Tham vọng bá chủ không gian của Trung Quốc

6 giờ trướcBài gốc

Một tên lửa chạy bằng nhiên liệu methane của LandSpace Technology cất cánh từ Trung tâm phóng vệ tinh Jiuquan ở Trung Quốc vào ngày 17/5. Ảnh: Reuters.

Sáng 17/5, một tên lửa sử dụng nhiên liệu methane đã gầm vang phóng lên bầu trời từ sa mạc Gobi, mang theo 6 vệ tinh tiến vào quỹ đạo, đánh dấu lần phóng thành công thứ năm của LandSpace - một trong những công ty hàng không vũ trụ tư nhân đang lên tại Trung Quốc. Sự kiện này thể hiện rõ tham vọng của Bắc Kinh trong việc đưa ngành vũ trụ thương mại của mình lên sân khấu toàn cầu.

Chỉ 2 ngày sau đó, Galactic Energy - một “tay chơi” khác cũng đang tăng trưởng nhanh, đã phóng thành công một tên lửa từ tàu ngoài khơi tỉnh Sơn Đông, triển khai 4 vệ tinh lên quỹ đạo.

Theo các báo cáo trong nước, số lần phóng tên lửa của Trung Quốc, bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân, dự kiến đạt kỷ lục mới vào năm 2025, khi nước này đẩy mạnh đầu tư vào lĩnh vực vũ trụ thương mại, Straits Times cho biết.

Tham vọng ngành thương mại vũ trụ

Tính đến nay, Trung Quốc đã thực hiện hơn 30 lần phóng lên quỹ đạo, riêng tháng 6 đã có ít nhất 6 vụ, và nhiều vụ khác đang được lên kế hoạch. Năm 2024, Trung Quốc ghi nhận 68 vụ phóng, còn năm 2023 là 67 vụ.

Vốn là lĩnh vực chịu sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước, ngành vũ trụ Trung Quốc chỉ chính thức mở cửa cho khu vực tư nhân từ năm 2015. Đến nay, quốc gia này đã có hơn 500 công ty vũ trụ thương mại.

Theo các ước tính, quy mô thị trường vũ trụ thương mại của Trung Quốc có thể tăng từ khoảng 2.800 tỷ nhân dân tệ năm 2025 lên hơn 6.600 tỷ nhân dân tệ vào năm 2029.

Lần đầu tiên trong báo cáo công tác chính phủ năm 2024, Bắc Kinh gọi lĩnh vực vũ trụ thương mại là “động lực tăng trưởng kinh tế mới”. Điều này đã khiến hàng loạt thành phố như Bắc Kinh và Thượng Hải tung ra các kế hoạch hỗ trợ đầu tư mạnh mẽ cho ngành.

Các công ty tư nhân đang cung cấp nhiều dịch vụ đa dạng: từ du lịch không gian, internet vệ tinh, ảnh địa cầu phục vụ nông nghiệp hay quy hoạch đô thị, đến phóng vệ tinh cỡ nhỏ vào quỹ đạo.

Người dân tập trung trước màn hình để theo dõi vụ phóng tên lửa đẩy thương mại Gravity-1 mang theo ba vệ tinh trên đảo Liên Lý thuộc tỉnh Hải Dương, miền đông Trung Quốc. Ảnh: Tân Hoa Xã.

Tại quận Đại Hưng (phía nam Bắc Kinh), hơn 160 doanh nghiệp liên quan đến hàng không vũ trụ đã tập trung tạo nên một cụm công nghệ được mệnh danh là “Phố Tên lửa”. Thành phố còn đang xây dựng một trung tâm triển lãm, nơi công chúng có thể theo dõi trực tiếp các vụ phóng tên lửa thương mại trên khắp Trung Quốc từ nửa cuối năm 2025.

Cuộc rượt đuổi với Mỹ

Các startup vũ trụ Trung Quốc đang theo đuổi điều mà giới phân tích gọi là “khoảnh khắc SpaceX” - bước đột phá mang lại vị thế toàn cầu tương đương với gã khổng lồ tên lửa của Elon Musk.

Hiện, SpaceX là bá chủ không gian, chiếm hơn một nửa trong tổng số 259 vụ phóng lên quỹ đạo toàn cầu năm 2024, phần lớn nhờ vào tên lửa tái sử dụng Falcon 9, giúp hạ chi phí đáng kể cho khách hàng.

Ít nhất 6 công ty vũ trụ tư nhân Trung Quốc đã phóng thành công tên lửa vào không gian, nhưng chưa có công ty nào thực hiện được điều mà SpaceX đã làm từ năm 2017: phóng và thu hồi tên lửa tái sử dụng.

Theo ông Clayton Swope, Phó giám đốc Dự án An ninh Hàng không Vũ trụ thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Trung Quốc chưa thể tái tạo được kỳ tích của SpaceX, nhưng thực ra cũng chưa có công ty nào trên thế giới có thể triển khai không gian ở quy mô như vậy.

Giới đầu tư Trung Quốc vẫn rót vốn mạnh vào các startup vũ trụ nội địa có năng lực phóng tên lửa, với kỳ vọng “lặp lại kỳ tích SpaceX”. Tuy nhiên, phần lớn các công ty này chỉ hoạt động ở quy mô rất nhỏ so với SpaceX hay Rocket Lab - một công ty có trụ sở tại Mỹ nhưng được thành lập ở New Zealand.

Một tên lửa Falcon 9 của SpaceX đã phóng lên từ bệ phóng 39A tại Trung tâm Vũ trụ Kennedy, trong sứ mệnh đến Trạm Vũ trụ Quốc tế, bang Florida (Mỹ) ngày 25/6. Ảnh: Reuters.

Khả năng tái sử dụng tên lửa là yếu tố then chốt trong tham vọng của ngành vũ trụ thương mại Trung Quốc, bởi nó giúp hạ giá thành phóng và thu hút khách hàng quốc tế.

Tiến sĩ Svetla Ben-Itzhak, giảng viên Trường Nghiên cứu Quốc tế Cao cấp của Đại học Johns Hopkins, nhận định các công ty Trung Quốc đang đi sau SpaceX khoảng 5-7 năm về công nghệ tái sử dụng tên lửa, nhưng nhờ tiến bộ trong động cơ đẩy và chu kỳ phát triển rút ngắn, khoảng cách này có thể được rút ngắn nhanh chóng.

Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc tỏ ra lạc quan về triển vọng phát triển. Ít nhất hai nhà sáng lập công ty cho biết họ có thể đạt được trình độ của SpaceX vào năm 2030.

Ông Zhang Changwu, người sáng lập LandSpace, cho biết trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 6 rằng 3-5 năm tới sẽ là “giai đoạn quyết định” của ngành vũ trụ thương mại Trung Quốc. Công ty ông đang đặt mục tiêu thực hiện chuyến bay tái sử dụng lên quỹ đạo đầu tiên của Trung Quốc trước cuối năm 2025.

Du lịch không gian sắp cất cánh

Deep Blue Aerospace - một công ty Trung Quốc chuyên phát triển tên lửa tái sử dụng - dự kiến sẽ tổ chức chuyến bay phụ cận không gian kéo dài 12 phút cho khách du lịch vào năm 2027. Đây là dạng bay không lên quỹ đạo, chỉ chạm rìa không gian rồi quay về.

Hai tấm vé đầu tiên, mỗi vé trị giá 1,5 triệu nhân dân tệ, đã được bán ngay khi mở bán vào tháng 10/2024. Trong khi đó, công ty nhà nước CAS Space cam kết sẽ bắt đầu các chuyến bay du lịch không gian vào năm 2028.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều rào cản với các công ty Trung Quốc muốn tiến ra thị trường quốc tế.

“Khách hàng quốc tế đòi hỏi độ tin cậy cao, và các bệ phóng thương mại của Trung Quốc hiện chưa đáp ứng được điều đó”, ông Swope của CSIS nhận định.

Các lo ngại về niềm tin cũng là rào cản lớn. “Liệu trong bối cảnh địa chính trị, một công ty Trung Quốc có thể ngừng dịch vụ với khách hàng quốc tế? Có mối nguy nào về an ninh khi dùng công nghệ Trung Quốc không?”, ông đặt vấn đề.

Chặng đường chưa bằng phẳng

Dẫu vậy, nỗ lực mở rộng lĩnh vực vũ trụ thương mại của Trung Quốc không tránh khỏi những trắc trở. Tháng 6/2024, một tên lửa thử nghiệm của Space Pioneer bị trục trặc và rơi tại tỉnh Hà Nam. Dù không có thương vong, công ty đã phải bồi thường cho người dân bị ảnh hưởng.

Vài tháng sau, thương vụ IPO của Chang Guang Satellite Technology tại Cát Lâm bất ngờ bị hoãn, khiến nhiều người lo ngại về tính khả thi tài chính và triển vọng dài hạn của ngành.

Song, các doanh nghiệp Trung Quốc, đặc biệt là nhóm nhà nước, vẫn mở rộng hiện diện tại những thị trường thân thiện hơn với Bắc Kinh.

Công ty Chang Guang Satellite Technology của Trung Quốc. Ảnh: Chang Guang Satellite Technology.

Tháng 11/2024, CAS Space đã phóng thành công vệ tinh quan sát Trái Đất cho Oman - một bước đi quan trọng nhằm gia nhập thị trường quốc tế.

Các nhà phân tích cho rằng thời khắc bứt phá của startup vũ trụ Trung Quốc có thể không chỉ đến từ công nghệ tái sử dụng tên lửa, mà còn có thể là một IPO đình đám, thu hút thêm khách hàng nước ngoài, hoặc triển khai được mạng vệ tinh băng rộng quy mô lớn tương tự Starlink.

Tiến sĩ Ben-Itzhak nhận định nếu một công ty tư nhân Trung Quốc vươn ra toàn cầu, điều đó không chỉ thách thức vị thế thương mại vũ trụ của Mỹ, mà còn có thể thay đổi hình ảnh Trung Quốc từ một cường quốc không gian nhà nước thành một nước dẫn đầu đổi mới trong công nghệ vũ trụ.

“Điều đó chẳng khác gì sự trỗi dậy của Huawei trong lĩnh vực viễn thông,” bà nói. “Nhưng lần này là với tên lửa và vệ tinh”.

Phương Linh

Nguồn Znews : https://znews.vn/tham-vong-ba-chu-khong-gian-cua-trung-quoc-post1564404.html