơn 5 triệu người mỗi năm.
Việc tăng tuổi nghỉ hưu có lộ trình trong 10 năm tới sẽ giúp Việt Nam có đủ lao động để đạt mục tiêu tăng trưởng 10%/năm mà không cần phụ thuộc vào dân số trẻ như trước đây.
"Chúng ta cần sớm có lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu trước năm 2035 để tận dụng nguồn lực quý giá này, đồng thời phải có giải pháp nâng mức sinh từ 1,91 lên 2,1 trước năm 2035 để quy mô lao động không giảm và bảo đảm phát triển bền vững về kinh tế, con người và dân tộc", ĐB Nguyễn Thiện Nhân nêu.
ANH PHƯƠNG