Tên lửa Tomahawk liệu có xoay chuyển cục diện xung đột Ukraine?

3 giờ trướcBài gốc

Tổng thống Mỹ Donald Trump đang sử dụng đòn bẩy mới trong cuộc chiến ở Ukraine. Sau khi gây sức ép để buộc Trung Quốc và Ấn Độ giảm mua dầu Nga, tuyên bố Ukraine có thể giành lại toàn bộ lãnh thổ mà Nga kiểm soát, thì mới đây nhà lãnh đạo Mỹ đã cho phép Kiev sử dụng vũ khí do Mỹ sản xuất để tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.

Ông cũng đang cân nhắc cung cấp cho Ukraine tên lửa hành trình Tomahawk, loại vũ khí có tầm bắn vượt trội so với các tên lửa HIMARS và ATACMS mà phương Tây trước đây từng cung cấp cho Kiev. Việc sở hữu loại tên lửa này sẽ cho phép Ukraine tập kích thêm nhiều mục tiêu và gia tăng áp lực với Nga. Tuy nhiên, liệu điều đó có giúp thay đổi cục diện xung đột, tạo đòn bẩy cho đàm phán hay chỉ càng “đổ thêm dầu vào lửa”?

Sự thay đổi trong lập trường của Mỹ

Trong bối cảnh đàm phán hòa bình về Ukraine đang đình trệ, việc Mỹ cân nhắc kế hoạch chuyển giao tên lửa hành trình tầm xa Tomahawk cho Ukraine đánh dấu một sự thay đổi lớn trong lập trường của nước này.

Phó Tổng thống Mỹ JD Vance hôm 28/9 xác nhận, Washington đang thảo luận về khả năng cung cấp tên lửa Tomahawk cho quân đội Ukraine. Trả lời phỏng vấn trên kênh truyền hình Fox News, ông Vance tiết lộ loại vũ khí này sẽ được cung cấp theo cơ chế mới, đó là Mỹ “bán cho các nước thành viên NATO để họ chuyển giao cho Kiev”. Tuy nhiên, mọi việc vẫn đang trong quá trình xem xét.

Khi được hỏi liệu bước đi này có khiến xung đột Nga - Ukraine leo thang hay ảnh hưởng đến quan hệ Nga - Mỹ hay không, ông Vance nhấn mạnh, Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ là người quyết định đường hướng hành động của Washington.

"Tổng thống sẽ đưa ra quyết định cuối cùng. Điều Tổng thống sẽ làm là vì lợi ích tốt nhất của nước Mỹ. Đó là điểm then chốt giữa các quyết định chính sách đối ngoại và quốc phòng của ông ấy. Và đó cũng sẽ là phương pháp mà chúng tôi áp dụng để trả lời câu hỏi về Tomahawk. Tôi sẽ để Tổng thống nói về điều đó."

Phó Tổng thống Mỹ JD Vance.

Cũng trong ngày 28/9, đặc phái viên của Tổng thống Mỹ tại Ukraine, ông Keith Kellogg, cho biết hiện “vẫn chưa có quyết định nào được đưa ra” từ phía Washington, nhưng xác nhận Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky từng đề nghị ông Trump chuyển giao cho Kiev tên lửa Tomahawk. Cũng theo ông Kellogg, Tổng thống Trump đã ám chỉ rằng Kiev hiện có thể thực hiện các cuộc tấn công tầm xa vào lãnh thổ Nga.

"Tôi nghĩ rằng sau khi nghe những gì ông Trump đã nói, và những gì Phó Tổng thống Vance đã nói... câu trả lời là có. Hãy tận dụng khả năng tấn công sâu. Không có nơi nào gọi là nơi trú ẩn an toàn cả."

Ông Keith Kellogg - Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ tại Ukraine.

Thông tin ông Kellogg đưa ra gần như trùng khớp với những gì nhiều hãng truyền thông phương Tây rò rỉ trong những ngày qua, cho rằng ông Zelensky đã trực tiếp đề nghị Mỹ cung cấp cho Kiev loại tên lửa này trong cuộc gặp với ông Trump bên lề Đại hội đồng Liên hợp quốc tại New York hồi đầu tuần trước. Khi đó, ông Trump được cho là không phản đối ý tưởng và cũng tỏ ra cởi mở với việc dỡ bỏ hạn chế để Kiev sử dụng vũ khí Mỹ tấn công sâu vào lãnh thổ Nga, song không đưa ra cam kết cụ thể nào.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 2/10 xác nhận việc Mỹ hỗ trợ tên lửa tầm xa cho nước này sẽ phụ thuộc vào quyết định của người đồng cấp Mỹ.

"Chúng tôi đã trao đổi với Mỹ. Chúng tôi rất biết ơn Tổng thống Trump vì cuộc đối thoại này. Lần trước, chúng tôi đã có một cuộc gặp rất tốt đẹp, một cuộc đối thoại rất hiệu quả. Và chúng tôi đã nói về tên lửa tầm xa, ý tôi là vũ khí tầm xa. Chúng tôi đã nói về điều đó nên chúng ta sẽ chờ xem. Mọi thứ phụ thuộc vào quyết định của ông ấy."

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.

Đây không phải là lần đầu tiên ông Zelensky đề nghị Mỹ cung cấp tên lửa Tomahawk. Trước đó, khi cuộc xung đột bắt đầu, nhà lãnh đạo Ukraine từng đưa ra một yêu cầu tương tự với chính quyền Biden và đã bị từ chối khi ông Biden cho rằng, hành động này là vô cùng mạo hiểm, có thể làm leo thang xung đột.

Về phía Nga, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết, nước này sẽ theo dõi sát sao và phân tích kỹ càng tình hình.

"Chúng tôi thực sự đã nghe những tuyên bố này. Hiện chúng tôi đang phân tích chúng một cách cẩn thận. Câu hỏi, như trước đây, là: ai có thể phóng những tên lửa này? Ngay cả khi chúng được triển khai trên lãnh thổ do chính quyền Kiev kiểm soát, liệu chúng có thể được phóng chỉ bởi người Ukraine hay phải do quân nhân Mỹ vận hành? Ai là người đặt mục tiêu cho những tên lửa này, là phía Mỹ hay chính Ukraine?"

Ông Dmitry Peskov - Người phát ngôn Điện Kremlin.

Nga lâu nay vẫn khẳng định rằng việc các nước phương Tây cung cấp vũ khí cho Ukraine đang cản trở việc giải quyết xung đột và trực tiếp lôi kéo các nước NATO vào cuộc chiến. Moscow đã nhiều lần lưu ý rằng viện trợ quân sự của phương Tây chỉ khiến xung đột kéo dài, trong khi các chuyến hàng vũ khí sẽ trở thành mục tiêu hợp pháp của quân đội Nga.

Tomahawk có thể thay đổi cục diện xung đột?

Theo các nhà phân tích, trong trường hợp Ukraine nhận được tên lửa Tomahawk, điều này sẽ giúp Kiev mở rộng đáng kể năng lực tấn công, đánh trúng các mục tiêu sâu trong lãnh thổ Nga, bao gồm căn cứ quân sự, trung tâm hậu cần, sân bay và sở chỉ huy. Ukraine có thể gây tổn thất cho Nga ở một mức độ nào đó, nhưng việc sở hữu loại tên lửa tầm xa này sẽ không thể thay đổi cục diện xung đột.

Tomahawk là tên lửa hành trình cận âm do tập đoàn RTX của Mỹ sản xuất. Loại tên lửa này ban đầu được thiết kế để cung cấp cho bộ ba hạt nhân của Mỹ một phương tiện đáng tin cậy để phóng đầu đạn đến Liên Xô. Ý tưởng là tạo ra một hệ thống mà hệ thống phòng không Liên Xô không thể chống lại. Tomahawk được thiết kế để bay ở độ cao cực thấp theo chế độ bám địa hình, khiến việc phát hiện kịp thời trở nên khó khăn hoặc thậm chí là không thể. Tên lửa này được sản xuất với ba biến thể để có thể phóng từ tàu ngầm, tàu chiến, máy bay hoặc bệ phóng trên mặt đất. Tầm bắn của nó, tùy thuộc vào từng phiên bản, có thể lên tới 2.500 km.

Nếu Ukraine nhận được tên lửa này, họ có thể sẽ nhắm vào các sở chỉ huy, kho đạn dược và các cơ sở sản xuất quân sự phía sau phòng tuyến của Nga. Về mặt lý thuyết, các cuộc tấn công vào những mục tiêu như vậy có thể làm chậm bước tiến, cản trở việc tiếp tế và phá vỡ các cơ cấu chỉ huy của đối phương. Tuy nhiên, bất chấp khả năng chiến thuật mạnh mẽ của tên lửa, các nhà phân tích nghi ngờ rằng việc triển khai Tomahawk sẽ có thể thay đổi được cán cân chiến lược.

"Chúng ta đã nhiều lần nghe về vô số vũ khí kỳ diệu đã được chuyển giao hoặc dự kiến chuyển giao cho Ukraine và được cho là sẽ thay đổi hoàn toàn tiến trình của cuộc chiến, nhưng điều đó đã không xảy ra. Cả hệ thống HIMARS, máy bay không người lái, hay lựu pháo do phương Tây sản xuất cung cấp cho Kiev đều không giúp Lực lượng Vũ trang Ukraine đạt được bất kỳ thành công nào trong cuộc xung đột."

Ông Alexander Mercuris - Nhà phân tích người Anh.

Mặt khác, giới quan sát nhận định kho tên lửa Tomahawk của Mỹ quá giá trị để gửi đến Kiev. Tùy thuộc vào biến thể, mỗi quả tên lửa có giá khoảng 2 triệu USD. Mặt khác, nguồn cung tên lửa cũng rất hạn chế.

"Mặc dù Tomahawk là một tên lửa đắt tiền, nhưng vấn đề thực sự không phải giá cả, mà là năng lực sản xuất. Mỹ chỉ sản xuất 50 đến 70 tên lửa này mỗi năm và sử dụng hàng trăm quả ở Trung Đông."

Ông Sidharth Kaushal - Viện nghiên cứu quốc phòng và an ninh Hoàng gia Anh.

Chưa rõ Ukraine sẽ tiếp nhận phiên bản Tomahawk nào, cũng như loại bệ phóng để khai hỏa chúng nếu được Mỹ chấp thuận. Các phương tiện mang tên lửa Tomahawk hiện chủ yếu là tàu nổi và tàu ngầm của hải quân Mỹ và đồng minh được trang bị bệ phóng đa năng. Trong khi đó, Ukraine không có tàu được trang bị cho các vụ phóng như vậy. Khả năng Mỹ chuyển giao tàu cho Kiev là rất thấp. Ngay cả khi có, chúng cũng sẽ trở thành mục tiêu dễ bị tấn công bởi máy bay không người lái và tên lửa đạn đạo của Nga, và có khả năng sẽ nhanh chóng bị đánh chìm nếu được triển khai ở Biển Đen.

Lựa chọn duy nhất còn lại là phóng tên lửa từ mặt đất. Với mục đích này, từ năm 2019, Mỹ đã phát triển hệ thống Typhon, cho phép phóng tên lửa Tomahawk từ các bệ phóng di động trên mặt đất. Mặc dù vậy, phương pháp phóng này cho đến nay mới chỉ được thử nghiệm trong các cuộc tập trận chứ chưa được sử dụng trong chiến đấu. Cũng chưa rõ Mỹ có bao nhiêu bệ phóng tên lửa Tomahawk trên bộ. Do hệ thống này mới được thử nghiệm cách đây 6 năm, nên khả năng cao là chưa có nhiều hệ thống tương tự được sản xuất. Một vấn đề nữa là hệ thống này tương đối cồng kềnh và có nguy cơ trở thành mục tiêu săn lùng hàng đầu của quân đội Nga, tương tự những tổ hợp pháo phản lực HIMARS trước đây.

Hiệu quả thực tế của Tomahawk trong xung đột Ukraine cũng là dấu hỏi, khi loại tên lửa này chưa từng được sử dụng trong xung đột với một cường quốc ngang hàng với Mỹ. Theo các chuyên gia quân sự, tên lửa Tomahawk khó có thể gây bất ngờ cho các hệ thống phòng không của Nga như S-300 và đặc biệt là S-400.

Nguy cơ đối đầu Mỹ - Nga

Cho tới nay, vẫn chưa thể chắc chắn liệu Ukraine có nhận được tên lửa Tomahawk hay không. Quân đội Mỹ từng sử dụng tên lửa Tomahawk trong hàng loạt chiến dịch tại Iraq, Afghanistan, Sudan, Nam Tư, Somalia, Libya và Syria. Gần đây nhất, hải quân Mỹ đã khai hỏa Tomahawk vào mục tiêu của nhóm vũ trang Houthi tại Yemen, cũng như cơ sở hạt nhân Isfahan tại Iran. Tuy nhiên, việc đặt Nga, một cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới, vào cùng nhóm với các quốc gia mà Mỹ đã sử dụng loại tên lửa hành trình này, sẽ tạo ra một tiền lệ nguy hiểm. Khi đó, Mỹ sẽ rơi vào thế đối đầu trực tiếp với Nga và có nguy cơ dẫn đến chiến tranh ở châu Âu.

Một vấn đề được đặt ra là quá trình vận hành tên lửa Tomahawk rất phức tạp và quân đội Ukraine khó lòng tự mình sử dụng loại vũ khí này trong thời gian ngắn. Do vậy, nếu Mỹ triển khai tên lửa Tomahawk tới Ukraine, chúng sẽ được vận hành bởi các chuyên gia Mỹ hoặc Anh. Hơn nữa, cần có sự hỗ trợ của tình báo Mỹ để lựa chọn mục tiêu. Moscow khi đó sẽ coi việc khai hỏa Tomahawk là hành động can thiệp trực tiếp từ Washington và quân đội Mỹ cũng khó phủ nhận việc họ vận hành chúng.

"Tomahawk có thể gây hại cho chúng ta không? Có thể, chúng ta sẽ bắn hạ chúng và cải thiện hệ thống phòng không. Liệu điều này có gây tổn hại đến mối quan hệ của chúng ta với Mỹ, vốn đang nhìn thấy chút ánh sáng cuối đường hầm, hay không? Tất nhiên là có, làm sao có thể khác được? Việc sử dụng Tomahawk mà không có sự tham gia trực tiếp của quân nhân Mỹ là điều không thể. Điều này sẽ đánh dấu một giai đoạn leo thang hoàn toàn mới về chất, bao gồm cả trong quan hệ giữa Nga và Mỹ."

Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Các chuyên gia Lầu Năm Góc cũng thừa nhận việc Ukraine sử dụng tên lửa Tomahawk trong chiến đấu là bất khả thi. Điều này sẽ dẫn đến chiến tranh giữa Mỹ và Nga.

Năm ngoái, Moscow đã sửa đổi học thuyết hạt nhân của mình, coi một cuộc tấn công tên lửa bằng vũ khí phương Tây từ lãnh thổ Ukraine là một cuộc tấn công của quốc gia cung cấp những tên lửa đó. Quyết định này nhằm đáp trả các cuộc tấn công bằng tên lửa chiến thuật ATACMS vào Nga, mà ông Joe Biden đã phê duyệt vào cuối nhiệm kỳ tổng thống của mình và sau đó đã bị Tổng thống Trump đảo ngược.

Việc Ukraine sử dụng nhiều tên lửa Tomahawk tầm xa càng có khả năng bị Moscow coi là sự can thiệp trực tiếp của Mỹ vào các cuộc tấn công chống lại Nga - đặc biệt nếu chúng thực sự gây ra thiệt hại đáng kể hoặc đánh trúng các mục tiêu quan trọng. Những cuộc tấn công như vậy có thể dẫn đến sự gia tăng trả đũa của Nga. Điều này sẽ tạo ra nhiều rủi ro, từ một cuộc tấn công hạt nhân hoặc bằng tên lửa siêu thanh Oreshnik vào Ukraine đến bất kỳ loại tấn công nào trực tiếp vào các mục tiêu phương Tây, vốn sẽ có nguy cơ gây ra hậu quả thảm khốc cho toàn thế giới.

Dù đưa ra những lời lẽ hùng biện trong những tuần gần đây, nhưng rõ ràng Tổng thống Mỹ Donald Trump đang cố gắng tránh gây chiến giữa Mỹ và Nga, chuyển gánh nặng hỗ trợ Kiev sang châu Âu, đồng thời giảm thiểu sự tham gia trực tiếp của Mỹ vào cuộc chiến. Việc chuyển giao tên lửa Tomahawk cho Ukraine có thể sẽ phá hỏng các kế hoạch này, tạo ra nguy cơ Mỹ tham gia trực tiếp vào cuộc xung đột. Liệu ông Trump có sẵn sàng chấp nhận rủi ro như vậy hay không vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải.

Minh Thúy

Nguồn Hà Nội TV : https://hanoionline.vn/ten-lua-tomahawk-lieu-co-xoay-chuyen-cuc-dien-xung-dot-ukraine-362294.htm