'Tết cả năm không bằng Rằm tháng Giêng': Giá trị văn hóa ngàn đời của người Việt

5 giờ trướcBài gốc

Trong truyền thống Á Đông, Tết Rằm tháng Giêng luôn được xem là một trong những lễ tết trọng đại nhất, đánh dấu bước ngoặt tâm linh và khởi đầu cho một năm mới đầy hi vọng.

Được biết đến với tên gọi Tết Thượng Nguyên, lễ hội này thường bắt đầu từ đêm 14 và kết thúc vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch. Sau Tết Nguyên Đán, khi dư âm của không khí xuân vẫn còn lan tỏa, người dân tổ chức Tết Thượng Nguyên như một hình thức "ăn Tết lại", nhằm tưởng nhớ những giá trị văn hóa và tâm linh truyền thống của tổ tiên.

Theo quan niệm dân gian Việt Nam, Rằm tháng Giêng mang trong mình ba ý nghĩa quan trọng. Trước tiên, đây là ngày Vía Phật, cũng là ngày Rằm đầu tiên của năm, nơi những tín đồ Phật giáo lên chùa thắp hương, cầu nguyện cho một năm mới tràn đầy may mắn và an lạc.

Bên cạnh đó, lễ Thượng Nguyên còn được biết đến như ngày Tết Nguyên Tiêu. Đây là nghi thức cung đình xưa, được cử hành khi vua mời các trạng nguyên vào triều và tổ chức yến tiệc. Sau đó, họ cùng nhau ngắm trăng, ngâm thơ trong khu vườn Thượng Uyển - một nét đẹp văn hóa gắn liền với thời kỳ hoàng kim của triều đình phong kiến.

Cuối cùng, Rằm tháng Giêng cũng là dịp để gia đình thể hiện lòng hiếu kính với tổ tiên; người Việt thường tổ chức lễ cúng tế tại gia hoặc tại chùa, chuẩn bị mâm cơm cúng tri ân những người đã khuất và mong cho mưa thuận gió hòa, bình an.

Dù thời gian đã làm phai mờ những nghi thức phức tạp, nhưng những nét đẹp tâm linh và truyền thống của Tết Thượng Nguyên vẫn được giữ gìn trong đời sống hiện đại. Ở nhiều vùng miền, người dân vẫn tranh thủ cúng lễ sau Tết, dù bận rộn với công việc đồng áng. Họ làm vậy không chỉ để cầu mong may mắn cho bản thân mà còn để gìn giữ những giá trị truyền thống quý báu.

Ở Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản, Rằm tháng Giêng còn được tổ chức thành một lễ hội long trọng, nơi các gia đình treo đèn lồng ngũ sắc, tham gia các nghi thức cúng tế và các buổi lễ hội đầy màu sắc, làm tăng thêm sự thiêng liêng của ngày lễ đầu năm.

Lịch sử cho thấy, dưới triều Nguyễn, lễ Thượng Nguyên luôn được coi trọng và được tổ chức một cách trang trọng. Các vua nhà Nguyễn thường đích thân cử hành lễ cúng tế tại các miếu, điện.

Qua đó, thể hiện sự tôn trọng đối với tổ tiên và khẳng định niềm tự hào dân tộc. Ngày nay, tục lệ này đã giản đơn hơn, nhưng vẫn không mất đi giá trị tâm linh và ý nghĩa. Nó trở thành dịp để người dân cùng nhau hướng về một tương lai an lành và thịnh vượng.

Lưu ý khi cúng Rằm tháng Giêng

Trong ngày cúng Rằm tháng Giêng, bên cạnh việc chuẩn bị mâm cỗ đầy đủ và trang trọng, người dân cũng cần lưu ý một số điều cần tránh để đảm bảo nghi lễ được thực hiện đúng đắn và mang lại may mắn cho gia đình.

Trước hết, tránh những hành động không trang nghiêm như cãi nhau, nói tục hoặc những hành vi ồn ào, thiếu tôn trọng trong lúc cúng. Nghi lễ cúng Rằm không chỉ là dịp thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên mà còn là cơ hội để cả gia đình gắn kết, nên mọi thành viên cần giữ gìn không khí trang trọng và yên tĩnh.

Một điểm cần chú ý là không nên sử dụng những vật phẩm, đồ dùng cũ kỹ hoặc không rõ nguồn gốc cho mâm cỗ cúng, vì chúng có thể không được xem là phù hợp với nghi thức truyền thống. Việc lựa chọn thực phẩm cần đảm bảo sự tươi ngon, sạch sẽ và được chế biến một cách cẩn thận, tránh các món ăn không đạt chuẩn về vệ sinh, vì điều này có thể ảnh hưởng đến ý nghĩa tâm linh của lễ cúng.

Ngoài ra, không nên sắp xếp mâm cỗ một cách lộn xộn hay thiếu cân đối, bởi sự đầy đủ, hài hòa của các món ăn không chỉ làm đẹp mâm cỗ mà còn tượng trưng cho niềm tin về một năm mới an lành, đủ đầy. Cần tránh việc bỏ sót những món ăn mang ý nghĩa may mắn như bánh, dưa hành hay các loại gia vị cần thiết, để mâm cỗ không bị thiếu hụt những yếu tố tinh túy của truyền thống.

Cuối cùng, khi tổ chức lễ cúng, không nên trộn lẫn giữa nghi thức cúng tế với các hoạt động vui chơi hay giải trí không liên quan, vì điều này sẽ làm xáo trộn không khí trang nghiêm của buổi lễ và có thể gây mất tập trung, ảnh hưởng đến tâm lý của người tham gia.

Rằm tháng Giêng, với tất cả những giá trị văn hóa sâu sắc, vẫn luôn là dịp để mọi người dừng lại, suy ngẫm và trân trọng quá khứ, đồng thời chào đón một năm mới đầy hy vọng. Chính nhờ đó mà người xưa hay nói: “Tết cả năm không bằng Rằm tháng Giêng.”

Hàn Mai

Nguồn Du lịch TP.HCM : https://tcdulichtphcm.vn/van-hoa/tet-ca-nam-khong-bang-ram-thang-gieng-gia-tri-van-hoa-ngan-doi-cua-nguoi-viet-c26a90840.html