Thâm Quyến và 'Mật lệnh 001': Âm thầm xây đế chế công nghệ

2 giờ trướcBài gốc

Trung Quốc đang âm thầm xây dựng đế chế công nghệ tại Thâm Quyến

Trong khi thế giới vẫn đang mải mê tranh luận về các gói trừng phạt thuế quan hay những lệnh cấm xuất khẩu công nghệ từ Washington, thì tại những góc khuất của thành phố này, một cỗ máy khổng lồ đang âm thầm vận hành với tốc độ và quy mô chưa từng có.

Không có những buổi lễ cắt băng khánh thành rầm rộ, không có những thông cáo báo chí hào nhoáng, Trung Quốc đang bí mật triển khai dự án chip đầy tham vọng, được giới quan sát ngầm gọi là "Mật lệnh 001".

Đây không đơn thuần là một nỗ lực sản xuất công nghiệp, mà là một chiến dịch được tổ chức theo mô hình quân sự, nơi ý chí chính trị được đặt lên hàng đầu nhằm phá vỡ thế gọng kìm công nghệ đang siết chặt lấy nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Thâm Quyến giờ đây không chỉ là biểu tượng của cải cách mở cửa, mà còn là chiến trường chính của một cuộc chiến tranh lạnh mới – cuộc chiến giành quyền kiểm soát "dầu mỏ" của thế kỷ 21: những con chip bán dẫn.

Khi Trung Quốc dồn toàn lực cho “Dự án Manhattan Bán dẫn”

Nếu có dịp đi sâu vào các khu công nghiệp nằm ở rìa quận Long Hoa hay Nam Sơn của Thâm Quyến vào thời điểm này, những người tinh ý sẽ nhận ra sự thay đổi kỳ lạ trong bầu không khí. Xen lẫn giữa những nhà máy lắp ráp điện tử dân dụng ồn ào là những khu vực được mệnh danh là "vùng xám" công nghệ.

Tại đây, những tòa nhà khối hộp khổng lồ mọc lên nhanh chóng, không biển hiệu, không logo nhận diện thương hiệu, và tuyệt nhiên không có sự xuất hiện của khách tham quan. Khác với sự nhộn nhịp thường thấy của các khu chế xuất, những nơi này được bao bọc bởi hàng rào an ninh dày đặc, hệ thống camera giám sát tối tân và sự hiện diện kín đáo nhưng thường trực của các nhân viên an ninh mang dáng dấp quân sự.

Bên trong những bức tường bê tông dày cộp đó là một thế giới hoàn toàn tách biệt, nơi các dây chuyền sản xuất hoạt động 24/7 dưới ánh đèn trắng lạnh lẽo của phòng sạch. Đây chính là hiện thân của "Dự án Manhattan Bán dẫn" mà Bắc Kinh đang dồn toàn lực triển khai. Không khí làm việc tại đây mang nặng tính chất thời chiến hơn là sản xuất thương mại.

Hàng nghìn kỹ sư, bao gồm cả những nhân tài hàng đầu được chiêu mộ từ Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc và những du học sinh ưu tú nhất trở về từ Mỹ, đang làm việc theo chế độ "996" (từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, 6 ngày một tuần) hoặc thậm chí là "007" (làm việc không nghỉ). Họ ký những bản cam kết bảo mật trọn đời, chấp nhận sống tách biệt với thế giới bên ngoài trong nhiều tháng trời để thực hiện sứ mệnh được coi là thiêng liêng: chế tạo ra những con chip tiên tiến mà không phụ thuộc vào công nghệ phương Tây.

Dòng vốn chảy vào các dự án này không được công khai trên các báo cáo tài chính thông thường. Thay vì đi qua các vòng gọi vốn ồn ào, nguồn lực được bơm trực tiếp từ ngân sách trung ương và các quỹ đầu tư nhà nước dưới dạng "nhiệm vụ chính trị". Các xe tải chở thiết bị – nhiều trong số đó là những máy móc cũ được mua gom từ khắp nơi trên thế giới hoặc những thiết bị nội địa mới được nghiên cứu – ra vào nườm nượp trong đêm tối để tránh sự dòm ngó của vệ tinh tình báo nước ngoài.

Tại Thâm Quyến lúc này, người ta truyền tai nhau về những nhà máy tiêu thụ lượng điện năng khổng lồ, tương đương với một thành phố nhỏ, nhưng sản phẩm đầu ra lại là những bí mật quốc gia không bao giờ xuất hiện trên kệ hàng bán lẻ.

Sự im lặng bao trùm lên các "vùng xám" này tỷ lệ thuận với mức độ khẩn trương và tính chất sống còn của dự án. Trung Quốc đang chạy đua với thời gian, cố gắng hoàn thiện dây chuyền sản xuất chip 5nm và 7nm hoàn toàn bằng công nghệ nội địa trước khi những lỗ hổng cuối cùng trong bức tường cấm vận của Mỹ bị bịt kín.

Giải mã lựa chọn chiến lược: Tại sao là mô hình thời chiến giữa thời bình?

Việc Bắc Kinh lựa chọn cách tiếp cận bí mật và tập trung quyền lực tuyệt đối theo kiểu "Dự án Manhattan" – gợi nhắc đến chương trình chế tạo bom nguyên tử của Mỹ trong Thế chiến II – thay vì để thị trường tự điều tiết như trước đây, là một sự thay đổi chiến lược mang tính bước ngoặt.

Trong suốt hai thập kỷ qua, Trung Quốc đã cố gắng xây dựng ngành công nghiệp bán dẫn thông qua các quỹ đầu tư khổng lồ như "Big Fund", nhưng kết quả thu về không tương xứng với số tiền bỏ ra do nạn tham nhũng, đầu tư dàn trải và thiếu sự phối hợp đồng bộ.

Khi Washington bắt đầu siết chặt thòng lọng bằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chưa từng có, Bắc Kinh nhận ra rằng cơ chế thị trường thông thường quá chậm chạp và dễ bị tổn thương trước các đòn tấn công địa chính trị.

Mô hình "Dự án Manhattan" được lựa chọn vì nó cho phép huy động nguồn lực tổng lực của quốc gia (Juguo Tizhi - Thể chế toàn quốc) vào một mục tiêu duy nhất. Trong mô hình này, lợi nhuận ngắn hạn bị gạt sang một bên. Các doanh nghiệp tham gia, dù là nhà nước hay tư nhân như Huawei hay SMIC, đều trở thành những mắt xích trong một cỗ máy thống nhất dưới sự chỉ huy trực tiếp từ trung ương. Sự bảo mật tuyệt đối là yếu tố then chốt.

Trung Quốc hiểu rằng bất kỳ thông tin nào rò rỉ về tiến độ công nghệ hay các nhà cung cấp thiết bị đều có thể trở thành mục tiêu cho các lệnh trừng phạt mới từ Bộ Thương mại Mỹ. Bằng cách giữ bí mật, họ mua thêm được thời gian quý báu để hoàn thiện công nghệ và xây dựng chuỗi cung ứng nội địa "phi Mỹ hóa".

Hơn nữa, cách tiếp cận này giúp loại bỏ sự cạnh tranh nội bộ lãng phí. Thay vì hàng trăm công ty khởi nghiệp tranh giành nhau nguồn nhân lực và tài nguyên hạn hẹp để làm ra những sản phẩm na ná nhau, nhà nước giờ đây phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng đơn vị: ai làm quang khắc, ai làm hóa chất, ai làm thiết kế. Đây là một canh bạc lớn, đi ngược lại nguyên tắc tự do sáng tạo của Thung lũng Silicon, nhưng lại phù hợp với bối cảnh bị bao vây cấm vận.

Bắc Kinh tin rằng với quy mô thị trường nội địa khổng lồ và khả năng điều phối tập trung, họ có thể cưỡng ép tạo ra những đột phá công nghệ mà nếu để tự nhiên sẽ mất hàng chục năm mới đạt được. "Mật lệnh 001" chính là sự thể hiện ý chí của giới lãnh đạo Trung Quốc: sẵn sàng hy sinh hiệu quả kinh tế để đổi lấy an ninh công nghệ, chấp nhận đi con đường gập ghềnh và tốn kém nhất để thoát khỏi sự phụ thuộc vào phương Tây.

Vượt qua lằn ranh đỏ: Không còn là thương mại, đây là cuộc chiến sinh tồn quốc gia

Cần phải nhìn nhận một cách trực diện rằng những gì đang diễn ra tại Thâm Quyến hiện nay đã vượt xa khuôn khổ của một cuộc cạnh tranh thương mại thông thường. Đây không còn là câu chuyện về việc ai bán được nhiều điện thoại hơn hay ai chiếm thị phần lớn hơn. Đối với Trung Quốc, dự án chip bí mật này là vấn đề sinh tồn quốc gia, là chìa khóa để bảo vệ tính chính danh của sự phát triển và vị thế cường quốc trong tương lai.

Chip bán dẫn giờ đây được ví như dầu mỏ của thế kỷ 20, là nguyên liệu đầu vào không thể thay thế cho mọi ngành công nghiệp, từ xe điện, trí tuệ nhân tạo (AI) cho đến các hệ thống vũ khí quân sự hiện đại.

Nếu dự án này thất bại, Trung Quốc sẽ đối mặt với nguy cơ bị khóa chặt ở trình độ công nghệ thấp, nền kinh tế sẽ rơi vào bẫy thu nhập trung bình và giấc mộng "phục hưng dân tộc" sẽ bị trì hoãn vô thời hạn. Một cường quốc quân sự không thể vận hành dựa trên những con chip được nhập khẩu từ đối thủ tiềm tàng. Một nền kinh tế số không thể phát triển bền vững nếu trái tim của các máy chủ AI nằm trong tay nước ngoài. Do đó, sự bí mật và khẩn trương tại Thâm Quyến phản ánh nỗi lo sợ hiện hữu của Bắc Kinh về một viễn cảnh bị "bóp nghẹt" hoàn toàn.

Ngược lại, nếu "Mật lệnh 001" thành công, nó sẽ làm đảo lộn trật tự thế giới. Việc Trung Quốc tự chủ được công nghệ chip cao cấp sẽ vô hiệu hóa vũ khí trừng phạt mạnh nhất của phương Tây, tạo ra một hệ sinh thái công nghệ song song và thách thức trực tiếp vị thế thống trị của Mỹ.

Chính vì vậy, cuộc chiến trong bóng tối tại Thâm Quyến mang tính chất một mất một còn. Những kỹ sư đang làm việc ngày đêm trong các nhà máy không biển hiệu ấy không chỉ đang hàn gắn những vi mạch, họ đang hàn gắn tương lai của cả một quốc gia.

Trong cuộc đua này, không có giải nhì, và cái giá của sự thất bại là sự lệ thuộc công nghệ kéo dài hàng thế kỷ. Khi ánh đèn đêm Thâm Quyến vẫn rực rỡ soi bóng xuống dòng sông Thâm Quyến, ít ai biết rằng bên dưới lòng đất và sau những bức tường dày, một dòng chảy ngầm dữ dội đang quyết định vận mệnh của thế giới trong những thập kỷ tới.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/tham-quyen-va-mat-lenh-001-am-tham-xay-de-che-cong-nghe-242611.html