Thái tử Ả Rập Xê-út tái định hình trật tự Trung Đông ngay giữa lòng nước Mỹ?

4 giờ trướcBài gốc

Cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Thái tử Mohammed bin Salman diễn ra tại Nhà Trắng. Cuộc gặp này tập trung thảo luận về quan hệ song phương giữa Mỹ và Ả Rập Xê-út, tình hình Trung Đông và khả năng hợp tác trong các lĩnh vực an ninh và kinh tế.

Đây là chuyến thăm đầu tiên của Thái tử Mohammed bin Salman tới Mỹ kể từ khi xảy ra sự việc nhà báo Jamal Khashoggi bị sát hại tại lãnh sự quán Ả Rập Xê-út ở thành phố Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ, gây chấn động toàn cầu. Sau đó, tình báo Mỹ kết luận Thái tử Mohamed bin Salman ra lệnh sát hại nhà báo Jamal Khashggi.

Tổng thống Donald Trump và Thái tử Mohammed bin Salman. (Ảnh: Saudi Royal Court)

7 năm sau, Thái tử Mohammed bin Salman xem mình là người môi giới hòa bình, hàn gắn mối quan hệ với Iran, thúc đẩy lệnh ngừng bắn ở Gaza và chào đón Syria trở lại cộng đồng Ả Rập, bước ngoặt đáng chú ý so với việc một hoàng tử từng bị xem là liều lĩnh vì lao vào cuộc chiến ở Yemen.

Thời gian qua, Thái tử Ả Rập Xê-út nổi lên như nhà lãnh đạo quan trọng và táo bạo nhất trong lịch sử hiện đại của vương quốc, thúc đẩy quá trình chuyển đổi và định hình tương lai của vùng đất này.

Xóa bỏ quy tắc khắc nghiệt

Trong chưa đầy mười năm, Thái tử Mohammed bin Salman đã thúc đẩy một cuộc thay đổi xã hội sâu rộng - điều mà Ả Rập Xê-út chưa từng chứng kiến kể từ thời Vua Abdulaziz khi thống nhất các bộ lạc sa mạc và đặt nền móng cho quan hệ đồng minh với Mỹ.

Dưới sự dẫn dắt của Thái tử Mohammed bin Salman, bộ máy cảnh sát tôn giáo từng khiến nhiều người dè sợ giờ đây cũng bị thu hẹp quyền lực, giới giáo sĩ bị đẩy ra ngoài lề và loạt quy định xã hội hà khắc tồn tại nhiều thập kỷ được dỡ bỏ. Phụ nữ có quyền lái xe tự do, đi làm và xuất hiện nơi công cộng cùng nam giới.

Tại một quốc gia từng yêu cầu phụ nữ khoác áo choàng abaya và che kín đầu bằng khăn đen, Riyadh giờ đây lại rực sáng bởi những buổi hòa nhạc và các show thời trang. Những hình ảnh sôi động ấy đang góp phần định hình lại diện mạo của Ả Rập Xê-út, nhanh vào thời kỳ hiện đại hóa.

Cùng với đó, những khoảnh khắc từng được xem là không thể xảy ra trong quá khứ nay đã trở thành hiện thực: Jennifer Lopez và Camila Cabello xuất hiện nổi bật trên sân khấu tại thủ đô - Lopez trong bộ trang phục lấp lánh ôm sát, còn Cabello chọn chiếc váy mỏng đầy táo bạo. Ngoài ra, các người mẫu của nhà mốt Elie Saab trình diễn trước hàng ghế khách mời gồm nhiều gương mặt nổi tiếng Hollywood như Halle Berry và Monica Bellucci.

Thông điệp được phát đi rất rõ ràng: quá trình cải tổ chỉ diễn ra theo cách mà Thái tử Mohammed bin Salman mong muốn và sự trung thành tuyệt đối với ông trở thành điều kiện tiên quyết. Nhiều nhà phân tích nhận định sự nổi bật ngày càng lớn của Thái tử đánh dấu giai đoạn “tiền đăng quang”.

Thái tử Mohammed bin Salman đưa ra nhiều quyết định đột phá. (Ảnh: Reuters)

Trên thế giới, Thái tử Mohammed bin Salman vẫn tỏ ra không lay chuyển trước cáo buộc liên quan đến vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi. Ông bác bỏ việc trực tiếp ra lệnh, nhưng thừa nhận trách nhiệm với tư cách người nắm quyền thực tế.

Ứng cử viên tranh cử vị trí Tổng thống Mỹ khi đó là ông Joe Biden từng tuyên bố Mỹ phải xem Ả Rập Xê-út như một “quốc gia bị ruồng bỏ” vì vụ việc này. Tuy nhiên, đến cuối cùng, Washington vẫn nối lại hợp tác vì những lợi ích chiến lược trong lĩnh vực năng lượng, quốc phòng và công nghệ.

Việc Tổng thống Trump trở lại Nhà Trắng vào năm 2025 giúp mối quan hệ hai bên thêm nồng ấm. Riyadh đưa ra cam kết đầu tư 600 tỷ USD, ông Trump dành nhiều lời ca ngợi cho Thái tử và cả hai cùng thúc đẩy thỏa thuận quốc phòng đang được chú ý.

Khi máy bay của Thái tử Mohammed bin Salman hạ cánh xuống Washington, ông được đón tiếp với nghi thức trang trọng hiếm thấy, thường chỉ dành cho một nhà vua tương lai. Nhà phân tích Steve Clemons nhận định đây có thể được xem như “thời khắc trước lễ đăng quang”, hàm ý rằng tương lai của vương quốc đang nằm trong tay vị thái tử trẻ tuổi.

Tập trung vào thỏa thuận quốc phòng

Trong nhiều thập kỷ, mối quan hệ giữa Mỹ và Ả Rập Xê-út vận hành theo “thỏa thuận ngầm”: Riyadh đảm bảo nguồn cung dầu với mức giá ưu đãi, còn Washington cung cấp chiếc ô an ninh cho vương quốc.

Tuy nhiên, nền tảng của thỏa thuận bắt đầu lung lay, khi Mỹ không có phản ứng đáng kể trước vụ tấn công của Iran nhằm vào các cơ sở dầu mỏ của Ả Rập Xê-út. Sự bất an tiếp tục gia tăng vào tháng 9 vừa qua, khi Israel tiến hành cuộc không kích vào thủ đô Doha, Qatar nhằm tiêu diệt thủ lĩnh của lược lượng Hamas - động thái khiến Riyadh lo ngại sâu sắc về an ninh khu vực.

Sau động thái ký hiệp ước quốc phòng với Qatar, Tổng thống Trump được cho là mở đường cho thỏa thuận tương tự với Ả Rập Xê-út. Nhiều nhà phân tích, nhà ngoại giao và quan chức trong khu vực nhận định Riyadh đang kỳ vọng nhận được mức cam kết an ninh tương đương.

Mỹ là đối tác nhập khẩu dầu thô hàng đầu của Ả Rập Xê-út. (Ảnh: CNBC)

Trong cuộc điện đàm gần đây, Ả Rập Xê-út bày tỏ mong muốn có hiệp ước quốc phòng chính thức và được Quốc hội Mỹ phê chuẩn. Nhưng Washington đặt điều kiện: Riyadh phải tiến tới bình thường hóa quan hệ với Israel.

Ngược lại, Ả Rập Xê-út gắn tiến trình này với cam kết của Israel về việc công nhận Nhà nước Palestine. Tuy nhiên, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vẫn giữ lập trường cứng rắn, bác bỏ khả năng ủng hộ Nhà nước Palestine.

"Ông Trump muốn bình thường hóa quan hệ và Ả Rập Xê-út lại muốn có một hiệp ước quốc phòng toàn diện, nhưng hoàn cảnh không cho phép. Cuối cùng, cả hai bên có thể sẽ nhận được ít hơn những gì họ mong muốn. Đó là ngoại giao", Reuters dẫn lời nhà ngoại giao phương Tây đưa tin.

Ngoài ra, Riyadh đang tăng tốc theo đuổi thỏa thuận về năng lượng hạt nhân và trí tuệ nhân tạo, phù hợp với tham vọng của Tầm nhìn 2030 nhằm đa dạng hóa nền kinh tế và nâng cao vị thế cạnh tranh trong khu vực. Việc tiếp cận những loại chip máy tính tiên tiến được xem là yếu tố then chốt để Ả Rập Xê-út xây dựng mình thành trung tâm AI toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất ký thỏa thuận trị giá hàng tỷ USD với Mỹ hồi tháng 6 để sở hữu dòng chip cao cấp.

Bên cạnh đó, Thái tử Mohammed bin Salman cũng tìm kiếm thỏa thuận chính thức với Washington cho phép phát triển chương trình hạt nhân dân sự của quốc gia. Đây được xem là bước đi quan trọng giúp mở ra cánh cửa tiếp cận công nghệ hạt nhân hiện đại kèm theo bảo đảm an ninh từ Mỹ.

Tuy nhiên, tiến trình đàm phán với Mỹ vẫn còn khó khăn, vì Ả Rập Xê-út không muốn đồng ý với điều khoản của Washington loại trừ việc làm giàu uranium và tái chế nhiên liệu đã qua sử dụng - cả hai đều là con đường tiềm năng để chế tạo bom.

Kông Anh (Nguồn: Tổng hợp)

Nguồn VTC : https://vtcnews.vn/thai-tu-a-rap-xe-ut-tai-dinh-hinh-trat-tu-trung-dong-ngay-giua-long-nuoc-my-ar987873.html