Thảm kịch hỏa hoạn ở Hong Kong và thách thức sơ tán khẩn ở chung cư, cao ốc

2 giờ trướcBài gốc

Tính đến chiều 27-11, thảm kịch hỏa hoạn tại cụm 7 tòa nhà thuộc khu chung cư Wang Fuk Court (quận Tai Po, Hong Kong, Trung Quốc) đã khiến 55 người tử vong, 72 người bị thương và khoảng 280 người vẫn chưa rõ tung tích.

Đây là vụ hỏa hoạn nghiêm trọng nhất đặc khu này kể từ vụ cháy tòa nhà Garley năm 1996. Vụ cháy thảm khốc này, được cho là đã lan từ tòa nhà này sang tòa nhà khác thông qua vật liệu được sử dụng trong quá trình cải tạo và gió mạnh, cho thấy việc sơ tán dân trong các tòa nhà cao tầng trong trường hợp khẩn cấp khó khăn như thế nào.

Người dân nhìn sang hiện trường khu chung cư bị cháy ở Hong Kong. Ảnh: SOUTH CHINA MORNING POST

Những thách thức

Việc xảy ra sự cố khiến phải sơ tán cư dân khỏi các tòa nhà cao tầng không xảy ra hàng ngày, nhưng một khi xảy ra, hậu quả hầu như luôn rất nghiêm trọng. Với chung cư, việc sơ tán khó khăn nhất và nguy cơ cao nhất là vào ban đêm. Còn với các tòa nhà văn phòng là vào ban ngày, theo trang The Conversation.

Thách thức trong việc sơ tán đã từng được chứng kiến trong những ví dụ điển hình nhất của thời hiện đại, từ Trung tâm Thương mại Thế giới ở Mỹ đến Tháp Grenfell ở Anh.

Những ví dụ này cho thấy một mô hình lặp lại, đó là một khi ngọn lửa bùng lên, việc di chuyển hàng nghìn người xuống hàng chục tầng lầu an toàn trở thành cuộc chạy đua với thời gian.

Nhưng điều gì thực sự khiến việc sơ tán khỏi một tòa nhà cao tầng trở nên thách thức không chỉ đơn giản là ‘đưa người ra ngoài’ mà đó là sự va chạm giữa những giới hạn vật lý của tòa nhà và những thực tế trong hành vi con người khi chịu áp lực.

Rào cản trên chặng đường sơ tán

Rào cản lớn nhất là khoảng cách theo chiều dọc. Cầu thang là lối thoát hiểm đáng tin cậy duy nhất trong hầu hết các tòa nhà.

Tốc độ đi xuống cầu thang trong các cuộc sơ tán thực tế chậm hơn nhiều. Trong điều kiện kiểm soát hoặc diễn tập, tốc độ di chuyển khoảng 0,4 đến 0,7 m mỗi giây. Nhưng trong trường hợp khẩn cấp thực sự, đặc biệt là trong các vụ cháy nhà cao tầng, tốc độ này có thể giảm mạnh.

Trong vụ khủng bố ngày 9-11-2001 tại Mỹ, tốc độ được ghi nhận của nhiều người sống sót khi đi xuống cầu thang thường chậm hơn 0,3 m/giây. Những sự chậm lại này tích lũy đáng kể khi phải di chuyển xuống quãng đường thẳng đứng dài.

Mệt mỏi là một yếu tố lớn. Việc đi bộ trong khoảng thời gian dài làm giảm rõ rệt tốc độ đi xuống. Những khảo sát sau các sự cố cho thấy đa số người sơ tán khỏi cao ốc đều dừng lại ít nhất một lần. Trong vụ cháy tòa nhà cao tầng ở Thượng Hải năm 2010, gần một nửa số người sống sót lớn tuổi cho biết họ đã đi chậm lại đáng kể.

Cầu thang dài, các chiếu nghỉ và cấu trúc hình học cầu thang của các tòa nhà cao tầng đều góp phần gây tắc nghẽn, đặc biệt là khi dòng người từ nhiều tầng đổ về một hố thang duy nhất.

Những người di chuyển chậm bao gồm người cao tuổi, người có vấn đề về thể chất hoặc khả năng vận động, và các nhóm đi cùng nhau. Những đối tượng này làm giảm tốc độ di chuyển chung so với tốc độ thường được giả định cho những người khỏe mạnh, và có thể tạo ra tình trạng tắc nghẽn.

Tầm nhìn cũng rất quan trọng. Các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy ánh sáng yếu khiến việc đi xuống cầu thang chậm lại đáng kể. Điều này cho thấy khi khói làm giảm tầm nhìn trong các sự cố thực tế, tốc độ di chuyển có thể chậm hơn nữa khi mọi người do dự, bước sai nhịp hoặc phải điều chỉnh tốc độ.

Yếu tố hành vi con người

Hành vi con người là một trong những nguyên nhân chính gây ra sự chậm trễ trong việc sơ tán tại các tòa nhà cao tầng. Mọi người hiếm khi hành động ngay lập tức khi chuông báo động reo. Họ dừng lại, xác nhận, kiểm tra tình hình, thu dọn đồ đạc hoặc phối hợp với các thành viên trong gia đình.

Những phút đầu tiên này luôn là một trong những khoảng thời gian tốn kém nhất khi sơ tán khỏi các tòa nhà cao tầng.

Người dân nhìn sang hiện trường khu chung cư bị cháy ở Hong Kong. Ảnh: SOUTH CHINA MORNING POST

Các nghiên cứu về việc sơ tán Trung tâm Thương mại Thế giới (Mỹ) cho thấy mọi người càng nhìn thấy nhiều dấu hiệu như khói, rung lắc, tiếng ồn thì họ càng tìm kiếm thêm thông tin trước khi bắt đầu di chuyển. Việc này tạo thêm độ trễ. Mọi người nói chuyện với đồng nghiệp, nhìn ra ngoài cửa sổ, gọi điện cho gia đình hoặc chờ thông báo. Những tín hiệu mơ hồ khiến họ chậm hơn nữa.

Trong các tòa nhà chung cư, gia đình, hàng xóm và nhóm bạn bè thường cố gắng sơ tán cùng nhau. Các nhóm có xu hướng chiếm nhiều không gian hơn hoặc tạo thành các hình dạng làm giảm lưu lượng di chuyển tổng thể.

Một nghiên cứu cho thấy khi nhóm di chuyển theo kiểu “rắn”, tức người này theo sau người kia, họ đi nhanh hơn, chiếm ít không gian hơn và cho phép người khác vượt qua dễ dàng hơn. Cách thức này đặc biệt quan trọng trong nhà ở cao tầng - nơi sự đa dạng trong cấu trúc hộ gia đình và khả năng vận động khiến việc sơ tán theo nhóm trở thành điều khá phổ biến.

Chỉ dùng cầu thang là chưa đủ

Khi các tòa nhà cao tầng ngày càng được xây cao hơn và dân số ngày càng già đi, giả định cũ rằng “ai cũng có thể dùng cầu thang bộ” đơn giản là không còn phù hợp. Một cuộc sơ tán toàn bộ tòa nhà có thể mất quá nhiều thời gian, và đối với nhiều cư dân (người cao tuổi, người có hạn chế vận động, các gia đình sơ tán cùng nhau), việc đi xuống cầu thang quá dài đôi khi là điều bất khả thi.

Đó là lý do nhiều quốc gia chuyển sang sử dụng tầng lánh nạn: các tầng được bảo vệ khỏi lửa và khói, được tích hợp vào tòa nhà như điểm trú ẩn an toàn. Chúng giúp giảm tắc nghẽn và ngăn chặn hàng người dài, cung cấp mọi người nơi an toàn để nghỉ, chuyển sang cầu thang thoáng hơn hoặc chờ lực lượng cứu hỏa. Về cơ bản, các tầng này giúp việc di chuyển theo chiều dọc trở nên khả thi hơn trong những tòa nhà nơi việc đi xuống liên tục là không thực tế.

Bên cạnh đó là thang máy sơ tán. Đây là những thang máy được thiết kế để hoạt động trong trường hợp hỏa hoạn với giếng thang được tăng áp, sảnh chờ được bảo vệ và nguồn điện dự phòng. Các phương pháp sơ tán hiệu quả nhất sử dụng kết hợp cầu thang bộ và thang máy, với tỉ lệ được điều chỉnh theo chiều cao, mật độ và đặc điểm nhân khẩu học của tòa nhà.

Bài học rút ra rất rõ ràng là sơ tán ở các tòa nhà cao tầng không thể chỉ dựa vào một công cụ. Cầu thang, tầng lánh nạn và thang máy an toàn đều cần được tích hợp để bảo đảm tính mạng của người dân.

THẾ VINH

Nguồn PLO : https://plo.vn/tham-kich-hoa-hoan-o-hong-kong-va-thach-thuc-so-tan-khan-o-chung-cu-cao-oc-post883798.html